CaSO
4, siarczan(VI) wapnia – dwuhydrat stanowi gips stosowany w
budownictwie
BaSO
4, siarczan(VI) baru – wypełniacz masy papierowej, kontrast do
wypełniania żołądka i jelit w badaniach roentgenowskich; pozostałe związki
barusą silnie trujące
z tlenem beryl tworzy BeO (krystalizuje wukładzie heksagonalnym); znane są także związki berylu wodorem – BeH2,siarką – BeS, azotem– Be3N2,węglem – Be2C
Be(OH)2jest trudno rozpuszczalny w wodzie i mawłasności amfoteryczne, z silnymi zasadami dając berylany, np. Na2BeO2i K2BeO2. Siarczan berylu BeSO4jest dobrze rozpuszczalny w wodzie (41,3 g/100cm³ w 25 °C), natomiast węglan BeCO3·4H2O rozpuszczasię słabo (0,36 g/100 cm³ w 0 °C)
związki berylu są silnie trujące
ze względu na mały przekrój czynny na wychwyt neutronów termicznych, metaliczny beryl stosowany jest jako moderator spowalniający neutrony w reaktorach jądrowych, oraz do wyrobu prętów sterujących i awaryjnych. W mieszaninie z pierwiastkami emitującymi cząstki alfa stosowany jest jako źródło neutronów. Jako dobry reflektor neutronów wykorzystywany jest także w broni jądrowej jako osłona ładunku jądrowego, co pozwala na zmniejszenie masy krytycznej.
minerały: beryl [Be3Al2[Si6O18]], chryzoberyl [Al2BeO4], fenakicie [Be2SiO4];niektóre odmiany minerału berylu (szmaragd, akwamaryn, heliodor) znanesą jako kamienie szlachetne
nie roztwarzasię na zimno w HNO3
rozcieńczony H2SO4; i HCl reaguje z Be już w temperaturze pokojowej; ze względu na swoje amfoterycznewłaściwości, beryl rozpuszcza się w roztworach wodorotlenków metali alkalicznych: Be + 2OH−+ 2H2O→ [Be(OH)4]2−+ H2↑
zewzględu na stosunkowo dużą elektroujemność łączy się z innymi pierwiastkami poprzez wiązania kowalencyjne
po raz pierwszy został uznany za pierwiastek przez Josepha Blacka, zaś wyodrębniony w formie czystej w 1808 roku przez Humphry’ego Davy’ego; pierwszy polską nazwę – magnez – zaproponował Filip Walter
występuje pod postacią: dolomitu, magnezytu, kizerytu, biszofitu, karnalitu, kainitu i szenitu
w wodzie morskiejwystępuje w ilości około 1200 ppm, w postaci roztworu soli Mg+II; niewystępuje w postaci pierwiastkowej
wchodzi w skład chlorofilu, jony magnezu odgrywają też dużą rolę w utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego krwi i innych tkanek oraz utrzymywaniu właściwej struktury rybosomów
jest składnikiem kości, obniża stopień uwodnienia koloidów komórkowych, uczestniczy w przekazywaniusygnałów w układzie nerwowym.
objawy niedoboru magnezu u roślin: więdnięcie, chloroza liści,
zahamowanie fotosyntezy
Ca i jegozwiązki znane były od starożytności
Antoine Lavoisier już w 1789 domyślał się, że w wapnie znajduje się jakiś pierwiastek metaliczny, ale za jegoczasów nie znano metody jego wydzielenia dopiero Humphry Davy w 1808 r.wyizolował go w stanie czystym i udowodnił analitycznie,że jest pierwiastkiem. Davy zwilżył wapno, dodał do niego nieco tlenku rtęciowego i uformował w miseczkę, którą umieścił na blaszce platynowej, stanowiącej anodę. Miseczkę napełnił rtęcią, do której zanurzył drucik platynowy – katodę, na której wydzielił się metal. Po odparowaniu rtęci pozostał srebrzysty metal (wapń).
nową, prostszą metodę zastosował Michael Faraday. Poddawał mianowicie elektrolizie suchy stopiony chlorek wapnia CaCl2. Na katodzie wydzielał się metalicznywapń, ale ponieważ jest on lżejszy od stopionego chlorku wapniowego, wypływał na powierzchnię cieczy i spalał się.
dopiero po usunięciu tej trudności, Robert Bunsen i Mathiessen w 1854–1855 otrzymalitą metodą pewne ilości metalicznego wapnia. Stosunkowo czysty wapń otrzymał Henri Moissan w 1898 przez elektrolizę stopionego jodku wapniowego.
Sr jest traktowany przez organizm zwierzęcy bardzo podobnie jak wapń i może być wbudowywany w strukturę kości; większość pobranego strontu, 80-70% zostaje szybko wydalona, 20-30% zostaje zatrzymana wukładzie kostnym, a ok. 1%odkłada się w krwi
Wykorzystywane jest to w brachyterapii raka kości, gdzie pacjentom podawany jest izotop 89Sr (czas połowicznego rozpadu ok. 50 dni) emitujący promieniowanie β. Z kolei ranelinian strontu pobudza kościotworzenie i jest stosowany jako lek przeciwko osteoporozie.
Ze względu na łatwe wchłanianie i trwałe wbudowywanie do organizmu, szczególnie niebezpieczne są radioaktywne izotopy strontu będące składnikami opadów promieniotwórczych i innych produktów odpadowych technologii jądrowych. Szczególnie90Sr zewzględu na swój dość długi czas połowicznego rozpadu (blisko 29 lat). Izotopy temogą być wdychane z pyłami w powietrzu, choć główną drogą dostawania się do organizmu jest spożywany pokarm. Może być to przyczyną wzrostu ryzyka zachorowania na raka kości i białaczkę ma czterytrwałe izotopy: 84Sr,86Sr i87Sr,88Sr
większego praktycznego zastosowania nie ma
ma siedemtrwałych izotopów:130Ba,132Ba,134Ba,135Ba,136Ba,137Ba i138Ba żółto-srebrzysty, dość miękki metal, o właściwościach zbliżonych do wapnia
i strontu
wyłącznie w postaci związków
Ra został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie i jej męża Piotra Curie w tym samym roku co polon. Jako datę tego odkrycia, zgodnie z zeszytem laboratoryjnym Marii, przyjmujesię rok 1898
jeden zproduktów radioaktywnego rozpadu uranu; nie ma trwałych izotopów (14 promieniotwórczych;226Raα-promieniotwórczy, okres półtrwania 1 620 lat) najważniejsze związki radu to sole Ra+II(chlorek iwęglan), które były używane w terapii nowotworowej i do produkcji farb luminescencyjnych; obecnie rad nie jest już stosowany, ze względu na dużą radioaktywność, powodującą białaczkę u osób uczestniczących w produkcji soli radu
Rapośrednio zwiększa szybkość mutagenezy organizmów, szczególnie żyjących w jaskiniach;działanie mutacyjne radu w środowisku jaskiniowym spotęgowane jest przez radon,który powstaje z radu i przenika do izolowanej atmosfery jaskini. Obecność radu w dzisiejszym środowisku naturalnym człowieka jest związana m.in. z kopalinamiwchodzącymi w skład betonu.
Ra dostający się do organizmu drogą oddechową jest 10 razy
bardziej kancerogennyniż spożyty