Uwarunkowania gospodarcze

Ocena kondycji gospodarczej województwa w ostatnich czterech latach pozwala wskazać na jego aktualne problemy i uwarunkowania rozwoju:

a) region nie wykorzystuje dostatecznie swoich szans wynikających z renty geograficznej;

b) gospodarka regionu charakteryzuje się stale rosnącym, choć niskim tempem wzrostu;

c) struktura sektorowa gospodarki ulega negatywnym zmianom, co między innymi wynika z regresu jej tradycyjnych funkcji gospodarczych związanych z gospodarką morską;

d) Utrzymuje się bardzo wysoka stopa bezrobocia tak w zakresie rozmieszczenia przestrzennego jaki struktury i czasu pozostawania bez pracy;

e) rentowność przedsiębiorstw regionu utrzymuje się od kilku lat na niebezpiecznie niskim poziomie;

f) stopa upadłości przedsiębiorstw w regionie znacznie przekracza średnią krajową;

g) gospodarka regionu charakteryzuje się dużymi dysproporcjami rozwojowymi w przestrzennym rozmieszczeniu aktywności gospodarczej;

h) konieczność pogodzenia wymogów ochrony obszarów Natura 2000 z gospodarczym rozwojem regionu;

i) popyt generowany w regionie jest niski, a brak produktów markowych ogranicza zdolności eksportowe poza granice regionu;

j) brak przedsiębiorstw w branżach rozwojowych innowacyjnych oraz tradycji w tym zakresie nie służy przyciąganiu inwestorów krajowych i kapitału zagranicznego;

k) brak w regionie rozwiniętej sfery B+R i słaba współpraca uczelni wyższych z gospodarką ograniczają możliwości jej rozwoju opartego na wiedzy i absorpcji tak zwanych e–programów.

l) region leży na uboczu w stosunku do planowanego rozwoju sieci autostrad, co przy braku wsparcia na szczeblu rządowym nie sprzyja przyciąganiu znaczących inwestorów.

Przedstawione ograniczenia będą powodować utrzymywanie się niekorzystnych tendencji w najbliższych latach, nawet po uzyskaniu przez region znaczącego wsparcia krajowego lub z Unii Europejskiej. Uznaje się za niezbędne opracowanie dokumentu strategicznego dla gospodarki morskiej, co jak się oczekuje pozwoli zmniejszyć tempo marginalizacji regionu, a w nim ośrodka metropolitalnego Szczecina – w stosunku do regionów i metropolii o wyraźnie zarysowanej dynamice rozwoju. Ocenia się, że coraz większe otwarcie gospodarki na konkurencję europejską i globalną diametralnie zmieni krajobraz gospodarczy województwa. W najbliższym czasie obniży się konkurencyjność sektorów gospodarki charakteryzujących się wysokim stopniem koncentracji i dużą kapitałochłonnością (głównie przemysł stoczniowy i branże morskie uzależnione od koniunktury światowej). Powinno to stymulować przekształcenia struktury gospodarczej w kierunku rozwoju turystyki i szeroko pojmowanych usług, a w sferze produkcji do zwiększenia udziału zaawansowanych technologii. Zakłada się przy tym utrzymanie tradycji morskich i gospodarki morskiej dzięki nadaniu im nowego wymiaru poprzez wprowadzenie nowych rodzajów działalności w obszarach portowych, specjalizację, wysokie standardy jakościowe i wydajność pracy (Szczecin–Świnoujście, Police). Przewiduje się zwiększenie znaczenia różnych form turystyki aktywnej i obsługi tego rodzaju działalności. Obserwuje się ponowny wzrost znaczenia portów: Świnoujście, Kołobrzeg, Darłowo w realizacji funkcji turystyczno–

logistycznych.

Na przykład żeglarstwo morskie wymaga reorganizacji i inwestycji. Ze względu na profil gospodarczy województwa i endogeniczne potencjały regionu, oferta inwestycyjna województwa powinna obejmować także transport i logistykę. Potencjał naukowy województwa pozwala na podjęcie działań umożliwiających lokowanie tu jednostek badawczo–rozwojowych i usług teleinformatycznych. Polityka Unii Europejskiej zakłada znaczny wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych, wykorzystując dużą wietrzność na obszarach przybrzeżnych. Na poziomie regionu należy technicznie rozwiązać problem odbioru energii elektrycznej i jej przesyłu w głąb lądu.

II.2.4. Uwarunkowania społeczne

Analiza uwarunkowań wskazuje na znaczne zróżnicowanie zjawisk społecznych na terenie województwa. Jedne z nich (na przykład bezrobocie) wyraźnie różnicują województwo na dwie części, wschodnią i zachodnią, inne (na przykład patologie społeczne) wiążą się z większymi ośrodkami miejskimi, niezależnie od ich geograficznego usytuowania w regionie, jeszcze inne (na przykład wzrost zagrożenia bezpieczeństwa) występują w całym regionie. Województwo zachodniopomorskie ma warunki do zwiększenia zatrudnienia. Ma temu służyć aktywizacja terenów wiejskich, których wszechstronny rozwój zapewni wzrost zatrudnienia we wszystkich działach gospodarki. Możliwy jest też wzrost zatrudnienia w miastach, zwłaszcza w sferze usług, budownictwie, drobnym przemyśle, a także z tytułu pełnienia funkcji ośrodków obsługi i produkcji dla otaczających je terenów. Ponadto podregiony koszaliński i słupski zostały uznane w Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju za jeden z trzech problemowych obszarów Polski.

Skutkuje to możliwością uzyskania dotacji centralnych i unijnych na wsparcie inicjatyw pozwalających osiągnąć wzrost zatrudnienia na tych obszarach. Sytuacja na rynku pracy w województwie będzie się poprawiać dzięki spadkowi liczby ludności w wieku produkcyjnym po 2008 roku, wydłużaniu się okresu edukacyjnego ludności i stale rosnącemu stopniowi scholaryzacji, zwłaszcza na poziomie pomaturalnym i wyższym.

W kontekście przemian demograficznych liczba domów i oddziałów placówek stacjonarnej pomocy społecznej jest niewystarczająca. Udzielanie pomocy społecznej stacjonarnej i doraźnej musi ulec wzmocnieniu i uzyskać wsparcie. Dopasowanie zadań i możliwości pomocy społecznej do rosnących potrzeb jest wyzwaniem dla samorządów wszystkich szczebli co najmniej na najbliższą dekadę.

Upowszechnienia i zwiększonego wsparcia wymagają programy rewitalizacyjne (dla poprawy stanu przestrzeni obszarów zurbanizowanych oraz dla podniesienia standardów zamieszkiwania oraz dla

przeciwdziałania alienacji społecznej), dotyczące, ogólnie ujmując, zabudowy mieszkaniowej oraz programy poprawy bezpieczeństwa osiedli, terenów zabaw i terenów zieleni. Rewitalizacja powinna objąć również tereny wiejskie z uwzględnieniem placów zabaw, terenów zieleni, rewitalizacji starych układów ruralistycznych.

Tworzenie nowych miejsc pracy, może być związane z restrukturyzacją terenów przemysłowych, które staną się wówczas atrakcyjne dla lokalizacji nowych inwestycji gospodarczych, co w rezultacie wpłynie na poprawę warunków zamieszkiwania. Programy wyrównywania poziomu życia w województwie zachodniopomorskim powinny być dostosowane do obszarów występowania najwyższego odsetka ludności ubogiej. Należy również rozpocząć aktywizację zawodową kobiet i osób niepełnosprawnych na obszarach wiejskich. W starzejącym się społeczeństwie coraz większe znaczenie mają programy ukierunkowane na wydłużenie okresu świadczenia pracy, okresu aktywności społecznej i uczestnictwa w życiu społecznym osób starszych.

Wyzwaniem dla regionu jest doprowadzenie do znacznej poprawy wskaźników kontynuacji kształcenia dzieci z terenów wiejskich. Przewiduje się zmniejszenie liczby studentów, co powinno wpłynąć na podniesienie jakości kształcenia w szkołach wyższych i lepsze dostosowanie kierunków studiów do potrzeb społecznych. Od szkół wyższych oczekuje się większej aktywności w sferze wdrożeń oraz badań i rozwoju. Ze względu na zły stan substancji mieszkaniowej, bardzo ważne jest uruchomienie budownictwa dla osób, których nie stać na własne mieszkanie, ponadto sytuację mieszkaniową pogorszy z pewnością urynkowienie czynszów. Gminy nie są jednak w stanie wyasygnować środków na rewitalizację starej zabudowy czynszowej.

W sferze ochrony zdrowia należy dążyć do poprawy dostępności usług medycznych, przede wszystkim specjalistycznych i wysoko specjalistycznych, przez ustabilizowanie poziomu ich finansowania. Należy wspierać funkcjonowanie i rozwój lecznictwa uzdrowiskowego. Warunki udzielania świadczeń i przyjęte standardy medyczne powinny odpowiadać normom i wymogom unijnym. W zintegrowanym ratownictwie medycznym powinny już być uruchomione oddziały ratunkowe, centra powiadamiania ratunkowego i wyjazdowe zespoły ratownicze. Liczba łóżek w szpitalach wymaga ciągłego i systematycznego dostosowywania do rzeczywistych potrzeb zdrowotnych. Ważne jest dalsze zmniejszanie liczby łóżek opieki krótkoterminowej na rzecz opieki długoterminowej i psychiatrycznej. Zmiany w ochronie zdrowia powinny przebiegać według regionalnych programów restrukturyzacji. Należy również kontynuować tworzenie alternatywnej opieki stacjonarnej, jak opieka dzienna, opieka domowa, chirurgia jednego dnia. Celowe jest rozwijanie opieki pozaszpitalnej nad przewlekle chorymi i osobami starszymi. Konieczne jest opracowanie planu rozmieszczenia szpitali publicznych i aparatury wysoko specjalistycznej.

Priorytetowym zadaniem jest instytucjonalizacja profilaktyki i promocji zdrowia. Należy uruchomić mechanizmy i programy wyzwalające aktywność kulturalną lokalnych środowisk, a także zmniejszyć dysproporcje między miastem i wsią w dostępie do kultury. Konieczne jest zwiększenie nakładów na renowację zabytków i ochronę dziedzictwa kulturowego. Uznaje się, że promocja zdrowia i zdrowego stylu życia oraz uczestnictwo w kulturze fizycznej jest jednym z najważniejszych zadań województwa. Należy rozbudować bazę, na której opierałby się rozwój kultury fizycznej i sportu. Obecnie nie ma programów ukierunkowanych na znajdowanie i wspieranie rozwoju talentów sportowych oraz promocję postaw i zachowań, dla których wzorcem są lokalni liderzy. Jednym z ważnych zadań powinno być poszerzenie istniejącej bazy umożliwiającej rehabilitację, rekreację i turystykę dzieci i młodzieży oraz osób w wieku poprodukcyjnym. Wynika to z jednej strony ze spadku aktywności i zdrowotności młodzieży, a z drugiej strony ze wzrostu przeciętnej długości życia. Czynniki te wyznaczają kierunki najpilniejszych działań, dla których dobrym punktem wyjścia może być istniejąca baza uzdrowiskowa. Konsekwencją istniejących warunków i poziomu życia społeczeństwa w regionie jest występowanie typowych zagrożeń bezpieczeństwa oraz różnego rodzaju patologii.

Należy zatem podjąć działania na rzecz wzmocnienia roli rodziny i więzi rodzinnych. Samopomoc społeczna, wychowawcza rola szkoły oraz stopniowa poprawa warunków życia i mniejsze bezrobocie powinny znacznie osłabić niekorzystne zjawiska. Realizacja zadań w sferze społecznej

w znacznej części należy do gmin (jest ich zadaniem własnym). Połączenie ich wysiłków z horyzontalnymi i wertykalnymi programami regionalnymi i aktywnością środowisk lokalnych powinny zapewnić sukces w realizacji strategii.