Streszczenie. Potrzeby gospodarcze wielu krajów Europy, a tak e ci!gle rosn!ce mo
li-wo"ci i malej!ce koszty wykorzystania technologii informatycznych przyczyniły si# w la-tach 80. XX w. do zmiany koncepcji gromadzenia, przechowywania i udost#pniania in-formacji o terenie. W wielu krajach decyzji tworzenia baz danych topograficznych towa-rzyszyła znaczna redukcja zakresu tre"ci w stosunku do tego, jaki był przedstawiany na mapach topograficznych. W Polsce przyj#to, e w Bazie Danych Topograficznych (TBD) b#d! gromadzone dane opisuj!ce wszystkie elementy tre"ci cywilnej mapy topograficznej w skali 1:10 000. Wybrano wi#c rozwi!zanie do"$ kosztowne, czego efektem jest wci! niewielkie pokrycie kraju cyfrowymi danymi topograficznymi. Celem niniejszego opra-cowania było porównanie zakresu tematycznego baz danych topograficznych o szczegó-łowo"ci 1:10 000 w krajach europejskich z zakresem tematycznym TBD i stwierdzenie, czy rzeczywi"cie w TBD jest gromadzonych zbyt du o danych. Analiza została wykonana dla 13 baz danych topograficznych: belgijskiej, brytyjskiej, czeskiej, du%skiej, fi%skiej, francuskiej, litewskiej, niderlandzkiej, niemieckiej, norweskiej, słowackiej, słowe%skiej i szwedzkiej.
Słowa kluczowe: topografia, bazy danych topograficznych, obiekt topograficzny
Opracowanie wykonane w ramach projektu celowego Nr 6 T 12 2005C/06552 „Metodyka i pro-cedury integracji, wizualizacji, generalizacji i standaryzacji baz danych referencyjnych dost#p-nych w zasobie geodezyjnym i kartograficznym oraz ich wykorzystania do budowy baz dadost#p-nych tematycznych” finansowanego ze "rodków Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Głównego Urz#du Geodezji i Kartografii [Bac-Bronowicz 2006].
Adres do korespondencji – Corresponding author: El bieta Bielecka, Zakład Systemów Informa-cji Przestrzennej, Instytut Geodezji i Kartografii, ul. Modzelewskiego 27, 02-679 Warszawa, elzbieta.bielecka@igik.edu.pl
E. Bielecka i in.
Acta Sci. Pol.
42
WST P
Etymologicznie słowo topografia wywodzi si# z dwu słów greckich tópos – miejsce i graphein – skroba$, rytowa$, rysowa$, pisa$ i oznacza opisanie czy przedstawienie
miejsca. W rozumieniu potocznym oraz w naukach o Ziemi to opisanie miejsca wi! e
si# z okre"leniem jednoznacznej, czasoprzestrzennie zorientowanej lokalizacji terenowej i z wła"ciw! mu fizjonomi!, czyli charakterystyczn! postaci! terenu [Makowski 2000]. Opisanie miejsca nast#puje na podstawie pomiarów geodezyjnych i przyjmuje form# b!d& tradycyjnego opracowania kartograficznego, b!d& cyfrowego modelu krajo-brazu zapisanego w strukturach bazodanowych. Tradycyjny sposób opisania terenu w postaci map topograficznych o ró nym stopniu generalizacji ma szereg istotnych wad z punktu widzenia potrzeb współczesnej administracji i gospodarki, z których warto wy-mieni$ za Piotrowskim [2001] nisk! wiarygodno"$ informacji wynikaj!c! ze statycznej rejestracji stanów faktycznych, dokonywanej w zbyt du ych odst#pach czasu oraz ogra-niczony mo liwo"ciami papierowego no"nika danych skromny serwis informacyjny, zwłaszcza w cz#"ci dotycz!cej charakterystyk przedstawianych na mapie obiektów terenowych. Wymienione czynniki oraz analiza ekonomiczna dotycz!ca kosztów pro-dukcji i aktualizacji wieloarkuszowych map, a tak e ci!gle rosn!ce mo liwo"ci i male-j!ce koszty wykorzystania technologii informatycznych przyczyniły si# do zmiany sposobu gromadzenia, przechowywania i udost#pniania informacji o terenie. Istot! nowego podej"cia była zmiana postawy słu b odpowiedzialnych za informacj# topogra-ficzn! z biernej, wła"ciwej gromadzeniu map w składnicach, na aktywn! cechuj!c! si# wychodzeniem na zewn!trz z szerok! ofert! usług geoinformacyjnych opartych na przetwarzaniu danych topograficznych.
W Europie odchodzenie od tradycyjnego, analogowego sposobu gromadzenia i udo-st#pniania informacji o terenie na rzecz baz danych topograficznych obserwuje si# od połowy lat 80. XX w., kiedy to skonstatowano, e informacja o terenie powinna by$ traktowana jak ka dy inny towar pozostaj!cy w obrocie wolnorynkowym. Pierwsze bazy danych topograficznych powstawały w Szwecji, Francji, Hiszpanii, Wlk. Brytanii, Niemczech. W bazach tych gromadzono dane o ró nym stopniu szczegółowo"ci i do-kładno"ci (od szczegółowej w skali 1:1 000 do przegl!dowej w skalach 1:500 000 i 1:1 000 000), a ich podstawowym celem było poza produkcj! map dostarczanie infor-macji referencyjnej do realizacji ró nych zada% przez administracj# publiczn!. Wyra-zem tego zró nicowania jest liczba baz danych topograficznych funkcjonuj!cych w krajach Europy (tab. 1). Pocz!tkowo bazy te były do"$ hermetyczne, i to zarówno z technologicznego, jak i prawnego punktu widzenia. Z czasem jednak, w miar# promo-wania idei współdziałania aplikacji GIS i współu ytkopromo-wania danych, wymiana danych topograficznych stała si# coraz łatwiejsza.
W Polsce pierwsze prace eksperymentalne i pilota owe w zakresie budowy bazy danych topograficznych rozpocz#to w 1999 roku. Podstawowy kierunek bada% został zainicjowany przez ówczesnego Dyrektora Departamentu Kartografii i Fotogrametrii GUGiK, dr. in . Remigiusza Piotrowskiego. Wtedy te zacz#to u ywa$ okre"lenia TBD na oznaczenie bazy danych topograficznych. W ogólnych zało eniach TBD [Wytyczne Techniczne 2003] wyra&nie rozdzielono standaryzacj# procesu pozyskiwania danych od standaryzacji systemu informatycznego zarz!dzania TBD oraz przyj#to zało enie o konieczno"ci przekazania danych topograficznych zgodnie z formatami i strukturami zdefiniowanymi w wytycznych. Realizacja TBD ma na celu m. in unikni#cie wielokrot-nego pozyskiwania i aktualizacji tych samych danych przez wielu u ytkowników. Dane
Zakres informacyjny baz danych …
Geodesia et Descriptio Terrarum 6(2) 2007
43
zgromadzone w TBD mog! stanowi$ punkt wyj"cia do budowy systemów informacji przestrzennej dla ró nych instytucji rz!dowych i samorz!dowych oraz by$ wykorzysta-ne w systemach budowanych w sektorze prywatnym.
Tabela 1. Cywilne bazy danych topograficznych w krajach Europy. Stan na 01. 01. 2007 r. Table 1. Civil topographic databases in European countries. Situation on 01. 01. 2007
Kraj Country Instytucja Institution Baza danych Database Skala Scale 1 2 3 4 Österreichische Karte 1: 50 000 1: 50 000 Austria Austria
BEV – Bundesamt für Eich – und
Vermessungswesen Österreichische Karte 1: 200 000 1: 200 000
TOP10v–GIS 1: 10 000
TOP50v–GIS 1: 50 000
Belgia Belgium
IGN/NGI Institut Géographique National
Nationaal Geografisch Instituut TOP250v – GIS 1: 250 000
Republika Czeska
Czech Republic Zem'm'(ický Ú(ad ZABAGED 1: 10 000
CBM 1: 5 000
Chorwacja
Croatia Državna Geodetska Uprava TK25 1: 25 000
TOP10DK 1: 10 000
Kort25 1: 25 000
Danmark 1:50 000 1: 50 000
Danmark 1: 100 000 1: 100 000
Dania
Denmark KMS – Kort & Matrikelstyrelsen
Danmark 1:200 000 1: 200 000
Eesti P)hikaardi 1:10 000
Digi-taalkaardistuse 1: 10 000
Eesti P)hikaardi 1 : 20 000
Digi-taalkaardistuse 1: 20 000
Estonia
Estonia Eesti Maa–amet
Eesti Baaskaardi1 : 50 000 Digitaalkaardistuse 1: 50 000 Maastotietokanta 1:5 000 – 1:10 000 1: 20 000 Peruskarta 1: 20 000 1: 100 000 Karttatietokanta 1: 100 000 Finlandia Finland Maanmittauslaitos 1 : 250 000 Karttatietokanta 1: 250 000 BD TOPO Pays 1:5 000 – 1:25 000 Francja
France IGN - Institut Géographique National
BD CARTO 1: 50 000 – 1: 250 000 *++,-. M 708 1: 50 000 Grecja Greece /0123.4567 89:30;<. =>3.>?@ *++,-. 1501 1: 250 000 BCN 25 1: 25 000 Hiszpania
Spain IGN – Instituto Geográfico Nacional BCN 200 1: 200 000
TOP10vector 1: 10 000
TOP50vector 1: 50 000
Holandia
Netherland Topografische Dienst Nederland
TOP250vector 1: 250 000 PLACE Data 1: 1000 1: 2500 1: 5 000 Discovery Data 1: 50 000 Holiday Data 1: 250 000 Irlandia
Ireland OSI – Suirbhéireacht Ordnáis Éireann
Digi Ireland 1: 450 000
Islandia
E. Bielecka i in.
Acta Sci. Pol.
44 Tabela 1 cd. Table 1. cont. 1 2 3 4 KDB10LT midi level mini level 1: 10 000 LTDBK 50000 1: 50 000 Litwa Lithuania
NacionalinA ŽemAs Tarnyba prie ŽemAs Bkio Ministerujos
GDB200 1: 200 000
BD-L-TC 1 : 5 000
Luksemburg Luxembourg
ACT – Administration du Cadastre et
de la Topographie TC 1/20 000 1 : 20 000
VZD – LR Valsts Zemes Dienests Latvijas Republikas TopogrCfiskC
Karte 1: 50 000 1: 50 000
Łotwa Latvia
JCDa sEta Latvija 1:200 000 1: 200 000
Malta
Malta Regíistru Ta' L-Artijiet Base Map 1: 2 500
Norwegia
Norway Statens Kartverk FKB (Felles KartdataBase) 1: 5 000
SCN10K Carta de Portugal 1 : 10 000 Portugalia
Portugal IGP – O Instituto Geográfico Português SCN50K Carta de Portugal 1 : 50 000
TBD 1: 10 000
Polska
Poland Główny Urz!d Geodezji i Kartografii BDO 1: 250 000
Basis-DLM 1: 10 000 DLM50 1: 50 000 RFN Federal Republic of Germany Koordynator Co-ordinator: BKG - Bundesamt für
Kartographie und Geodäsie DLM250 1: 250 000
Słowenia
Slovenia Geodetska Uprava Republike Slovenije DTK 5 1: 5 000
Słowacja Slovakia
Úrad geodézie, kartografie a katastra
Slovenskej Republiky ZB GIS 1: 10 000
MD.01-MO-CH 1: 1 000
VECTOR25 1: 25 000
Szwajcaria Switzerland
Office fédéral de topographie Bundesamt für Landestopographie
Ufficio federale di topografia
Uffizi federal da topografia VECTOR200 1: 200 000
GSD- Grundläggande Geografiska Data GGD 1: 10 000 GSD–Tätort 1: 10 000 GSD–Terrängkartan 1: 50 000 Szwecja Sweden Lantmäteriet GSD-Översiktskartan 1: 100 000 – 1: 250 000 DTA_10 1: 10 000 W#gry Hungary
FÖMI – Földmérési és Távérzékelési
Intérzet DTA_100 1: 100 000
Superplan Data
1:1 250 1: 2500 1:10 000 1:250 000 Scale Digital Database 1: 250 000
OSNI Map 1: 50 000
Wielka Brytania
Great Britain OS – Ordnance Survey
Small Scale Map 1: 210 000
25db vpf 1: 25 000
Italia M892 1: 50 000
Włochy
Italy IGMI – Istituto Geografico Militare
dbVmap level1 1: 250 000
Warto zwróci$ uwag#, e w krajach europejskich bazy danych topograficznych s! własno"ci! Skarbu Pa%stwa, powierzon! opiece wyspecjalizowanej słu by pa%stwowej. Z faktem tym wi! e si# przede wszystkim wypracowanie kompromisu polegaj!cego na dostosowaniu zakresu tematycznego bazy danych do mo liwo"ci finansowych pa%stwa.
Zakres informacyjny baz danych …
Geodesia et Descriptio Terrarum 6(2) 2007
45
W wielu krajach decyzji tworzenia baz danych topograficznych towarzyszyła znaczna redukcja zakresu tre"ci w stosunku do tego, jaki był przedstawiany na tradycyjnych mapach topograficznych (np. Dania, Szwecja). W Polsce przyj#to, e w Bazie Danych Topograficznych b#d! gromadzone dane opisuj!ce wszystkie elementy tre"ci cywilnej mapy topograficznej w skali 1:10 000. Wybrano wi#c rozwi!zanie nawi!zuj!ce do pol-skiej szkoły topograficznej, przedstawiaj!ce zarówno sytuacj#, jak i rze&b# terenu do"$ szczegółowo, a zatem rozwi!zanie do"$ kosztowne. Efektem takich zało e% jest wci! niewielkie pokrycie kraju cyfrowymi danymi topograficznymi. Coraz cz#"ciej pojawiaj! si# opinie o konieczno"ci przyspieszenia prac nad pozyskiwaniem danych topograficz-nych, a wobec niemo no"ci zwi#kszenia nakładów finansowych, zwi!zanej z tym re-dukcji obiektów i/lub ich atrybutów gromadzonych w TBD. Zdaniem wielu u ytkowni-ków baza ta jest zbyt szczegółowa w porównaniu z podobnymi bazami w innych kra-jach europejskich.
Celem niniejszego opracowania było zatem porównanie zakresu tematycznego baz danych topograficznych o szczegółowo"ci 1:10 000 w krajach europejskich z zakresem tematycznym Bazy Danych Topograficznych w Polsce i potwierdzenie lub zaprzeczenie opinii o nadmiernej szczegółowo"ci TBD.
MATERIAŁ I METODY
Analiza zakresu tematycznego została wykonana dla 13 baz, dla których dyspono-wano dokumentacj! techniczn!. Były to: belgijska [TOP 10v – GIS Structure et codage des données TOP10V – GIS..., 2000], brytyjska Superplan Data [Superplan Data user guide..., 2005], czeska ZABAGED [Základní báze geografických dat ZABAGED®, 2006], du%ska TOP10DK [Danmarks topografiske databaser, 2006], fi%ska Maastotie-tokanta [MaastotieMaastotie-tokanta NLS Topographic Dartabase. Technical description, 2006], francuska BD TOPO Pays [BD TOPO® Pays..., 2002], litewska KDB10LT (midi level) [Lietuvos Respublikos mastelio M 1: 10 000 žemAlapio kartografiniF duomenF bazA KDB10LT..., 2001] niderlandzka TOP10vector [TOP10vector Objectgericht..., 2002], niemiecka Basis-DLM [Amtliches Topographisch – Kartographisches Informationssys-tem ATKIS. ATKIS – Objektartenkatalog (ATKIS – OK). Teil D1: ATKIS – OK Basis-DLM...., 2003], norweska FKB [SOSI Del3 Produktspecifikasjon for Felles Kartdata-Base (FKB)..., 2002, 2007], słowacka ZB GIS [Katalóg objektov ZB GIS..., 2004], słowe%ska DTK 5 [Državna topografska karta1: 5 000 (DTK), 2006] i szwedzka GGD [GSD. Specifikation..., 2002, 2006a, 2006b, 2006 c, 2006d, 2006e, 2006f]. Charaktery-styk# tych baz zawiera artykuł E. Bieleckiej, D. Dukaczewskiego i J. Bac-Bronowicz [2007].
Analiz# porównawcz! zakresu tre"ci baz danych topograficznych wykonano na pod-stawie specyfikacji technicznych udost#pnianych przez wła"ciwe urz#dy na stronach internetowych. Dokumentacje te, poza fi%sk!, s! sporz!dzone w j#zykach narodowych, maj! ró n! struktur# i szczegółowo"$. W wi#kszo"ci z nich opisano obiekty topogra-ficzne, poprzez pryzmat symbolu kartograficznego, a nie obiektu bazy danych.
Analiza ró nych, niestandaryzowanych materiałów narzuca pewne ograniczenia i zmusza do przyj#cia znacznych uproszcze%. Uproszczenia te dotycz! przede wszystkim znajdowania odpowiedników obiektów zawartych w TBD w badanych bazach. W ni-niejszym opracowaniu odst!piono od analizy "cisłych zale no"ci pomi#dzy obiektami ró nych baz danych równie dlatego, e dost#pne specyfikacje techniczne nie zawieraj! pełnych i wyczerpuj!cych definicji obiektów i nie zawsze mo na jednoznacznie
stwier-E. Bielecka i in.
Acta Sci. Pol.
46
dzi$, czy opisuj! komponent bazodanowy czy kartograficzny. Innym nie mniej istotnym powodem był fakt, e desygnaty obiektów w ró nych j#zykach maj! nierzadko ró ny zakres (np. angielskie „jeziora” odpowiadaj! polskim jeziorom, stawom, oczkom wod-nym). Dodatkow! trudno"$ stanowi przyj#ta w TBD nowatorska i całkowicie odmienna ni w innych krajach klasyfikacja obiektów. Klasyfikacja ta nie nawi!zuje do typowych kategorii tematycznych, lecz jest klasyfikacj! technologiczn! wykonan! na potrzeby konstruowania struktury wektorowej bazy danych TBD [Wytyczne techniczne TBD 2003]. Wobec powy szego, w analizowanych bazach poszukiwano takich obiektów, które odpowiadaj! tym samym obiektom terenowym bez wzgl#du na sposób ich repre-zentacji w bazie danych oraz grup#, klas# czy kategori# tematyczn!, w której si# znaj-duj!. Tym samym odst!piono od analizy "cisłej zale no"ci pomi#dzy obiektami ró nych baz danych na rzecz badania obiektów pokrewnych.
Przeprowadzona analiza polegała na odniesieniu obiektów gromadzonych w bazach danych topograficznych innych krajów Europy do systemu klasyfikacyjnego TBD, celem uchwycenia podobie%stw i ró nic w zakresie tre"ci.
WYNIKI I DYSKUSJA
Mówi!c o topografii mówimy o wszystkich rodzajach elementów wyst#puj!cych na powierzchni Ziemi, tzw. sytuacyjnych, oraz rze&bie terenu. Elementy sytuacyjne zwykle dzielimy na kilka podstawowych kategorii: zabudowa, koleje, drogi, obiekty gospodar-cze, wody, ro"linno"$, granice i osnowa geodezyjna. Z punktu widzenia baz danych przestrzennych, do których zaliczamy bazy topograficzne, podział ten jest niewystarcza-j!cy. W bazach danych przestrzennych musimy bowiem wyra&nie odró ni$ typ elemen-tu geometrycznego wykorzystywany do reprezentacji rzeczywistego obiekelemen-tu topogra-ficznego w bazie danych. St!d w klasyfikacji zakresu tre"ci baz danych topograficznych uwzgl#dnia si# zarówno kategorie tematyczne danych, jak i sposób ich reprezentacji uzale niony w du ym stopniu od przyj#tej technologii. W TBD, na najwy szym (pierw-szym) poziomie klasyfikacyjnym, wyró niono jedena"cie klas obiektów. S! to: sieci cieków, sieci dróg i kolei, sieci uzbrojenia terenu, kompleksy pokrycia terenu, budowle i urz!dzenia, kompleksy u ytkowania terenu, obiekty inne, tereny chronione, jednostki podziału administracyjnego, osnowa geodezyjna i kartograficzna, elementy rze&by terenu. Na tym poziomie klasyfikacyjnym dominuje podział tematyczny, aczkolwiek zaznacza si# równie podział ze wzgl#du na sposób geometrycznej reprezentacji obiek-tów – sieci oznaczaj!, e mamy do czynienia wył!cznie z obiektami liniowymi. Klasy obiektów TBD trzeciego (najdokładniejszego) poziomu obejmuj! natomiast obiekty jednorodne zarówno z tematycznego jak i technologicznego punktu widzenia (punkty, linie i wieloboki). Identyczne podej"cie do klasyfikacji (tzn. klasyfikacja wg tre"ci i sposobu geometrycznej reprezentacji) obserwujemy w ka dej z analizowanych baz danych, chocia zarówno liczba klas, jak te ich dalszy podział s! ró ne.
Analizowane bazy danych topograficznych s! bardzo zró nicowane zarówno pod wzgl#dem liczby obiektów, jak i tematycznej szczegółowo"ci ich wydzielania. Stosun-kowo najmniej obiektów znajduje si# w bazie du%skiej (TOP10DK) i brytyjskiej (Su-perplan Data), najwi#cej za" w fi%skiej Maastotietokanta. Natomiast bazy niemiecka (ATKIS) i francuska (RGE BD Topo) charakteryzuj! si# stosunkowo du ! liczb! obiek-tów topograficznych i bardzo du ! liczb! atrybuobiek-tów opisuj!cych te obiekty. Analiza zakresu tematycznego baz danych topograficznych 1:10 000, w tym liczby klas obiek-tów na ró nych poziomach klasyfikacji oraz liczby atrybuobiek-tów, jakimi opisujemy obiekty
Zakres informacyjny baz danych …
Geodesia et Descriptio Terrarum 6(2) 2007
47
topograficzne umo liwiła podział analizowanych baz na bazy o w!skim, "rednim i sze-rokim zakresie informacyjnym (tab. 2).
Tabela 2. Podział baz danych topograficznych ze wzgl#du liczb# klas obiektów i atrybutów Table 2. Topographic databases ranks according to the number of objects and attributes
Zakres informacyjny Scope of information
Bazy danych topograficznych o szczegółowo"ci 1:10 000 Topographic databases 1:10 000
W!ski
Narrow Superplan data, TOP10DK, DTK 5
Gredni Mean
TDB, TOP10v–GIS, ZABAGED, KDB10LT (midi level), TOP10vector, FKB (Felles KartdataBase), GSD–Grundläggande Geografiska Data Szeroki
Broad Maastotietokanta, BD TOPO Pays, Basis-DLM systemu ATKIS, ZB GIS
Do grupy o w!skim zakresie tematycznym nale ! te bazy danych topograficznych, w których liczba klas obiektów na najni szym poziomie klasyfikacji nie przekracza 60. Mała liczba obiektów w TOP10DK i Superplan Data czy DTK 5 wynika z faktu, e w bazach tych s! przechowywane tylko te obiekty topograficzne, które nie znajduj! si# w innych bazach (np.: brak w nich obiektów nale !cych do infrastruktury technicznej, podziału administracyjnego). Bazy o "rednim zakresie informacyjnym zawieraj!ce od 100 do 250 klas obiektów stanowi! najliczniejsz! grup#. Tu została zaliczona TBD z 223 klasami obiektów na trzecim poziomie. Bazy danych o szerokim zakresie informa-cyjnym charakteryzuj! si# zarówno du ! liczb! obiektów, jak te du ! liczb! opisuj!-cych je atrybutów (w ZB GIS ponad 1300, w BD TOPO Pays i ATKIS ponad 1000). Dla porównania warto doda$, e liczba atrybutów w TBD nieznacznie przekracza 800.
Porównuj!c zakresy tematyczne baz danych topograficznych 1:10 000 w wymienio-nych krajach Europy z TBD mo emy stwierdzi$, e w wielu krajach przyj#to bardzo podobne rozwi!zanie jak w Polsce.
Obiekty nale !ce do klasy cieki (sieci cieków) znajduj! si# w ka dej z analizowa-nych baz, s! tak e opisywane przez niemal identyczne atrybuty (okresowo"$, szeroko"$, nazwa, itp.). Jedynie rów melioracyjny jako osobny obiekt wyst#puje, poza TBD, w Basis-DLM i Superplan Data. Podobnie niewielkie ró nice obserwujemy w odniesieniu do obiektów typu drogi (sieci dróg), chocia podział dróg jest unikalny w ka dej z baz, np. w ZABAGED drogi dziel! si# na kategorie, w TOP10DK na klasy NATO, w Basis-DLM wg klasyfikacji administracyjno-technicznej. Obiekty nale !ce do klasy kolei (sie! kolei) najszczegółowiej s! charakteryzowane w bazach francuskiej, belgijskiej i niemieckiej. Zakres TBD w odniesieniu do tych obiektów jest najbardziej zbli ony do bazy czeskiej ZABAGED.
Bardzo du e ró nice dotycz! obiektów nale !cych do klasy sieci uzbrojenia tere-nu, która w TBD dzieli si# na linie elektroenergetyczne, linie telekomunikacyjne i przewody rurowe, te za" podlegaj! dalszemu podziałowi ze wzgl#du na sposób podwie-szenia linii lub typ przewodu. Tak szczegółowy podział wyst#puje w RGE (BD Topo) i NLS. W pozostałych bazach dane o sieciach uzbrojenia terenu s! znacznie zredukowane (np. ATKIS tylko do przewodów gazowych i benzynowych, TOP10DK – tylko linie elektroenergetyczne) lub zgeneralizowane (np. TOP10v GIS, Superplan Data).
W adnej z analizowanych baz danych nie znajduje odzwierciedlenia koncepcja po-zyskiwania informacji zarówno o kompleksach pokrycia terenu, jak i o kompleksach u"ytkowania ziemi. Wyznaczanie obiektów tylko wg kryteriów fizjonomicznych lub
E. Bielecka i in.
Acta Sci. Pol.
48
tylko u ytkowych w zasadzie nie jest stosowane w bazach danych topograficznych. Najcz#"ciej klasa okre"lana jako u ytkowanie ziemi zawiera zarówno elementy pokrycia terenu, jak i u ytkowania ziemi. Taka sytuacja wyst#puje m. in. w bazie TOP10v GIS, gdzie w klasie u"ytkowanie ziemi znajduj! si# tereny piaszczyste, skały, wody płyn!ce, rozlewiska, lasy, czyli wydzielenia typowe dla pokrycia terenu. Drugie rozwi!zanie stosowane równie cz#sto polega na ł!czeniu u ytkowania ziemi z ro"linno"ci! (ZABA-GED) lub terenami antropogenicznymi (TOP10DK).
W klasie budowle i urz#dzenia zakres tematyczny TBD jest najbardziej zbli ony do bazy francuskiej RGE (BD Topo), chocia sposób pogrupowania obiektów jest inny. Zdecydowanie najbardziej uboga jest pod tym wzgl#dem baza du%ska TOP10DK, w której brak jest nawet tak istotnych z punktu widzenia topografii obiektów, jak most,
wiadukt, estakada. Do redakcji map topograficznych obiekty te s! pozyskiwane z
in-nych baz dain-nych. W pozostałych, z analizowain-nych, bazach dain-nych topograficzin-nych liczba obiektów nale !cych do budowli i urz!dze" jest zdecydowanie mniejsza. Porów-nuj!c obiekty nale !ce do tej klasy warto zwróci$ uwag#, e bardzo zbli ony do TBD jest podział budynków w Basis-DLM oraz TOP10v GIS.
W kompleksach u"ytkowania terenu w adnej z baz nie wyró nia si# kompleksów
mieszkaniowych, a tylko w RGE (BD Topo) znajduj! si# porównywalne obiekty.
W pozostałych bazach ró nych kompleksów u ytkowania terenu jest od kilku (Super-plan Data) do kilkunastu wobec 48 w TBD. Z obiektów innych, w ka dej bazie znajdu-j! si#: rz!d drzew i pojedyncze drzewo. Natomiast specyficznym dla Polski, Czech i Słowacji jest wydzielenie jako osobnego obiektu k#py krzaków kosodrzewiny. Do"$ du e rozbie no"ci wyst#puj! tak e w grupie obiektów zwi!zanych z komunikacj! i obiektów o znaczeniu orientacyjnym. TBD jest w tym zakresie najbardziej zbli ona do bazy brytyjskiej. Dane o terenach chronionych przechowywane s!, poza TBD, tylko w Basis-DLM, NLS i RGE (BD Topo) i w ograniczonym zakresie w ZABAGED. Podzia-łu administracyjnego nie ma w TOP10DK, natomiast punktów osnowy geodezyjnej i topograficznej w ZABAGED i Basis-DLM.
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
W porównaniu z analizowanymi bazami danych topograficznych w innych krajach europejskich zakres tematyczny TBD, licz!cej na najni szym (trzecim) poziomie klasy-fikacji 223 klasy obiektów opisywanych przez około 800 atrybutów, nie jest nadmiernie rozbudowany. Znacznie wi#cej obiektów znajduje si# w bazach fi%skiej, niemieckiej i francuskiej. Obiekty te s! opisywane równie przez wi#ksz! liczb# atrybutów.
Rozwi!zania dotycz!ce struktury TBD, w tym rozdzielenie modelu krajobrazowego danych od modelu kartograficznego, gromadzenie informacji o rze&bie terenu w postaci NMT oraz pozyskiwanie metadanych na etapie zbierania danych, s! nowatorskie i nie-stosowane w adnej z analizowanych baz danych. Sprzyjaj! one:
− zapewnieniu spójno"ci topologicznej danych ju na etapie ich pozyskiwania, − wymuszaj! kompletno"$ opisu terenu,
− ułatwiaj! zarz!dzanie zasobem, w tym jego aktualizacj# i udost#pnianie,
− umo liwiaj! wyró nienie ró nych poziomów szczegółowo"ci w zakresie pokrycia terenu, a zatem sprzyjaj! automatycznemu generowaniu map w ró nych skalach.
Zakres informacyjny baz danych …
Geodesia et Descriptio Terrarum 6(2) 2007
49
Rozdzielenie informacji o pokryciu terenu od jego u ytkowania nawi!zuje do takich projektów Unii Europejskiej, jak LUCAS (Land Use / Land Cover Area frame statistical Survey) i "wiadczy o potencjalnej otwarto"ci i elastyczno"ci TBD.
Nakład pracy zwi!zany z pozyskiwaniem danych do TBD mo na zmniejszy$, wzo-rem TOP10DK, poprzez „przejmowanie” obiektów gromadzonych &ródłowo w innych bazach danych, np.: granic administracyjnych z PRG, budynków z egib, danych opiso-wych odno"nie sieci uzbrojenia terenu z bran oopiso-wych baz danych.
Warto podkre"li$, e adna z analizowanych baz nie ma charakteru bazy wielorepre-zentacyjnej, chocia d! enie do takiej struktury mo na zaobserwowa$ w RGE BD Topo, TOP10DK i Basis-DLM, ani w pełni wielorozdzielczej (za wyj!tkiem pewnych rozwi!za% zastosowanych w FKB).
PI$MIENNICTWO
Amtliches Topographisch – Kartographisches Informationssystem ATKIS. ATKIS – Objektar-tenkatalog (ATKIS – OK). Teil D1: ATKIS – OK Basis-DLM. Stand 01.03.2003, Version 3.2., Arbeitsgemeinschaft der Vermessungsverwaltungen der Länder der Bundesrepublik Deutschland (AdV), 60 str.
Bac-Bronowicz J., 2006. Integracja baz danych przestrzennych dost#pnych w zasobie geodezyj-nym i kartograficzgeodezyj-nym. Modelowanie Informacji Geograficznej nr 2. IGiK, Komitet Geodezji