N a jednej z lekcyj polskiego w tym tygodniu jest mowa u urządzeniu teatru kukiełek.
Jak przeprowadzić to trudne zamierzenie?
T eatr kukiełek jest łatwiejszy do zorganizowania niż każdy inny.
D ekorację i kostjumy łatw iej jest przystosować do lalek, niż do dzieci, prócz-tego odegranie ról, przy których dzieci zwolnione są od gestykulacji i mimiki, sprow adzają się ’ jedynie do wygłoszenia odpowiednich djalogów.
T eatr 'kukiełek może się stać nieocenioną pomocą dla lekcji polskiego i to n a wszystkich stopniach nauczania. Przedewszystkiem d aje on pole swobod nemu wypowiadaniu się dzieci, samodzielnemu v> szukiwaniu słowa i ekspresji dram atycznej. Żadne wypracowanie piśmienne i żadne ćwiczenie w mó wieniu nie zdoła tak silnie pobudzić do słownej twórczości, jak dram atyczne lub komiczne role, któ re dziecko m a odegrać w przedstawieniu. A ktor stwo tkwi głęboko w instynktach naśladowczych tak charakterystycznych dla okresu dzieciństwa. T eatr, przedstawienie, monologowanie — to ulubione zai- bawy dzieci. D ajm y więc ujście tej chęci i temu po pędowi i wykorzystajmy je d la celów — kształcenia języka i rozwoju artystycznego naszych uczniów.
Pam iętajm y jednak, że nauczony gotowy tekst, zaczerpnięty z książki, powinien być tylko jed n ą i to jaknajrzadziej stosowaną form ą zabawy. Głównie . chodzić nam będzie o to, żeby posiadając już o d powiednie lalki, dzieci same odgryw ały za ich po mocą akcję znanej historji, czy baśni.
Obrazek „W atowe ludki“ zainscenizówany przy
pomocy nauczyciela m a więc tylko odegrać rolę efektownego przykładu i stanowić zachętę do : prób n a w łasną rękę. Celem głębszym jest danie dzie ciom do ręki lalek i pobudzenie przez to ich własnej pomysłowości. Chcemy otworzyć szerokie pole dla ich humoru, wyobraźni i tem peram entu artystycz nego. Od farsowych przygód głupiego Piotrusia do czynów bohaterskiego królewicza1, Skrzetuskiego i fortelów Zagłoby — wszystko to może być poka zane i odegrane.
Nie krępujm y tylko w niczem inwencji dzieci i ich dramatycznego zmysłu. Oczywiście, nie żądajm y od nich, by urządzały przedstaw ienia dla wszyst kich, niech same się baw ią swemi lalkami, niech deklam ują i g ra ją dla siebie, dla kolegów, młodsze go rodzeństwa. G dy się w prawią, przyjdzie i na nas kolej, gdyż napewno zechcą nam pokazać swój te a trzyk. Pam iętajm y tylko nie zwarzyć lekkomyślną uwagą, lub co gorsza, niewczesnym śmiechem zap a łu dziecka przy tej pracy, gdyż wówczas zamknie się ono przed nami i będzie się kryło ze swą za bawą.
Postać głuptaska, popularna w tradycji ludow ej może i powinna zająć w teatrzyku specjalne m iej- sce. Głupi Piotruś może spełniać rolę zapow iadacza.1 dowcipkować, rozmawiać z widzami, utrzym ywać kontakt z widownią, budzić śmiech uwagami o przedstawieniach, aktorach i t. d.
W podanym przez nas obrazku scenicznym głupi Piotruś jest osobą główną, gdyby dzieci m iały od czytywać obrazek nie podług tematu, mogłyby rolę jego jeszcze znacznie rozszerzyć.
Teatrzyik Kukiełek, dobrze pokierowany przez n a uczyciela, może stać się ważnym czynnikiem- w p ra cy szkolnej. Prócz wymienionych wyżej zadań speł
— 72— — 73 —
nić on również powinien ważny cel wychowawczy, jako owoc zbiorowej pracy i wysiłku, przy którym znajd ą zastosowanie wszystkie zdolności indyw idu alne uczniów: plastyka, litera tu ra i techniczne.
Głęboko zaś tkwiąca wśród ludu trad y cja szopki jest świetnem podłożem, na którem może zakwitnąć swoista sztuka, zasilana elementami regjonalnej kultury, regjonalnej pieśni, ubioru i ornamentu. An- tyrealistyczny charakter szopki, ¡który wyczuty być może przez starszych uczniów, otwiera drogę do zu pełnie nowych i świeżych efektów w duchu dzisiej szej sztuki.
Jeśli jednak uda nam się w naszej młodzieży roz budzić zapał i radość zabawą w szopkę, jeśli praca dzieci i nauczyciela doprowądzi do udatnych, za bawnych, lub ciekawych widowisk, wówczas musi my uciechę tę przenieść ze szkoły do doimu rodzi ców. Uczniowie nasi mogą w tym wypadku ode grać rolę propagandową, tak, jak i w wielu innych wypadkach, przyczyniając się do podtrzym ania i odrodzenia starego zwyczaju ludowego, zwyczaju, z którego wyrosnąć może niejedna oryginalna for ma, jakiś nowy i swoisty styl artystyczny.
W skazów ki techniczne.
T eatr, który da się zrobić wszędzie, małym n a kładem pracy i kosztów — to teatr kukiełek. T e a tr taki dla szkoły jest nieoceniony — stwarza nie zmiernie wiele możliwości dla estetycznego wypo wiedzenia się dziecka i stanowi odpowiednie pole do- pracy dla jego fantazji. Pozwala dziecku stwo rzyć swoich własnych aktorów, szyć dla nich włas nego pomysłu kostjumy, komponować własne deko racje i pisać własny repertuar.
zdecy-— 74 zdecy-—
dowanie lekceważy sobie wszelkie zdobycze praw dziwego teatru łącznie naw et ze sceną.
Pierwszy lepszy twór drzwiowy, stary koc, wąs ka deska;, i ostatecznie od biedy jakiś kawałek p a raw anu — i... te a tr gotów.
Otwór drzwiowy zasłonięty od dołu do wysoko ści m niej więcej dorosłego człowieka kocem — bę dzie stanowił scenę, deska na wysokości koca poza nim przez całą szerokość otworu biegnąca — ram pę, a paraw an — kulisy. Aktorów stworzymy sobie sami z patyków, starych gazet, niepotrzebnych i..; własnej fantazji.
Ponieważ na tej ostatniej nikomu z nas nie zby wa, pomówmy naprzód o- patykach, szmatach.
Każdego aktora zaczynamy tw orzyć, od począt ku — „od kości“ ! W tym: celu będzie nam niezbęd ny szkielet zbudowany wedle wskazówek rysunku N r. 1 i N r. 2. Patyk długości 40 centymetrów trze ba zastrugać na ostro u samej góry, następnie w odległości około 7 cm. od góry zrobić nacięcie dłu gości 1 cm. i głębokości około 0.5 cm., drugi patyk długości 9 cm. naciąć również na środku w ten sam sposób, złożyć je na; 'krzyż (jak to wskazuje rys. Nr. 1) i związać mocno, najlepiej drucikiem wyciąg niętym z linki antenowej. N astępnie n a pionowym patyku w odległości 10 centymetrów od pierwszego nacięcia i związania zrobić drugie nacięcie (okrężne) i przyw iązać również u samej góry okrężnie nacię ty patyk długości 10 cm. Przywiązywać należy ten patyk w ten sposób, by mógł się swobodnie poru szać (patrz rys. N r. 2), by później irobił wrażenie swobodnie poruszającej się nogi aktora.
T ak przygotowany szkielet obwijam y gazeta pociętą na dwucentymetrowe pasy do potrzebnej nam grubości kukiełki.
Główkę robimy z kulki papierow ej, ugniecionej ze starej gazety, owiniętej w atą i obciągniętej k a wałkiem cienkiego trykotu, oczki- z czarnych bły szczących koralików, usta m alujem y farbą, włosy robim y z waty, wełny, słomy lub pakułów i przy strajam y, własnoręcznie spreparow anego; aktora w odpowiedni do jego roli kostjum, poczem ujm ując mocno w garść pozostały koniec pionowego patyka, wynosimy naszego aktora na „scenę“ — (tak, oczy wiście, by dłoń nasza wraz z całą naszą postacią do brze była ukryta poza kocem). T am niech już sobie rozpoczyna swoje własne teatralne życie i niech, n a
szym dłoniom powolny, wyczynia najprzeróżniej sze, z rolą swoją związane, hairce ku ogólnemu z a dowoleniu zebranej publiczności.
Publiczność ubawi się serdecznie, ale proszę mi Wierzyć, że znacznie lepiej ubawią się ci, co teri teatr będą strugać i wiązać, k rajać i szyć, kleić i malować.
— 76 —
SPIS RZECZY.
Po Zjeździe . . • - . . . - 3
R E L IG JA :
Lekcja 1. O miłości Boga. . . 9 L ekcja 2. O miłości bliźniego i siebie samego 10 POLSKI:
Lekcja 1. Czytanka. W a rja n t A. „W awrzon i Ju lk a . . . . . • • • . . 12 Lekcja 2. Dalszy ciąg opowiadania . . 14 W a rja n t B. „N a zrębie“ . . ■ • 16 Lekcja 2. Dalsze opo-racowanie powiastki
„N a zrębie“ . . . ■ • 17 L ekcja 3. Pogandanka o powstaniu stycz-
niowem . . . . . . . . • . 1 9 Lekcja 4. W ierszyk M arji Dynowskiej p. t.
„Rok 1863“ . . . . - . . 22 L ekcja 5. Dyktando. ...23 Lekcja 6. W a rja n t A. Czytanka ,,0 tem,
jak krawiec Niteczka królem został“ . 25 W arjan t B. „M ajster Klepka“ . . . 27 Lekcja 7. Gazetka szkolna. . . 28 AR Y TM ETY K A Z G EO M ETR JĄ :
Lekcja 1. Kierunek linji . . . 30 Lekcja 2. Kreślenie rysunków w skali 1 : 2 . 34 Lekcja 3. Ornament i jego dwukrotne
zmniejszenie . . . . . . . 36 Lekcja 4. Łamigłówka liczbowa . . . 38
G E O G R A FJA I N A U K A O PRZY RO D ZIE: L ekcja 1. Plany jednego i tego samego
przedmiotu w rozmaitych skalach . 42 Lekcja 2. P lan stolika z przedmiotami . . 43 Lekcja 3 i 4. P lan klasy . . . 45 Lekcja 5. Kompas . . . ' . . . . 46 RY SUN KI:
Lekcja 1. Rondel (rysunek z pokazu) . . 49 Lekcja 2. Korona kraw ca Niteczki rysunek'
z wyobraźni) . . . 50 Z A JĘ C IA PRA K TY CZN E:
Lekcja 1. Kalendarz ścienny . . . . 52 Lekcja 2. K alendarz biurkowy (stojący) . 55 Lekcja 3. C u k i e r n i c a ... 57 Lekcja 4. Pieluszka dla niemowlęcia . . 60 ŚPIEW :
Lekcja 1. Piosenka p. t. „Ślizgawka“ . . 61 Lekcja 2. Piosenka p. t. „Zm arzlak“ . . 63 Ć W IC Z E N IA CIELESNE: Lekcja 1. . ... 65 Lekcja 2...69 T eatr kukiełek w s z k o l e ... 71
A b e c a d ł o r u c h o m e
d i a d z i e c i
P I S M O
3 0 0 LITER, CYFR i Z N A K Ó W do wycięcia
n a t e k t u r c e
CENA ARKUSZA 12 GROSZY Najmniejsza ilość zamówionych arkuszy - 1 5. ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦A b e c a d ł o r u c h o m e
d l a d z i e c i
D R U K
3 8 2 LITER, CYFR \ Z N A K Ó W do wycięcia
n a ^ ^ l u ^ c e
CENA AftKUSZA 1» GROSZY Najmniejsza ilość zamówionych .arkuszy —15.
Zamówienia wraz z należnością kierow ali
WYDAWNI CTWO „LEKCJE WZOROWE* — f i n w « * . Piusa XI 15. Konto P.K.O. 27.747.