W stronę trwałych zainteresowań
UWAGA METODYCZNA:
Zdarza się, że uczniowie mają kilka talentów, stąd powinni wówczas wykonać kilka prac pla-stycznych i uzupełnić kilka tabel. Można jednak przy okazji tego ćwiczenia dokonać próby walo-ryzacji własnych talentów i określić, który z nich jest najważniejszy lub najbardziej związany z za-interesowaniami. Wielość uzdolnień, choć z po-zoru wydaje się być ogromnym przywilejem, bywa również barierą, szczególnie w kluczo-wych momentach decyzyjnych (wybór szkoły, profilu, olimpiady, zajęć dodatkowych, kierunku studiów). Nie oznacza to, że koniecznie trzeba rezygnować z rozwijania któregoś z talentów, ale być może da się je połączyć, co korzystnie wpłynie na ich dalszy rozwój (np. poprzez zna-lezienie obszaru łączącego dane dyscypliny/
tematy).
Pączkowanie
Nazwa tej strategii nauczania opiera się na meta-forze sposobu rozmnażania się drożdży. Praktyka cukiernicza wskazuje, że odrobina zaczynu po-zwala na wyrośnięcie dużej porcji ciasta. Podobnie nauczyciel może potraktować zainteresowania uczniów: na bazie konkretnego zamiłowania moż-na zbudować dość pokaźny korpus wiedzy. Strate-gia bazuje na naturalnej motywacji ucznia do sa-morozwoju płynącej z potrzeby pogłębiania swojej pasji. Sprytny nauczyciel przy okazji „przemyca” tre-ści nieco luźniej związane z obiektem pasji, ale ewi-dentnie uczniowi kojarzące się z nim. Pączkowanie warto wykorzystać w pracy z uczniami zdolnymi, którzy od początku są przekonani, że powinni roz-wijać się tylko w jednej dziedzinie i dość lekcewa-żąco podchodzą do pozostałych treści z podstawy programowej. Technika ta pomoże im zmierzyć się z tymi „mniej ważnymi” zagadnieniami, co z pewno-ścią zaowocuje zarówno bogatszą wiedzą ogólną, jak i szerszą perspektywą ujmowania zagadnień bezpośrednio składających się na obiekt pasji.
Pobudzić pasję… W stronę trwałych zainteresowań
7
Przykład zastosowania pączkowania w praktyce:Michał – uczeń szkoły podstawowej, uzdolniony sportowo, ponadprzeciętny potencjał kreatyw-ny, uzdolnienia matematyczne i językowe, niska motywacja do pracy przekładająca się na niskie oceny; dominujące zainteresowanie: piłka nożna.
Wokół piłki nożnej zbudowano indywidualną ścieżkę rozwoju Michała. Przykładowe zagad-nienia z zakresu podstawy programowej celowo skojarzone z pasją:
– Copa América – państwa Ameryki Południo-wej, stolice państw, warunki życia, gospodarka, podstawowe fakty z historii tych państw, języki, waluty – potencjalny opis codziennego życia pił-karzy, np. w Kolumbii czy Brazylii;
– 100 najważniejszych klubów piłkarskich świa-ta – samodzielny ranking przygotowany przez chłopca, umiejscowienie klubów na mapie; co mogą zobaczyć w tych miastach piłkarze?;
– matematyka: wartości transferowe piłkarzy, zadania dotyczące wymiarów boiska, procen-ty (celność, kontakt z piłką, itp.);
– fizyka: dynamika ruchu piłki, trajektoria lotu piłki, siła kopnięcia, itp.;
– biologia: kondycja fizyczna piłkarzy, w tym bu-dowa mięśni, kości, dieta (składniki odżywcze, minerały).
Przy okazji poruszano kwestie pracowitości i ra-dzenia sobie z trudnościami, które podczas ana-lizy piłkarskich biografii wysuwały się na plan pierwszy.
Bingo zainteresowań
Zadanie polega na wypełnieniu całej tabelki, a więc znalezieniu osób, które lubią wykonywać wskazane czynności (po cztery osoby dla każdej czynności).
Jeśli uczeń uzyska pozytywną odpowiedź od kole-gi/koleżanki, wstawia sobie plus w odpowiedniej kratce (a więc do zdobycia ma 20 plusów). Wygry-wa osoba, która jako pierwsza wypełni całą tabelę.
Wówczas głośno wypowiada nazwę gry: BINGO!
Można również określić maksymalny czas na za-bawę, np. 25 min. Po tym czasie uczniowie sumują zdobyte plusy. Należy podkreślić, że poszukiwania dotyczą osób, które lubią wykonywać daną czyn-ność, czyli nie muszą być jej wielbicielami.
Przykładowa tabela dla uczniów młodszych:
Czynność Pierwsza osoba Druga osoba Trzecia osoba Czwarta osoba
słuchanie muzyki pływanie czytanie gra na konsoli malowanie
Przykładowa tabela dla uczniów klas starszych (warto, aby nauczyciel uwzględnił aktywności popular-ne wśród uczniów dapopular-nej klasy):
Czynność Pierwsza osoba Druga osoba Trzecia osoba Czwarta osoba
programowanie gry terenowe
szachy wolontariat gra na instrumencie
Alfabet zainteresowań/uzdolnień Ćwiczenie przeznaczone zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli. Po wypisaniu kolejnych liter alfabetu należy uzupełnić je nazwami zainteresowań lub uzdolnień. Ćwiczenie posze-rza perspektywę myślenia o uzdolnieniach (nie tylko bezpośrednio związane z przedmiotami szkolnymi: matematyczne, polonistyczne, spor-towe), wskazując na dziedziny, które na pierw-szy rzut oka nie kojarzyły się z domeną zdolności (lub pasji). Choć technika ta wydaje się przede wszystkim rozwijać myślenie twórcze, w rze-czywistości zmienia skrypt redukowania całe-go bogactwa ludzkich talentów do szkolnecałe-go ogródka.
UWAGA METODYCZNA:
Ćwiczenie jest dobrą okazją do zorientowania się, jakie zainteresowania cieszą się największą popularnością w klasie. Dla uczniów zdobyte informacje mogą okazać się zaskakujące (Nigdy nie pomyślałbym, że Anka lubi jazdę konną lub pi-sze programy komputerowe). Pozwalają jednak na lepsze poznanie się i włączenie w dyskurs klasowy tematyki zainteresowań i sposobów spędzania czasu wolnego. Ponadto szukanie cech wspólnych łączących uczniów (ulubione czynności) jest elementem strategii budowania tożsamości klasy.
Pobudzić pasję… W stronę trwałych zainteresowań
7
Przykładowy alfabet uzdolnień:A jak analizowanie B jak bukieciarstwo C jak cukiernictwo
D jak drążenie tematów E jak epistolografia mailowa F jak fundraising
G jak gra na harfie H jak hip hop I jak inicjowanie
J jak jodłowanie K jak kulinaria L jak lalkarstwo
Ł jak łucznictwo M jak moda N jak nauczanie innych
O jak ogrodnictwo P jak poetyzowanie R jak rajdy rowerowe
S jak słuchanie T jak tresowanie U jak udawanie
W jak wodzirejstwo Z jak zadawanie mądrych pytań Ż jak żonglowanie
Biografia pełna sukcesów
Uczniowie odtwarzają swoją własną biografię po-przez przywołanie dwóch najważniejszych suk-cesów osiągniętych na poszczególnych etapach rozwojowych (tabela poniżej). Nauczyciel wspiera uczniów w identyfikowaniu sukcesów (gdyby wy-stąpiła trudność) poprzez pytania pomocnicze:
– Czy udało Ci się nauczyć czegoś, czego wcze-śniej nie potrafiłeś?
– Być może zrobiłeś coś, co bardzo pomogło in-nym ludziom?
– A może bałeś się czegoś i w końcu udało Ci się ten strach opanować?
Okres życia Moje dwa sukcesy
Do 2 roku życia
Od 3 do 6 roku życia
Od 7 do 10 roku życia
Od 11 do 15 roku życia
Powyżej 15 roku życia
Z PRAKTYKI:
Poniżej zaprezentowano tabelkę sukcesów jed-nej z uczestniczek zajęć dla uczniów zdolnych.
Warto zwrócić uwagę, że utworzony katalog sukcesów jest wartościowym materiałem dia-gnostycznym, pośrednio wskazującym na po-ziom samowiedzy i samooceny badanych.
Okres życia Moje dwa sukcesy
Do 2 roku życia – nauczyłam się mówić i chodzić – nauczyłam się kochać innych
Od 3 do 6 roku życia – pokochałam taniec i to trwa do dzisiaj
– zostałam starszą siostrą i to zdefiniowało moje dzieciństwo
Od 7 do 10 roku życia – wygrałam pierwszy przegląd tańca towarzyskiego – byłam na wymarzonej wycieczce w Londynie
Od 11 do 15 roku życia – spotkałam panią Annę i zakochałam się w teatrze – pochłonął mnie – napisałam pierwszą sztukę teatralną
Powyżej 15 roku życia
– wiem już, że będę reżyserką teatralną (i ta wiedza to mój sukces;
wcześniej myślałam, że nigdy nie będę zdecydowana na cokolwiek) – przeżyłam kryzys dojrzewania i dużo o sobie wiem – lubię siebie Wielość zainteresowań
Zadaniem uczniów jest wskazanie różnych po-tencjalnych obszarów aktywności osób o wska-zanych zainteresowaniach i uzdolnieniach.
Należy zwrócić uwagę na możliwość łączenia w danej aktywności/temacie podanych pasji.
Piotrek: uzdolnienia matematyczne, zafascyno-wany sportem wyczynowym, uwielbia projekto-wać komiksy.
Euzebiusz: uzdolnienia muzyczne i sportowe, zainteresowany historią Japonii i Chin, jego
pa-sją jest projektowanie gier komputerowych oraz architektura wnętrz.
Magda: uzdolnienia literackie, kocha modę współczesną, interesuje się astronomią.
Iwona: wybitny talent językowy, aktualnie uczy się równocześnie czterech języków (chiński, hiszpański, angielski, niemiecki), kocha goto-wać, ale najchętniej spędza czas w laboratorium chemicznym.
Pobudzić pasję… W stronę trwałych zainteresowań
7
Przykładowe pomysły uczniów:Piotrek mógłby projektować ciekawe komiksy zawierające jakieś ciekawostki lub zadania mate-matyczne. Dla wielu osób to byłoby bardzo po-mocne. Dla mnie na pewno. Mógłby też połączyć swoje matematyczne uzdolnienia z symulowa-niem ze względu na różne parametry zachowań sportowców i określaniem różnych strategii osią-gania efektów w sporcie.
Magda mogłaby zaprojektować modę inspiro-waną kosmosem albo napisać ciekawą powieść opowiadającą o losach zagubionych gwiazd mię-dzy galaktykami. Na pewno jej wiedza astrono-miczna dałaby jej wiele okazji do oryginalności i w modzie, i w literaturze.
Do czego kreatywność?
Uczniowie sami tworzą wspólną definicję kre-atywności, a następnie kolejno losują nazwę za-wodu. Tworzą wypowiedź według schematu:
Kreatywność jest potrzebna (tutaj pada nazwa wy-losowanego zawodu w celowniku), ponieważ…
Proponowane zawody do losowania:
lekarz, hydraulik, policjant, naukowiec, nauczy-ciel, sprzedawca, kierowca, kurier, informatyk, ogrodnik, mechanik samochodowy, muzyk.
Przykładowe wypowiedzi uczniów:
Kreatywność jest potrzebna nauczycielowi, po-nieważ ciągle musi szukać sposobów zaciekawie-nia uczniów nudnymi tematami.
Kreatywność jest potrzebna policjantowi, żeby przechytrzyć złodziejaszków oraz podczas prowa-dzenia śledztw.
Kreatywność jest potrzebna muzykowi, żeby w za-lewie nowej muzyki mógł stworzyć coś nowego (co będzie świeże, a nie wtórne).
Alternatywnie (lub jako dopełnienie ćwiczenia) warto zaproponować uczniom ułożenie (np.
w ramach pracy w parach) krótkich historyjek prezentujących rolę kreatywności w wylosowa-nym zawodzie. Przykładowa historia wymyślona przez uczniów VII klasy:
Mariusz – sprzedawca z wieloletnim stażem – zmuszony był zamknąć swój sklep. Kiedy żegnał się ze swoimi nielicznymi już klientami, usłyszał od jednej z pań, że „teraz to każdy chciałby wie-dzieć, co je, a u niego te produkty to jakieś takie byle jakie”. Wziął sobie te słowa do serca i całą noc obmyślał plan ratunkowy. Postanowił na-zwać swój sklep „I wszystko jasne!”. Każdy artykuł będzie posiadał etykietę informującą o procesie powstawania (produkcji), użytych środkach che-micznych i przebytej odległości, by trafić na skle-pową półkę. Dodatkowo zaproponował zestawy produktów, których zakup wystarczy do przy-gotowania kilku wybranych dań serwowanych w sklepie (lub zaprezentowanych apetycznie na plakacie). Klientom spodobała się taka formu-ła. Dziś sklep Mariusza ma się całkiem nieźle – obroty wzrosły o ponad 100% i z każdym dniem
„I wszystko jasne!” przyciąga nowe osoby.