2. Uwarunkowania zewnętrzne Strategii
2.3. Uwarunkowania krajowe
Na konieczność przygotowania Strategii rozwoju województwa wpływają także zmiany uwarunkowań społeczno-gospodarczych zachodzących w Polsce, w tym w szczególności powstanie nowego paradygmatu rozwoju regionalnego. W dniu 14 lutego 2017 r. Rada Ministrów przyjęła Strategię na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 z perspektywą do 2030 r. (SOR). Dokument ten ukierunkowuje rozwój kraju w perspektywie średnioterminowej, definiując model rozwoju Polski i wskazując wizję, zasady, cele i priorytety rozwoju kraju w wymiarach gospodarczym, społecznym i przestrzennym.
Z punktu widzenia rozwoju regionalnego najważniejsze elementy SOR ujęte są w celu szczegółowym
II – „Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony”. Zaznacza się przy tym, że państwo polskie rozumie zrównoważony rozwój społeczny i regionalny jako harmonijny rozwój całego kraju, wrażliwy na terytorialną różnorodność i jej atuty, a jednocześnie dbający o zapewnienie całemu społeczeństwu wysokiej jakości życia. Cel ten obejmuje dwa obszary:
„Spójność społeczna” oraz „Rozwój zrównoważony terytorialnie”.
Rozwój zrównoważony terytorialnie osiągnięty ma być poprzez trzy cele polityki regionalnej:
1. Zrównoważony rozwój kraju wykorzystujący indywidualne potencjały poszczególnych terytoriów.
2. Wzmacnianie regionalnych przewag konkurencyjnych.
3. Podniesienie skuteczności i jakości wdrażania polityk ukierunkowanych terytorialnie.
Na realizację SRWŚ 2030+ bezpośrednio wpływać będzie także inny kluczowy dokument polityki regionalnej państwa – Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030)5. Jest to rozwinięcie i uściślenie postanowień SOR, określonych w filarze rozwój społecznie wrażliwy
i terytorialnie zrównoważony (cel 2). Strategia ta identyfikuje cele polityki regionalnej i działania, jakie dla ich osiągnięcia powinien podjąć rząd, samorząd terytorialny oraz pozostałe podmioty uczestniczące w realizacji tej polityki. Dokument określa systemowe ramy prowadzenia polityki regionalnej przez rząd wobec regionów, jak i ramy wewnątrzregionalne, zadania regionów, dokumenty programowe, sposób monitorowania i oceny efektów realizacji,
5 KSRR 2030 została uchwalona przez Radę Ministrów RP w dniu 17 września 2019 r.
15
formy wsparcia finansowego oraz źródła finasowania polityki regionalnej6. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 wskazuje najważniejsze kierunki zmian w polityce regionalnej.
Kładzie nacisk na to, że rozwój powinien być odpowiedzialny, czyli taki, „który budując siłę konkurencyjną z wykorzystaniem nowych czynników rozwojowych, zapewnia udział i korzyści wszystkim grupom społecznym zamieszkującym różne miejsca naszego kraju”7, a przy tym jest zrównoważony terytorialnie, co oznacza, że „rozwija i efektywnie wykorzystuje miejscowe zasoby i potencjały wszystkich terytoriów, a w szczególności wspomaga rozwój tych obszarów, które mają mniejszą odporność na zjawiska kryzysowe, nie mogą w pełni rozwinąć swojego potencjału rozwojowego lub utraciły funkcje społeczno-gospodarcze”8.
Strategia potwierdza, że utrzymany zostanie dotychczasowy mieszany system implementacyjny polityki regionalnej oparty na regionalnych programach operacyjnych zarządzanych przez samorządy województw i programach krajowych oraz programach rozwoju zarządzanych przez rząd, skoncentrowanych na rozwoju konkurencyjności terytorium całej Polski lub wybranych województw i innych obszarów (np. obszarów przygranicznych)9. Wszystkie cele KSRR 2030 mają istotne znaczenie dla konstrukcji i wdrożenia SRWŚ 2030+.
Rycina 1. Cele KSRR 2030
Źródło: Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030, s. 48
6 KSRR 2030, s. 4.
7 Tamże, s. 38.
8 Tamże.
9 Tamże, s. 40.
16
Wśród szczególnie ważnych dla kształtu SRWŚ 2030+ uznać należy zapisy KSRR dotyczące trzech rodzajów Obszarów Strategicznej Interwencji polityki regionalnej, które odnoszą się do województwa świętokrzyskiego. Są to: obszary zagrożone trwałą marginalizacją, miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze oraz wschodnia Polska. Jednym z instrumentów KSRR 2030 będzie też Program ponadregionalny skierowany do najsłabszych gospodarczo obszarów (Program 2020+). Adresatem jego interwencji będą terytoria uznane w KSRR za OSI, tj. obszary zagrożone trwałą marginalizacją i średnie miasta tracące funkcje społeczno-gospodarcze.
Zgodnie z zapisami KSRR 2030 regiony mogą także – zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i potrzebami – wyznaczać własne obszary strategicznej interwencji jako odpowiedź na problemy rozwojowe, o ile będzie to wiązało się z zapewnieniem konkretnych instrumentów wsparcia lub mechanizmów uzgodnień. Otwiera to przed samorządem województwa możliwość prowadzenia własnej polityki rozwoju w wymiarze terytorialnym.
Obowiązujący porządek prawny, w tym art. 11 ust. 1d i ust. 1da ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa nakazuje, by strategia rozwoju województwa uwzględniała cele SOR, KSRR oraz cele i kierunki Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK).
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 to nadrzędny, strategiczny dokument rządowy stanowiący podstawę do prowadzenia krajowej polityki przestrzennej państwa. Definiuje on następujące cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju:
Cel 1. Podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej poprzez ich integrację funkcjonalną przy zachowaniu policentrycznej struktury systemu osadniczego sprzyjającej spójności;
Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów;
Cel 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej;
Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski;
17
Cel 5. Zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa;
Cel 6. Przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.
W 2018 r. Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju sfinalizowało prace nad dokumentem pn. System zarządzania rozwojem Polski, który został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu
29 października
2018 r. Dokument ten wprowadził szereg zmian, spośród których najważniejsza to integracja systemu programowania społeczno-gospodarczego i planowania przestrzennego na wszystkich poziomach zarządzania. Oczekiwanym rezultatem jest utworzenie jednolitego systemu zarządzania i koordynacji polityk publicznych wspomagających procesy rozwojowe w Polsce. Wdrożone zostanie również podejście projektowe w administracji rządowej przy realizacji działań rozwojowych. Szczegółowe rozwiązania dotyczące systemu zarządzania będą sukcesywnie wprowadzane przez nowelizacje m.in. ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz samorządowych ustaw ustrojowych.
18
3. KLUCZOWE WNIOSKI Z DIAGNOZY SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ