2. Diagnoza obszarów interwencji społecznej
2.3 Ubóstwo
2.3.1. Zjawisko ubóstwa w Gminie Radzymin
Pojęcie „ubóstwo” w świadomości społecznej jest rozumiane jako bieda i niedostatek, spowodowane brakiem środków materialnych, wystarczających do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Ubóstwo, jako jedno z wielu pojęć z zakresu problematyki społecznej, posiada różnorodne definicje. Zazwyczaj odnosi się do osób, rodzin lub grup osób, których środki materialne są ograniczone w takim stopniu, iż poziom ich życia obniża się poza akceptowane minimum.
Ze względu na złożoność zagadnienia wyróżniamy następujące kategorie ubóstwa:
• ubóstwo absolutne dotyczy podstawowych warunków, które muszą zostać spełnione, aby jednostka mogła przeżyć i zachować zdrowie. W tym ujęciu ubóstwo to: brak podstawowych środków do życia, odpowiedniej ilości pożywienia, schronienia, ubrania
• ubóstwo względne mierzy się w odniesieniu do ogólnego standardu życia w danym społeczeństwie. Według tego podejścia ubóstwo definiuje się
kulturowo i dlatego nie należy go mierzyć jednakową miarą, bo ludzie nie wszędzie mają jednakowe potrzeby. Jedną z podstawowych technik pomiaru ubóstwa jest wyznaczanie granicy ubóstwa na podstawie cen produktów niezbędnych do życia w danym kraju. Za ubogie uznaje się te gospodarstwa domowe, których dochód kształtuje się poniżej tej granicy. Globalny wzrost poziomu życia sprawia, że normy ubóstwa względnego ulegają stopniowo zmianie14.
14 https://mfiles.pl/pl/index.php/Ub%C3%B3stwo, data korzystania: 19.12.2020 r.
43 Rok 2019 przyniósł poprawę sytuacji materialnej gospodarstw domowych w Polsce, co znalazło odzwierciedlenie w niewielkim spadku zasięgu ubóstwa ekonomicznego, w tym ubóstwa skrajnego (z ok. 5% w 2018 r. do ok. 4% w 2019 r.). Spadek ubóstwa skrajnego dotyczył przede wszystkim gospodarstw domowych najbardziej zagrożonych ubóstwem, tj. gospodarstw domowych utrzymujących się głównie ze świadczeń społecznych (innych niż emerytury i renty) oraz gospodarstw z co najmniej 3. dzieci poniżej 18 roku życia, mieszkańców wsi i małych miast 15.
Osoby i rodziny uznaje się za ubogie, jeżeli poziom ich wydatków lub dochodów jest niższy od wartości przyjętej za granicę ubóstwa. Z socjologicznego punktu widzenia ubóstwo dotyka ludzi, których sytuacja wskazuje na niezaspokojenie większości podstawowych potrzeb życiowych (jedzenie, ubranie, mieszkanie, zdrowie, bezpieczeństwo), a także potrzeb ponadpodstawowych (kultura, oświata, wypoczynek).
2.3.2. Formy pomocy
W celu zminimalizowania skutków ubóstwa lokalny samorząd realizuje zadania własne i zlecone. W Gminie Radzymin instytucją wykonującą zadania należące do właściwości gminy z zakresu pomocy społecznej jest Ośrodek Pomocy Społecznej mieszczący się w Radzyminie przy ul. Weteranów 31.
Pomoc realizowana jest poprzez:
• świadczenia niepieniężne: praca socjalna, poradnictwo specjalistyczne, usługi opiekuńcze, zapewnienie schronienia bezdomnym, kierowanie do instytucjonalnych form pomocy, kwalifikowanie dzieci na wypoczynek, współorganizowanie przedsięwzięć okolicznościowych, objęcie rodzin wsparciem wolontariuszy,
tworzenie i realizacja programów osłonowych, w tym Programu „Posiłek w szkole i w domu”
• świadczenia rzeczowe: zapewnienie opału, odzieży, żywności,
• świadczenia finansowe: zasiłki stałe, okresowe, celowe i celowe specjalne,
15 Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2019 r. , https://stat.gov.pl/obszary- tematyczne/warunki-zycia/ubostwo-pomoc-spoleczna/zasieg-ubostwa-ekonomicznego-w-polsce-w-2019-roku,14,7.html, data korzystania: 19.12.2020 r.
44 Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych,
których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia. Ubóstwo zgodnie z art. 7 ustawy o pomocy społecznej jest jednym z podstawowych powodów przyznania wsparcia. Aktualnie o ubóstwie mówimy
wtedy, gdy dochód osoby samotnie gospodarującej jest mniejszy niż 701 zł, zaś osoby gospodarującej w rodzinie 528 zł na osobę16.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Radzyminie w latach 2017-2020 z tego powodu udzielił wsparcia następującej liczbie osób:
• w 2017 roku – 234 z ogólnej liczby rodzin korzystających wynoszącej 497 rodzin
• w 2018 roku – 262 rodzinom z ogólnej liczby rodzin korzystających wynoszącej 481 rodzin
• w 2019 roku – 234 rodzinom z ogólnej liczby rodzin korzystających wynoszącej 569 rodzin
• w 2020 roku - 244 rodzinom z ogólnej liczby rodzin korzystających wynoszącej 482 rodzin
Z powyższego wynika, że liczba osób, korzystających z pomocy Ośrodka z powodu ubóstwa stale się zmienia i wynosi średnio około 50 % ogólnej liczby Podopiecznych.
Osobą dotkniętym tym zjawiskiem OPS Radzymin udzielił następującego wsparcia:
Tabela nr 9. Zestawienie świadczeń pieniężnych realizowanych na podstawie ustawy o pomocy społecznej
2018 2019 2020
Ilość
osób Kwota Ilość
osób Kwota Ilość
osób Kwota
ZASIŁEK STAŁY
118 625
494 112 635
414 106 623
520
ZASIŁEK OKRESOWY
28 20 059 16 15 114 31 26 414
ZASIŁEK CELOWY
457 240
681 352 213
281 381 166
248 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań MPIPS za okres 2018-2020
16 Art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz 1876)
45 Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do zadań zleconych gminy należy
wydawanie decyzji, (potwierdzających prawo do świadczeń opieki zdrowotnej), w sprawach świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni spełniających kryterium
dochodowe. W celu ustalenia sytuacji dochodowej i majątkowej świadczeniobiorcy, OPS przeprowadza rodzinny wywiad środowiskowy na zasadach i w trybie określonym w przepisach o pomocy społecznej.
W 2019 roku Gmina otrzymała środki z budżetu państwa na sfinansowanie kosztów
realizacji zadania w kwocie 7 158 zł tj. na przeprowadzenie postępowań w sprawie i wydania decyzji administracyjnych. Natomiast w 2020 roku na to zadanie
wydatkowano 5 755 zł. Decyzje, potwierdzające prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych przez okres 90 dni, wydano na podstawie wywiadów środowiskowych dla 64 osób w 2019 roku i 54 w 2020.
Samorząd wspiera również rodziny ubogie posiadające dzieci, udzielając świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym z dotacji celowej pochodzącej ze środków budżetu państwa, w formie przyznawanego uczniom radzymińskich placówek stypendium socjalnego oraz zasiłku szkolnego.
Tabela nr 10. Zestawienie ilościowe przyznanych świadczeń oraz poniesionych wydatków.
ZASIŁEK SZKOLNY Liczba
rodzin
Liczba wydanych decyzji przyznających
Liczba wydanych decyzji odmownych
2018 1 2 0
2019 5 5 1
2020 2 3 0
STYPENDIUM SZKOLNE Liczba
rodzin
Liczba wydanych decyzji przyznających
Liczba wydanych decyzji odmownych
2018 56 104 13
2019 76 47 2
2020 16 36 0
Wydatki na realizację zadań
Wydatki ogólne W tym środki własne gminy
2018 11.850,00 2.971,00 zł
2019 31.206,00 zł 8.116,20 zł
2020 28.435,26 zł 6.887,06 zł
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych posiadanych przez OPS Radzymin
46 Powyższe świadczenia przeznacza się na pokrycie kosztów związanych z edukacją ucznia. Mogą się o nie ubiegać mieszkańcy gminy Radzymin, bez względu na położenie szkoły, do której uczęszczają.