Trawy nasienne (mgr inż. Irena Augustyńska-Grzymek)

W niniejszym podrozdziale zaprezentowano rachunek dla działalności trawy polowe uprawiane na nasiona. Został on wykonany na bazie danych źródłowych zgromadzonych w 19 indywidualnych gospodarstwach rolnych, które w 2007 ro-ku uprawiały trawy nasienne. Zebrane informacje umożliwiły obliczenie wartości produkcji uzyskanej z 1 ha wspomnianej działalności, jak też określenie wysoko-ści poniesionych na uprawę nakładów oraz kosztów bezpośrednich. Rachunek poprowadzono do poziomu nadwyżki bezpośredniej, będącej pierwszą kategorią dochodową. W podrozdziale przedstawiono wyniki uprawy badanej działalności uzyskane średnio w całym rozpatrywanym zbiorze gospodarstw.

Uprawa traw polowych na nasiona ma w Polsce nieduże znaczenie gospo-darcze, ale w ostatnich latach wzbudza coraz większe zainteresowanie producen-tów rolnych. Objawia się to wyraźnym wzrostem areału tej działalności w minio-nym pięcioleciu (2003-2007). Według danych GUS, w 2003 roku powierzchnia uprawy traw na nasiona wynosiła 6,5 tys. ha i stanowiła 0,06% krajowej po-wierzchni zasiewów¹⁵, natomiast w 2007 roku areał ten był 3-krotnie większy (19,5 tys. ha), obejmował 0,17% powierzchni zasiewów w Polsce¹⁶. Warto dodać, że w latach 2003-2007 zdecydowaną większość powierzchni uprawy traw nasien-nych stanowiły plantacje kwalifikowane – nie mniej niż 60%¹⁷.

W związku z niedużą powierzchnią zasiewów traw nasiennych w Polsce, w próbie FADN znalazła się niewielka liczba gospodarstw prowadzących tę działalność, co miało swoje odzwierciedlenie w nielicznej próbie takich jedno-stek objętych badaniami w systemie AGROKOSZTY – tabela III.3.1.

W 2007 roku powierzchnia traw uprawianych na nasiona zajmowała w ba-danych gospodarstwach średnio 9,93 ha i stanowiła 21,4% w strukturze po-wierzchni zbiorów ogółem. Plon nasion traw kształtował się w rozpatrywanej zbiorowości na poziomie 9,0 dt/ha. Oznacza to, że przewyższał o 26,8% plon osiągnięty w średnim gospodarstwie indywidualnym w kraju (7,1 dt/ha)¹⁸. Cena sprzedaży nasion traw w badanych gospodarstwach wynosiła średnio 293,22 zł/dt i była 3,6-krotnie niższa niż dostępna, opublikowana przez GUS średnia cena kwalifikowanego materiału siewnego traw (1067 zł/dt)¹⁹.

15 Produkcja upraw rolnych i ogrodniczych w 2003 r., GUS, Warszawa 2004; Rolnictwo w 2003 r., GUS, Warszawa 2004.

16 Patrz odnośnik 6 na str. 21.

17 Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa nr 33, IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Warszawa 2008.

18 Patrz odnośnik 6 na str. 21.

19 Patrz odnośnik 17 na str. 40.

Liczba badanych gospodarstw

Powierzchnia użytków rolnych [ha]

Powierzchnia gruntów ornych [ha]

Wskaźnik bonitacji gruntów ornych [pkt]

Powierzchnia uprawy [ha]

Udział w strukturze powierzchni zbiorów ogółem [proc.]

Plon nasion [dt/ha]

Cena sprzedaży nasion (produkt główny) [zł/dt]

Cena sprzedaży słomy (produkt uboczny) [zł/dt]

Ilość Wartość [zł]

WARTOŚĆ PRODUKCJI OGÓŁEM x 2633,75

z tego: nasiona [dt] 8,95 2625,13

słoma 0,65 8,62

Ilość Koszt [zł]

KOSZTY BEZPOŚREDNIE OGÓŁEM x 599,13

Materiał siewny [dt] 0,13 130,45

z tego: własny [dt] 0,01 4,24

obcy [dt] 0,12 126,21

Nawozy mineralne ogółem x 356,42

z tego: azotowe (N) [kg] 82,51 179,90

fosforowe (P2O5) [kg] 18,10 37,45

potasowe (K₂O) [kg] 31,12 37,55

wieloskładnikowe x 101,15

z tego: azot (N) [kg] 11,44

fosfor (P₂O₅) [kg] 17,89

potas (K2O) [kg] 20,66

pozostałe nawozy mineralne x

-w tym: azot (N) [kg]

-fosfor (P₂O₅) [kg]

-potas (K₂O) [kg]

-NPK ogółem [kg] 181,72 356,05

mikroelementy x 0,37

Nawozy organiczne obce [dt] -

-Środki ochrony roślin

w tym: nakłady pracy własnej [godz.]

Przeciętna efektywność nawożenia brutto^b [kg]

b Przeciętna efektywność nawożenia brutto - jest to plon wyrażony w kg przypadający na 1 kg NPK.

[-] - oznacza, że dane zjawisko nie wystąpiło.

[x] - oznacza, że wykonanie obliczeń nie było uzasadnione.

Produkcja, nakłady, koszty i nadwyżka bezpośrednia uzyskana w 2007 roku z uprawy traw nasiennych (dane rzeczywiste)

Wyszczególnienie Średnio w gospodarstawach uprawiających

trawy nasienne

a Dopłaty obejmują tylko płatność uzupełniającą.

2034,62

Przeprowadzone badania wykazały, że w 2007 roku w badanej zbiorowości gospodarstw z 1 ha traw nasiennych uzyskano wartość produkcji w kwocie 2634 zł. Biorąc pod uwagę analizowane w tej publikacji działalności produkcji roślinnej, możemy stwierdzić, że ze względu na poziom wartości produkcji wy-nik z uprawy traw był najbardziej zbliżony do efektu uprawy jęczmienia jarego (średnio w zbiorze gospodarstw prowadzących tę działalność). Jednak w przy-padku traw nasiennych wartość produkcji była wyższa o 8,6% w porównaniu do uzyskanej z uprawy jęczmienia (2425 zł/ha).

Co więcej, bezpośrednie koszty uprawy traw kształtowały się na poziomie 599 zł/ha i były niższe o 3,8% niż w przypadku jęczmienia, gdzie wynosiły 623 zł/ha.

W strukturze kosztów bezpośrednich poniesionych na 1 ha uprawy traw nasiennych przeważający udział (59,5%) stanowił koszt nawozów mineralnych.

Stosunkowo duży był też udział kosztu materiału siewnego (21,8%) oraz kosztu środków ochrony roślin (12,8%); zestawienie poniżej.

Struktura kosztów bezpośrednich uprawy traw nasiennych w 2007 roku (w przeliczeniu na 1 ha)

Średnio w gospodarstwach uprawiających trawy nasienne Koszty bezpośrednie ogółem [proc.] 100,0

z tego: materiał siewny 21,8 nawozy mineralne ogółem 59,5

nawozy organiczne obce

-środki ochrony roślin 12,8

regulatory wzrostu 1,4

pozostałe koszty 4,5

Dodatkowo można podać, że kolejność pod względem udziału w kosztach bezpośrednich wymienionych powyżej składników kosztów, zarówno w przy-padku traw nasiennych, jak i jęczmienia jarego jest taka sama.

Można mówić również o pewnym podobieństwie traw nasiennych i jęcz-mienia jarego pod względem technologii uprawy, obejmującej między innymi rodzaj stosowanych nawozów mineralnych czy środków ochrony roślin. Opinię tę potwierdzają eksperci hodowli roślin, jak też – pośrednio – przeprowadzone badania. Wykazały one, że w obu wspomnianych działalnościach największy udział w koszcie nawozów mineralnych miał koszt nawozów azotowych, nato-miast w koszcie środków ochrony roślin – koszt preparatów chwastobójczych.

Wartość produkcji, wynosząca w 2007 roku 2634 zł/ha oraz stosunkowo niewysokie koszty bezpośrednie (599 zł/ha) złożyły się na uzyskanie z 1 ha traw nasiennych nadwyżki bezpośredniej bez dopłat w kwocie 2035 zł. Należy jednak

wspomnieć, że w roku prowadzenia badań, zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów do traw polowych uprawianych na nasiona przysługiwała płatność uzupełniająca. Średnio w rozpatrywanej zbiorowości rolnicy otrzymali 279 zł/ha, w efekcie nadwyżka bezpośrednia zrealizowana z 1 ha uprawy wynosiła 2314 zł;

w stosunku do poziomu bez dopłat wzrosła o 13,7%. Warto wspomnieć, że nad-wyżka bezpośrednia osiągnięta z 1 ha traw nasiennych była o 10,4% wyższa w porównaniu do uzyskanej z uprawy jęczmienia jarego (2096 zł).

Mając na uwadze ocenę efektywności uprawy traw nasiennych w 2007 roku, obliczono mierniki sprawności ekonomicznej – tabela III.3.2. Wyniki większo-ści z nich były lepsze niż z uprawy jęczmienia jarego. Dla przykładu, w przy-padku traw nasiennych nadwyżka bezpośrednia przypadająca na 1 dt produktu głównego była 4,6-krotnie wyższa niż analogiczny miernik obliczony dla jęcz-mienia (56,74 zł). Natomiast koszty bezpośrednie przypadające na 1 zł nadwyż-ki bezpośredniej bez dopłat były niższe o 17,1%.

Tabela III.3.2

[zł] 66,92

[zł] 4,40

[zł] 0,29

[proc.] 77,3

[zł] 258,43

[proc.] 12,1

[godz.] 1,42

[zł] 206,80

[zł] 181,67

Wartość produkcji ogółem /1 godzinę pracy ogółem Nadwyżka bezpośrednia /1 godzinę pracy ogółem Koszty bezpośrednie /1 dt produktu głównego

Udział dopłat w nadwyżce bezpośredniej

Wartość produkcji ogółem /1 zł kosztów bezpośrednich Koszty bezpośrednie /1 zł nadwyżki bezpośredniej bez dopłat

Udział nadwyżki bezpośredniej bez dopłat w wartości produkcji ogółem

Nakłady pracy ogółem /1 dt produktu głównego Nadwyżka bezpośrednia /1 dt produktu głównego

Wyszczególnienie

Średnio w gospodarstwach uprawiających trawy nasienne

Mierniki sprawności ekonomicznej uprawy traw nasiennych w 2007 roku (dane rzeczywiste)

Przeprowadzone w 2007 roku badania wykazały, że na poziomie nadwyżki bezpośredniej uprawa traw nasiennych była dochodowa, przypuszcza się, że po-zwoliła również na uzyskanie dochodu z działalności.