pomocniczo regulować będą kwestię, „w jaki sposób ważnie w obliczu prawa może taka
osoba przedsiębiorstwo to prowadzić”. Stąd jednoosobowym przedsiębiorcą może być osoba
ograniczona w zdolności do czynności prawnych z przyczyn naturalnych (np. osoba nieletnia)
lub z innych powodów (np. ubezwłasnowolnienia). W jej imieniu i na jej rachunek
działalność gospodarczą mogą prowadzić jej przedstawiciele ustawowi lub kurator”
336.
Taki sam pogląd prezentuje M. Szydło, gdy zauważa, że „w pewnych sytuacjach
prowadzenie działalności gospodarczej przez przedstawicieli ustawowych może być wręcz
prawną koniecznością. Tak się dzieje z osobami mającymi ograniczoną zdolność do
czynności prawnych, czyli z małoletnimi, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz z osobami
ubezwłasnowolnionymi częściowo, a także z osobami pozbawionymi zdolności do czynności
prawnych”
337. Wspominając o wypowiedziach autorów negujących „możliwość prowadzenia
działalności gospodarczej przez tę kategorię osób” M. Szydło stwierdza dalej, iż wydaje „się
to jednak dopuszczalne, co przyznawano już w literaturze przedwojennej. Wiąże się z tym
zagadnienie reprezentacji w obrocie osób małoletnich i ubezwłasnowolnionych”,
uwzględniając zaś „charakter prawny czynności zawieranych w związku z prowadzoną
działalnością gospodarczą, trzeba przyznać, że prowadzenie tej działalności przez osoby
ograniczone w zdolności do czynności prawnych będzie wyjątkowo utrudnione z
praktycznego punktu widzenia”
338.
Obszerną argumentację uzasadniającą dopuszczalność uzyskania statusu przedsiębiorcy
przez małoletniego przedstawił P. Bielski. Zauważył on, że dla „możliwości uznania osoby
fizycznej za przedsiębiorcę wystarczające jest już tylko istnienie zdolności prawnej tego
podmiotu [...]. Wobec tego, że zdolność prawną osoba fizyczna ma od chwili urodzenia (art. 8
§ 1 KC), od tej chwili może być także przedsiębiorcą np. jako spadkobierca osoby fizycznej
prowadzącej przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne. Ponadto przewiduje się
(ograniczoną) zdolność prawną nawet dziecka poczętego, możliwe jest zatem również
uznanie za przedsiębiorcę dziecka, które w chwili otwarcia spadku, obejmującego
przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne, jest poczęte, pod warunkiem jednak, że urodzi się
ono żywe (art. 927 § 2 KC). Do czasu urodzenia się dziecka, o którym mowa, prowadzić
336 Osoba fizyczna..., s. 10-11.
337 Pojęcie przedsiębiorcy..., s. 94.
338 Pojęcie przedsiębiorcy..., s. 94, zob. także s. 75-76. Szeroko przedstawia argumentację za możliwością posiadania statusu przedsiębiorcy przez osoby nieposiadające w ogóle albo posiadające ograniczoną zdolność do czynności prawnych M. Szydło także w pracy pt. Swoboda działalności…, s. 93-94, zob. również s. 70-71. Jest ona tożsama co do istoty z tą, którą przedstawiam w tym rozdziale.
przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne w jego imieniu może przecież ustanowiony przez
spadkodawcę pełnomocnik lub wykonawca testamentu (art. 986 § 1 KC), a w ich braku
ustanowiony przez sąd kurator spadku (art. 666 § 1 KPC)”
339. Dalej autor ten wskazuje, że
przesądzenie, iż „możliwość uznania osoby fizycznej za przedsiębiorcę wynika już tylko z
istnienia zdolności prawnej tego podmiotu, prowadzi do wniosku, zgodnie z którym dla
posiadania statusu przedsiębiorcy przez osobę fizyczną nie powinien mieć najmniejszego
znaczenia brak zdolności do czynności prawnych. Stwierdzenie to odnosi się jednak w pełni
jedynie do osoby fizycznej prowadzącej przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne, natomiast
specyfika wykonywania zatrudnienia zarobkowego, wolnego zawodu czy też samodzielnego
wykonywania rzemiosła, przejawiająca się w wyłącznie osobistym dokonywaniu wszelkich
czynności związanych bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, powoduje, iż
działalność gospodarczą w takiej postaci wykonywać może jedynie osoba fizyczna
posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Trudno bowiem w praktyce wyobrazić
sobie sytuację, gdy w składaniu na większą skalę oświadczeń woli (w tym zawierania umów),
wchodzących w zakres prowadzonej działalności gospodarczej, uczestniczy np.
przedstawiciel ustawowy osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych.
Oznacza to, że wykonującym zatrudnienie zarobkowe, wolny zawód czy też samodzielnie
wykonującym rzemiosło może być osoba pełnoletnia, w stosunku do której nie orzeczono
choćby częściowego ubezwłasnowolnienia. Przeszkodą dla uznania osoby fizycznej za
przedsiębiorcę nie jest także jej zaginięcie, gdyż do chwili uznania za zmarłego [...] osoba ta
uznawana jest za istniejącą, a tym samym posiada także zdolność prawną. Dla osoby
fizycznej prowadzącej przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne, która z powodu
nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, sąd ustanawia kuratora, który prowadził
będzie przedsiębiorstwo albo gospodarstwo rolne w imieniu tej osoby (art. 184 § 1 KRO), a
poza tym, podobnie jak w opisanym wyżej przypadku, przedsiębiorstwo albo gospodarstwo
rolne w imieniu osoby zaginionej prowadzić może ustanowiony przez nią wcześniej
pełnomocnik”
340.
Kwestia statusu małoletniego jako przedsiębiorcy stała się przedmiotem rozważań również
T. Kocowskiego. Rozpoczął je od stwierdzenia, że zgodnie z art. 95 k.c. także czynności
339 P. Bielski, Przedsiębiorcy [w:] System…, s. 603, zob. także s. 605, gdzie powt órzone jest w nieco odmiennym kontekście oryginalne w naszej literaturze prawniczej, ale bez wątpienia uzasadnione normatywnie stwierdzenie, że przedsiębiorcą prowadzącym odziedziczone gospodarstwo rolne może być także dziecko poczęte. Mimo uchylenia art. 8 § 2 k.c. stanowisko opowiadające się za warunkową zdolnością prawną dziecka poczętego jest m.zd. uzasadnione także, choć nie tylko, unormowaniem zawartym w art. 927 § 2 k.c. Zob. np. J. Mazurkiewicz, Przedstawiciel ustawowy…, s. 100 i n. i co najmniej kilkadziesiąt jego publikacji poświęconych statusowi prawnemu nasciturusa wskazanych pod adresem http://prawo.uni.wroc.pl/user/12132
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej mogą być dokonywane przez
pełnomocnika, choć należało tu posłużyć się szerszą kategoria – przedstawicielstwa. Dodał
jednak na gruncie art. 19 § 2 nieobowiązującego już Prawa o postępowaniu układowym
341, że
do podania o otwarcie postępowania układowego „dłużnik winien […] dołączyć na piśmie
zapewnienie, że podane okoliczności są prawdziwe i wyczerpujące”, zastrzegając się, że
zapewnienie „to nie może być złożone przez pełnomocnika”. Autor wskazuje też na art. 20
ust. 2 nieobowiązującej ustawy z 8 VI 1972 r. o wykonywaniu i organizacji rzemiosła
342,
gdzie stwierdzono, że po śmierci rzemieślnika na „rachunek zstępnych rzemiosło może być
wykonywane do czasu osiągnięcia przez nich pełnoletności lub ukończenia nauki w szkołach
średnich lub wyższych”. De lege lata powołuje się natomiast na art. 4 ust. 2 ustawy z 22 III
1989 r. o rzemiośle
343, w którym przewidziano, że w „przypadku śmierci rzemieślnika […]
małoletni zstępni mają prawo nadal wykonywać rzemiosło w warunkach i na zasadach
obowiązujących rzemieślnika”.
W dalszych rozważaniach T. Kocowski nawiązuje jednak do przytaczanego kilkakrotnie w
mojej pracy wyroku NSA z 19 I 1998 r., aprobując zawarte w nim rozstrzygnięcie. Konkluzje,
które formułuje, odnosić wydają się głównie do stanowiącego przedmiot tego wyroku
zagadnienia dopuszczalności uzyskania koncesji przez małoletniego, stwierdza w nich
bowiem, że tylko „koncesja wydana osobie posiadającej pełną zdolność do czynności
prawnych daje gwarancję, że będzie ona wykonywana przez imiennie oznaczonego adresata
tej decyzji. Natomiast koncesja wydana na rzecz małoletniego mogłaby być wykorzystywana
do prowadzenia działalności w istocie przez jego przedstawicieli ustawowych, którzy w ten
sposób mogliby uzyskać uprawnienia, które mogłyby okazać się nieosiągalne dla nich w
wypadku konieczności zdobywania ich w drodze normalnej procedury koncesyjnej. W istocie
korzystaliby z uprawnień, które formalnie są im nienależne. Nadto unikaliby oni
bezpośredniej odpowiedzialności za wyniki finansowe swych działań oraz zobowiązania
prywatno- i publicznoprawne”
344. Przedstawiona dezaprobata dla możliwości uzyskania
koncesji przez małoletniego, nie wydaje się jednak, uwzględniając zwłaszcza wcześniejszą
argumentację T. Kocowskiego, uzasadniać przypuszczenia, że autor ten wyklucza możliwość
uzyskania statusu przedsiębiorcy przez małoletniego.
341 Dz.U. z 1934 r., Nr 93, poz. 836 ze zm.
342 Dz.U. z 1983 r., Nr 7, poz. 40 ze zm.
343 Dz.U. z 2015 r., poz. 1182 ze zm.
344 Przedsiębiorcy…, Wrocław 2003, s. 102, zob. także s. 100-101; por. tenże, Przedsiębiorcy…, Wrocław 2004, s. 100-102; tenże, Przedsiębiorcy…, Wrocław 2004, s. 108-111; tenże, Przedsiębiorcy…, Wrocław 2009, s. 107-109 (w tym wydaniu pominięte jest cytowane zdanie odnoszące się do prawa o postępowaniu
Także S. Czepita i Z. Kuniewicz wskazują, że «określenie „we własnym imieniu” zawarte
w definicji przedsiębiorcy, w żadnej mierze nie przesądza o tym, iż jedynie osoba fizyczna
posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może uzyskać status przedsiębiorcy»;
podnoszą przy tym, że również kodeks „spółek handlowych nie zawiera żadnego
unormowania, które by ograniczało możliwość udziału w spółce jedynie do osób
posiadających pełną zdolność do czynności prawnych […]. Ponadto tezę o możliwości
uzyskania statusu przedsiębiorcy przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności
prawnych wydaje się potwierdzać także art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej, który wymaga wpisania do ewidencji informacji o ograniczeniu lub utracie
zdolności do czynności prawnych”
345.
Wśród autorów dopuszczających uzyskanie przez małoletniego statusu przedsiębiorcy
należy wskazać także H. Ciepłą
346, S. Kalus
347, K. Strzyczkowskiego
348, W. Kubalę
349, M.
Habdas
350, J. Wolskiego
351, A. Stępień-Sporek
352oraz K. Pokryszkę
353.
Za wartą podkreślenia uważam obserwację, iż właśnie takie jak przytoczone stanowiska
W dokumencie
Tytuł:
Polskie prawo firmowe : zagadnienia wybrane
(Stron 135-138)