Turystyka jest częścią rynku wewnętrznego Wspólnot Europejskich. Prowadzone w tym obszarze działania muszą służyć realizacji celów gospodarczych Wspólnoty realizowanych w ramach odnowionej Strategii Lizbońskiej. Cele te zostały zaproponowane w Komunikacie KE “Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia - nowy początek Strategii Lizbońskiej – [COM (2005)24] oraz zaakceptowane przez Radę Europejską w dniach 22-23 marca 2005 r. Są nimi wzrost gospodarczy i zatrudnienie pozostające w pełnej zgodności z celem zrównoważonego rozwoju.
Kierunki prowadzonych na szczeblu UE działań w turystyce zostały określone w Komunikacie Komisji z 22 marca 2006 r. zatytułowanym “Odnowiona polityka turystyczna UE: Ku silniejszemu partnerstwu na rzecz turystyki europejskiej”.
Dokument ten określa co, i w jaki sposób Komisja zamierza zrobić w obszarze turystyki w obecnych ramach prawnych, aby wykorzystać turystykę dla realizacji celów odnowionej Strategii Lizbońskiej.
Zgodnie z tym dokumentem do głównych wyzwań stojących przed turystyką europejską należą: globalizacja, zmiany demograficzne, rozwój transportu, spadek udziału Europy w światowym rynku turystycznym. Te wyzwania sprawiają, że Europa musi się skoncentrować na podnoszeniu swojej konkurencyjności. Większa konkurencyjność przemysłu turystycznego oraz zrównoważenie w zakresie miejsc-celów podróży (destynacji) również przyczyniłoby się do sukcesu odnowionej Strategii Lizbońskiej, zadowolenia turystów oraz zabezpieczenia pozycji Europy jako celu nr 1 podróży turystycznych na świecie.
W komunikacie podkreślono, że wyzwania, przed jakimi stoi turystyka europejska, wymagają spójnej odpowiedzi w zakresie polityki turystycznej na szczeblu UE.
Przyjęto, że ta “odnowiona europejska polityka turystyczna” powinna być prowadzona w oparciu o dotychczas zdobyte doświadczenia i koncentrować się na jasnych i realistycznych celach, powszechnie akceptowanych przez podmioty odpowiedzialne za podejmowanie decyzji, pracodawców i pracowników, a także przez społeczności lokalne. Powinna w najlepszym możliwym stopniu wykorzystywać dostępne zasoby oraz wszelkie możliwe synergie. Powinna opierać się na całym szeregu działań już przeprowadzonych oraz musi wyraźnie oferować wartość dodaną względem polityk oraz środków krajowych i regionalnych. Komunikat odwołuje się do działań, które zostały określone w następujących dokumentach WE:
Komunikacie Komisji z 13 listopada 2001 roku Pracując wspólnie na rzecz przyszłości europejskiej turystyki;
Uchwale Rady z 21 maja 2002 r. w sprawie przyszłości turystyki europejskiej;
Komunikacie Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Gospodarczego i Społecznego oraz Komitetu Regionów z dnia 25 listopada 2003 r. - Podstawowe kierunki dotyczące zrównoważonego rozwoju turystyki europejskiej;
Konkluzjach Rady z 18 kwietnia 2005 r. w sprawie zrównoważonego rozwoju turystyki europejskiej;
Dokumencie „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – nowy początek Strategii Lizbońskiej” [COM(2005) 24], który stanowił podstawę decyzji Rady Europejskiej o odnowieniu Strategii Lizbońskiej i wyznaczeniu priorytetów wzrostu i zatrudnienia, do którego
odwołuje się Komunikat KE w sprawie odnowionej polityki turystycznej.
Przyjęto, że europejska polityka turystyczna powinna mieć charakter komplementarny względem polityk realizowanych w państwach członkowskich.
Głównym celem tej polityki będzie podniesienie konkurencyjności europejskiego przemysłu turystycznego oraz stworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy poprzez zrównoważony wzrost turystyki w Europie i na świecie. Instrumentami realizacji tej polityki będą:
koordynacja działań prowadzonych w ramach Komisji,
współpraca na szczeblu krajowym z zainteresowanymi podmiotami,
podejmowanie na szczeblu Wspólnoty działań wspierających rozwój turystyki.
Komunikat wymienia działania, które mają służyć realizacji tego celu. Pierwszym z proponowanych kierunków działań jest “włączenie środków wywierających wpływ na turystykę w główny nurt polityki turystycznej”. W ramach tego kierunku prowadzone będą działania mające na celu:
aktywne promowanie poprawy jakości regulacji prawnych dotyczących turystyki;
koordynację polityk sektorowych, mających wpływ na turystykę.
Ocena wpływu regulacji prawnych na turystykę ma być stosowana w szerszym zakresie niż do tej pory. Biorąc pod uwagę fakt, że duża liczba polityk ma wpływ na turystykę, ma to sprawić, że turystyka zostanie w pełni uwzględniona we wszystkich pracach. Nierozstrzygnięte wnioski legislacyjne zostaną poddane przeglądowi, a istniejące przepisy europejskie będą upraszczane zgodnie z zasadami określonymi w Komunikacie Komisji “Poprawa otoczenia regulacyjnego w dziedzinie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Unii Europejskiej” (COM 2005). Co roku identyfikowane będą inicjatywy mogące mieć wpływ na turystykę, a zawarte w programie prac Komisji. Ma to sprawić, aby na wczesnym etapie uwzględniony został ich wpływ na konkurencyjność sektora. W latach 2006-2007 dokonano przeglądu dyrektyw mających na celu ochronę życia i zdrowia oraz interesów ekonomicznych konsumentów, w tym Dyrektywy 94/47 w sprawie ochrony nabywców w odniesieniu do niektórych aspektów umów odnoszących się do nabywania praw do korzystania z nieruchomości w oznaczonym czasie oraz Dyrektywy 90/314 o podróżach, i wycieczkach turystycznych i wakacjach sprzedawanych w formie pakietu usług. W wyniku tego przeglądu rozpoczęto prace nad nowelizacją Dyrektywy 94/47.
W ramach realizacji odnowionej polityki turystycznej poprawie ma ulec także wykorzystanie dla potrzeb turystyki, dostępnych europejskich instrumentów finansowych.
Drugim z proponowanych kierunków działań jest “promowanie zrównoważonej turystyki”. W roku 2004 powołano Grupę ds. Zrównoważonego Rozwoju Turystyki dla opracowania Agendy 21 dla turystyki. Grupa zakończyła prace w 2007 roku przedstawiając raport zatytułowany „Działania na rzecz bardziej zrównoważonej turystyki europejskiej”. Podkreślono w nim, że turystyka jest branżą szczególnie związaną ze zrównoważonym rozwojem.
Zdaniem twórców Raportu osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju wymaga sprostania 8 kluczowym wyzwaniom, do których zaliczono: 1) redukcję sezonowości popytu, 2) ograniczenie negatywnego oddziaływania transportu turystycznego na środowisko, 3) poprawę jakości zatrudnienia w turystyce, 4) utrzymanie i podniesienie dobrobytu społeczności lokalnych oraz jakości ich życia, 5)
minimalizowanie wykorzystania zasobów i produkcji odpadów, 6) ochronę i nadawanie wartości dziedzictwu naturalnemu i kulturowemu, 7) zapewnienie wszystkim grupom społecznym dostępu do turystyki, 8) wykorzystanie turystyki jako narzędzia w globalnym, zrównoważonym rozwoju.
Raport stanowił podstawę do opracowania następujących dokumentów:
Komunikatu Komisji z dnia 19.X.2007r. „Agenda dla zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej”
Konkluzji Rady z dnia 22.XI.2007r. „w sprawie agendy dla zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki europejskiej”.
Dokumenty te wyznaczają zadania dla poszczególnych grup interesariuszy (Komisji Europejskiej, Państw Członkowskich, branży turystycznej oraz innych, zainteresowanych rozwojem turystyki, podmiotów). Wdrożenie Agendy jest procesem długofalowym, zatem wymaga od interesariuszy uwzględnienia ich w kierunkach działania na najbliższe lata.
Trzecim z proponowanych kierunków działań jest "wzmocnienie rozumienia i widoczności turystyki”. W ramach tego kierunku prowadzone są takie działania jak:
nowelizacja Dyrektywy Rady 95/57/WE w sprawie zbierania informacji statystycznych w dziedzinie turystyki oraz wdrożenie rachunku satelitarnego turystyki - umożliwiających lepsze poznanie prawdziwych rozmiarów i wartości przemysłu turystycznego;
wydawanie specjalnych publikacji dla branży i administracji turystycznej,
rozwój Europejskiego Portalu Turystycznego www.visiteurope.com,
coroczne przyznawanie europejskiej nagrody dla najlepszych destynacji turystycznych w Europie (European Destinations of Excellence Award).
organizacja corocznego Europejskiego Forum Turystyki.
Realizacja ww. działań przyczyni się do stworzenia korzystnych warunków rozwoju turystyki w państwach UE, w tym również w Polsce i tym samym wykorzystania jej jako ważnego instrumentu realizacji celów Strategii Lizbońskiej. Wzmocnienie działań promocyjnych pozwoli na przyciągnięcie większej liczby turystów do Europy, co z kolei będzie stymulować wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia.
Przewidziane w ww. dokumentach zadania dla Państw Członkowskich znajdują swoje odzwierciedlenie w zapisach Kierunków….; dotyczy to w szczególności:
uczestniczenia we wdrażaniu koncepcji współpracy między zainteresowanymi podmiotami z sektora turystyki za pomocą otwartej metody koordynacji,
wyłonienia organów specjalizujących się w prowadzeniu badań w dziedzinie turystyki oraz zachęcania ich do wzajemnego łączenia się na szczeblu europejskim,
promowania należytego wykorzystywania instrumentów finansowych i niefinansowych Wspólnoty z korzyścią dla sektora turystyki,
wdrożenia rachunku satelitarnego,
propagowania zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji,
popierania dobrowolnego wykorzystywania przez przedsiębiorstwa i miejscowości turystyczne wskaźników zrównoważonego rozwoju w dziedzinie turystyki.
Podpisanie w grudniu 2007 roku Traktatu Lizbońskiego (Traktat Reformujący UE) pociąga za sobą wyraźne określenie i rozszerzenie kompetencji UE w sprawach turystyki o działania koordynacyjne, wspierające oraz uzupełniające działania Państw Członkowskich.
Czynnikiem, który będzie wywierał wpływ na rozwój i strukturę ruchu turystycznego w Polsce w latach 2008-2015 jest wejście Polski z dniem 21 grudnia 2007 roku do strefy Schengen, pociągające za sobą z jednej strony zniesienie kontroli granicznej z państwami tego obszaru, a z drugiej zaostrzenie kontroli przy przekraczaniu granicy z państwami nie należącymi do tej strefy, w tym w szczególności z państwami sąsiadującymi z Polską (Ukrainą, Białorusią, Rosją (obwód Kaliningradzki).
Zniesienie kontroli granicznej jest czynnikiem stymulującym rozwój wymiany turystycznej z państwami tego obszaru. Wykorzystanie tej szansy wymaga prowadzenia działań mających na celu rozwój i podnoszenie standardu infrastruktury turystycznej w Polsce oraz skutecznych akcji promocyjnych i informacyjnych na rynkach państw UE.
Zaostrzenie kontroli granicznych wobec obywateli państw trzecich, a w szczególności wobec państw sąsiadujących z Polską. (tj. Ukrainy, Białorusi, Rosji) jest czynnikiem hamującym wymianę turystyczną z tymi państwami. Jego usunięcie lub ograniczenie negatywnego wpływu wymaga popierania przez Polskę działań prowadzonych na szczeblu UE, których celem jest ich liberalizacja (takich jak np. zwolnienia od opłat wizowych.
Włączenie Polski do strefy Schengen niesie ze sobą również szanse zwiększenia liczby turystów z państw spoza tego obszaru przyjeżdżających do Polski. Są nią krótkoterminowe wizy schengeńskie (na 3 miesiące). Wiza taka upoważnia do podróżowania po całej UE, a tym samym zwalnia organizatorów imprez objazdowych, obejmujących kilka krajów, z konieczności uzyskiwania wiz tranzytowych, co może stać się impulsem do zwiększania liczby imprez objazdowych obejmujących kilka państw UE – w tym również Polskę. Wykorzystanie tej szansy wymaga prowadzenia skutecznych działań promocyjnych na rynkach państw spoza strefy Schengen.
Ważnym wydarzeniem będzie sprawowanie przez Polskę Prezydencji Unii Europejskiej w drugiej połowie 2011 roku oraz związana z nią organizacja kolejnego Europejskiego Forum Turystyki. Dobre przygotowanie i realizacja Forum mogą przyczynić się do poprawy wizerunku Polski jako atrakcyjnej destynacji turystycznej.