Co i jak można zmienić?
Wszystkie te cechy platform cyfrowych, ekosystemów cyfrowych i gospodarki op-artej na danych mają zasadniczy wpływ na kształt konkurencji na rynkach gospodarki cyfrowej. Wymagają stanowczej interwencji na gruncie prawa ochrony konkurencji. Konieczna jest zmiana metod stosowania tego prawa. W tym zakresie raport jest radykalny.
Autorzy raportu doszli do wniosku, że nawet gdy nie można precyzyjnie określić szkody dla konsumentów, należy zakazać dominującym platformom stosowania stra-tegii służących zmniejszaniu presji konku-rencyjnej, z którą się mierzą. Z radykalnego środka, jakim jest zakaz, należy skorzystać już wtedy, gdy nie da się jednoznacznie wykazać korzystnego wpływu działań plat-form na sytuację konsumentów.
Ponadto autorzy uznali, że na rynkach cyfrowych należy się mniej skupiać na analizie definicji rynku, a bardziej na teorii negatywnego wpływu i na identyfikacji strategii antykonkurencyjnych. Co więcej, aby nie dopuścić do potencjalnie antykon-kurencyjnej praktyki, konieczne może być przeniesienie na przedsiębiorcę ciężaru dowodu w zakresie prokonkurencyjnych skutków jego działań. Według raportu dotyczy to zwłaszcza bardzo skoncentro-wanych rynków o silnych efektach sieci i wysokich barierach wejścia.
Najważniejsze wnioski z raportu są następujące: – Orzecznictwo Komisji – zwłaszcza w sprawach
Microsoft (sprawa z 2004 r.), Google Shopping (sprawa z 2017 r.) i Google Android (z 2018 r.) – zwiększyło świadomość, że trzeba zmodyfikować narzędzia analityczne, metodologię i teorię negatywnego wpływu, aby lepiej dostosować je do nowej rzeczywistości rynkowej. Postępowania w tego rodzaju sprawach są długotrwałe. Rośnie jednak świadomość, że trzeba je rozpatrywać z szybkością odpowiadającą szybkości procesów rynkowych. Teorie negatywnego wpływu muszą być opracowywane z uwzględnieniem zarówno odpowiednich kosztów błędów, jak i praktyczności ich stosowania. Autorzy raportu proponują pewne teorie negatywnego wpływu, które można zastosować w praktyce. W odniesieniu do kwestii koncentracji – przejmowania startupów przez dominujące platformy lub ekosystemy – proponują wzmocnienie i dostosowanie teorii negatywnego wpływu w układzie konglomeratowym. Jeżeli zaś chodzi o dostęp do danych, uważają, że należy ponownie przeanalizować doktrynę rynków wtórnych (niższego szczebla), aby lepiej odzwierciedlić nowe znaczenie ograniczenia dostępu do danych.
trzy cechy gospodarki cyfroWej
wedłUg aUtorów raPortU Competition poliCy for the digital era
1 Wyjątkowo duże korzyści skali związane ze znacznie niższymi kosztami wytworzenia usługi cyfrowej w stosunku do liczby obsługiwanych klientów.
2 Zewnętrzne czynniki sieciowe związane ze wzrostem użyteczności wraz z przyrostem liczby użytkowników. Nowy konkurent, wprowadzając usługę lepszej jakości lub tańszą, nie korzysta z efektu skali, dopóki nie przekona użytkowników dotychczasowego usługodawcy do zmiany dostawcy. To może być zaś bardzo trudne i czasochłonne. Zatem czynniki sieciowe mogą uniemożliwić lepszej platformie zastąpienie istniejącego dostawcy. 3 Znaczenie danych, które działające już podmioty zebrały w wielkiej ilości
w toku rozwoju technologii. Dane są nie tylko kluczowym wkładem do sztucznej inteligencji, ale także ważnym, niekiedy najważniejszym elementem wielu usług sieciowych, procesów produkcyjnych i logistyki. W związku z tym coraz istotniejszym czynnikiem konkurencyjnym jest zdolność do wykorzystywania danych do tworzenia nowych usług i produktów.
Skutkiem tych cech jest silny tzw. „efekt zakresu”, dający istniejącym i działającym graczom istotną przewagę konkurencyjną.
Teorie negaTywnego wpływu
Inaczej: teorie szkody. Konstrukcje wyjaśniające, dlaczego i w jaki sposób dana praktyka ma negatywny wpływ na konkurencję lub konsumentów.
DokTryna rynków wTórnych Dla Danych Określenie rynków, na których dane są „wkładem”, „surowcem”, „komponentem”, i są niezbędne, aby na tych rynkach prowadzić działalność.
– Antykonkurencyjnemu
przenoszeniu siły rynkowej przez dominujące platformy na rynki usług komplementarnych może przeciwdziałać interoperacyjność danych. Gdy integracja platform oraz rozrost bardzo silnych ekosystemów budzi zastrzeżenia z punktu widzenia konkurencji, skuteczną i atrakcyjną alternatywą dla wymuszania podziału dominujących graczy może być wymaganie od nich zapewnienia interoperacyjności danych. Dzięki temu konsumenci mogą nadal korzystać z pozytywnych efektów integracji tych platform.
– W niektórych obszarach autorzy raportu proponują zastosowanie na dłuższą metę reżimu regulacyjnego, zwłaszcza w zakresie wprowadzania i nadzorowania interoperacyjności danych. Stosowanie prawa konkurencji może bowiem nie być tu wystarczająco wydajne. Jednocześnie podkreślają, że zbyt wysokie są ryzyka związane z charakterystycznym dla regulacji brakiem elastyczności. Organy ochrony konkurencji mogą jednak służyć gospodarce cyfrowej wytycznymi i interpretacjami, np. co do definicji pozycji dominującej w środowisku cyfrowym.
Istotną konkluzją praktyczną raportu było również uznanie, że organy ochrony konku-rencji muszą rozumieć technologie stojące za sektorem cyfrowym oraz znaczenie danych dla konkurencji i polityki ochrony konkurencji. W szczególności autorzy uważają, że w najbliższej przyszłości organy regulacyjne muszą wypracować wewnętrzne kompetencje technologiczne. Umożliwią one tym organom odpowiedni rozwój prak-tyki ochrony konkurencji i będą korzystne dla jej stosowania.
konTrola ex ante Kontrola prewencyjna, czyli np. przed startem usługi, systemu czy platformy.
Przegląd doprowadził do powstania projektu pakietu no-wych ram prawnych pod roboczą nazwą „Digital Services Act” („DSA”; obecnie DSA to nazwa projektu jednego z dwóch rozporządzeń należących do tego pakietu). W do-kumentach unijnych w wersji polskiej tymczasowo nazywa się DSA „aktem prawnym o usługach cyfrowych”, w polskiej prasie i sieci niekiedy także „Kodeksem Usług Cyfrowych”. Zasadniczym przedmiotem pakietu jest:
– harmonizacja i zwiększenie obowiązków platform internetowych i dostawców usług informacyjnych oraz wzmocnienie nadzoru nad polityką platform w zakresie treści – poprzez rewizję przepisów dyrektywy o handlu elektronicznym z 2000 r.,
– ustanowienie zasad kontroli ex ante w celu zapewnienia równych warunków działania na rynkach, na których duże platformy działają jako selekcjonerzy informacji, – ustanowienie mechanizmu ochrony konkurencji
na rynku cyfrowym w konkretnych przypadkach określonych przez Margrethe Vestager, wiceprzewod-niczącą Komisji Europejskiej odpowiedzialną m.in. za politykę UE w zakresie gospodarki cyfrowej, komisarkę ds. konkurencji, podczas konferencji w na Fordham University 8 października 2020 r.
Projekt pakietu nowych przepisów obecnie obejmuje dwa planowane rozporządzenia – DSA i odrębny Digital Markets Act („DMA”) powstały na gruncie pomysłu doty-czącego tzw. nowego narzędzia ochrony konkurencji. Nowe narzędzie, tzw. New Competition Tool, miało być sposo-bem rozwiązania strukturalnych problemów w zakresie konkurencji na rynkach cyfrowych (i nie tylko cyfrowych). Projekty DSA i DMA Komisja Europejska opublikowała 15 grudnia 2020 r. DSA według projektu reguluje obowiązki dostawców usług cyfrowych działających jako pośrednicy łączący konsumentów z dostępem do towarów, usług i tre-ści. Z kolei DMA uzupełnia kompetencje organów ochrony konkurencji na poziomie unijnym i krajowym. Pakiet będziemy omawiać, śledząc i relacjonując dalsze prace, na łamach portalu „Co do zasady”.
Co wynikło z raportu?
Od strony prawnej najważniejszy wniosek to oczywiście konieczność nowego podejścia do regulacji rynków cyfrowych. W tym kontekście podjęto w Komisji Europejskiej prace nad ukształtowaniem odpowiednich reguł dla platform cyfrowych, obejmujące nie tylko aspekt prawa ochrony konkurencji, ale także przegląd dyrektywy o handlu elektronicznym. Do przeglądu przepisów dotyczących rynku wewnętrznego usług cyfrowych zobowiązała się Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej, a sama Komisja zapowiedziała ten przegląd w komunikacie pt. „Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy”.
inTeroperacyjność Danych Możliwość wykorzystania danych przez różne/inne platformy, systemy czy środowiska. Chodzi o taki sposób ich zapisu i przechowywania, by można było je przenieść lub wykorzystać np. na innej platformie.