Streszczenie: Subterraneoterapia, zwana także metodą Skulimowskiego, to wykorzystanie w
ce-lach terapeutycznych intensywnych bodźców natury fi zycznej, chemicznej i biologicznej oraz sta-łych warunków mikroklimatycznych występujących w głębi ziemi. W podziemnych wyrobiskach solnych Uzdrowiska Kopalni Soli „Wieliczka”, zlokalizowanych na głębokości 135 m, prowadzone jest wielokierunkowe postępowanie usprawniające kuracjuszy z wykorzystaniem gimnastyki ogól-nousprawniającej, ćwiczeń sensomotorycznych, ćwiczeń oddechowych, terapii NAP, gier i zabaw ruchowych, ćwiczeń indywidualnych na przyrządach oraz muzykoterapii. Postępowanie uspraw-niające prowadzone jest w stałych warunkach mikroklimatycznych, uwzględniających korzystne, podwyższone ciśnienie i jonizację powietrza, lecznicze właściwości aerozolu solnego zawierające-go duże stężenie chlorku sodu, chlorku potasu oraz mikroelementy występujące w soli kamien-nej. Ponadto środowisko, w którym odbywają się zajęcia kinezyterapeutyczne, cechuje czystość mikrobiologiczna i palinologiczna, korzystny mikroklimat akustyczny oraz stabilność warunków termiczno-wilgotnościowych. W badaniach naukowych stwierdzono korzystny wpływ subterra-neoterapii realizowanej w wyrobiskach solnych wielickiej kopalni na leczenie wybranych chorób dróg oddechowych oraz niektórych alergii układu oddechowego i skóry. Wzbogacony o postępo-wanie kinezyterapeutyczne oraz muzykoterapię proces leczniczy realizowany jest w cyklu wielo-godzinnych pobytów dla dzieci i ich opiekunów oraz osób dorosłych i starszych w podziemnych komorach solnych uzdrowiska pod fachowym nadzorem personelu medycznego.
słowa kluczowe: subterraneoterapia, ćwiczenia sensomotoryczne, terapia NAP, muzykoterapia Abstract: Subterraneotherapy, also called the Skulimowski method, is using for therapeutic
pur-poses intense physical, chemical and biological stimuli and constant microclimate conditions that can occur only in the depths of the earth. In the underground salt mining chambers of the Health Resort „Wieliczka” Salt Mine located at a depth of 135 m below the earth surface the multi-proce-dure rehabilitation treatment of the patients is carried out including the health gymnastics, sen-somotoric exercises, breathing exercises with application NAP therapy, games and physical plays, individual exercises with equipment and music therapy. Th e rehabilitation treatment is carried out in constant microclimatic conditions including the benefi cial increased air pressure and ioniza-tion, the healing properties of salt aerosol containing a high concentration of sodium chloride and potassium chloride and microelements present in the salt. In addition, the environment in which kinesitherapeutic activities are held is characterized by microbiological and palynological purity, benefi cial acoustic microclimate and the stability of temperature and humidity conditions. Th e positive eff ect of subterraneotherapy implemented in Wieliczka salt mine chambers on the treat-ment of selected respiratory diseases and certain respiratory and skin allergies was found in the
research. Th e healing process, enriched with the kinesitherapeutic procedure and music therapy, is carried out through a series of long hours of stays for children and their guardians, adults and the elderly in underground salt chambers of the Health Resort under the expert supervision of medical staff .
Key words: subterraneotherapy, sensomotoric exercise, NAP therapy, music therapy
Subterraneoterapia, zwana także metodą Skulimowskiego, to wykorzystanie w ce-lach terapeutycznych intensywnych bodźców natury fi zycznej, chemicznej i biolo-gicznej oraz stałych warunków mikroklimatycznych występujących tylko w głębi ziemi. W Polsce leczenie takie prowadzi się w Uzdrowisku Kopalni Soli w Wieliczce oraz w Kowarach koło Cieplic. W 2012 r. Kopalnia Soli „Wieliczka” na mocy usta-wy Ministerstwa Zdrowia otrzymała ofi cjalny status uzdrowiska, pierwszego tego typu w Polsce, a zabiegi prowadzone pod ziemią są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Warto zaznaczyć, że leczenie w warunkach subterraneoterapii prowadzi się tutaj już od 1964 ru. W podziemnej części Uzdrowiska Kopalnia Soli „Wieliczka” kuracjusze przebywają przez sześć i pół godziny dziennie w ramach 17-dniowego turnusu rehabilitacyjno-leczniczego, otoczeni opieką lekarzy specja-listów, pielęgniarek oraz fi zjoterapeutów i muzykoterapeutów. Zjazdy na zabiegi w warunkach subterraneoterapii odbywają się przez wyremontowany szyb Regis – wydrążony w XIV w., który został wyposażony w nowoczesną windę i oddany do użytku w 2012 r.
Obecnie kuracjusze uczestniczą w turnusach rehabilitacyjnych-leczniczych re-alizowanych w komorach „Jezioro Wessel” oraz „Stajnia Gór Wschodnich”, położo-nych na III poziomie kopalni na głębokości 135 metrów pod powierzchnią ziemi. W fazie adaptacyjnej pozostaje „Komora Smok”.
Komora solna „Jezioro Wessel” jest wyposażona w przyrządy do ćwiczeń ogól-nousprawniających (rowery stacjonarne, orbitreki, bieżnia, stepper, drabinki), stanowiska do gier sportowych (tenis stołowy, bilard) oraz miejsca wypoczynko-we z siedziskami i leżankami. Do prowadzenia grupowych ćwiczeń oddechowych i ogólnousprawniających wykorzystywane są dwie strefy zlokalizowane pomiędzy solnymi ociosami na przeciwległych końcach pięknego jeziora solankowego Wessel (fot. 1).
Druga komora solna wykorzystywana do leczenia klimatycznego zawdzięcza swoją nazwę mieszczącej się w czasach intensywnej działalności górniczej stajni dla koni obsługujących transport w podziemnych wyrobiskach. W tej części uzdrowiska znajdują się boksy z łóżkami, zaadaptowane do potrzeb nocnych pobytów kuracju-szy, w godzinach 20.00–7.00. Sen w warunkach leczniczego mikroklimatu kopalnia-nych podziemi jest wolny od wpływów atmosferyczkopalnia-nych, hałasu, zanieczyszczone-go powietrza, energii słonecznej i promieniowania kosmicznezanieczyszczone-go (fot. 2).
Postępowanie usprawniające w warunkach subterraneoterapii...
115
Fotografi a 1. Komora solna „Jezioro Wessel”, widok z boku
Źródło: archiwum Kopalni Soli „Wieliczka”
Fotografi a 2. Boksy z łóżkami w komorze „Stajnia Gór Wschodnich”
W komorze „Stajnia Gór Wschodnich” również znajdują się przyrządy treningo-we do ćwiczeń fi zycznych (rotreningo-wery stacjonarne, orbitreki) oraz gier zręcznościowych. Nadzorowane przez fi zjoterapeutę grupowe ćwiczenia oddechowe, ogólnouspraw-niające oraz muzykoterapia, są wykonywane w części wyrobiska wyposażonej w tęż-nię solankową (fot. 3), a rozbijane cząsteczki solanki sprzyjają hydrojonizacji oraz zwiększaniu skuteczności oczyszczania śluzowo-rzęskowego dróg oddechowych. Fotografi a 3. Tężnia solankowa w leczniczej komorze solnej
„Stajnia Gór Wschodnich”
Źródło: archiwum Kopalni Soli „Wieliczka”
W uzdrowisku prowadzi się leczenie schorzeń górnych i dolnych dróg oddecho-wych oraz przejawów chorób alergicznych u osób dorosłych oraz dzieci powyżej 4 roku życia. Wykaz jednostek chorobowych kwalifi kujących do rehabilitacji pul-monologicznej z wykorzystaniem metod subterraneoterapii, zgodny z załącznikiem nr 4 do zarządzenia nr 60/2007/DSOZ, uwzględnia:
J 30 – naczynioruchowe i uczuleniowe zapalenie błony śluzowej nosa, •
J 31 – przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i gardła, •
J 32 – przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, •
J 37 – przewlekłe zapalenie krtani oraz krtani i tchawicy, •
J 40 – zapalenie oskrzeli nieokreślone jako ostre albo przewlekłe, •
J 44 – przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), •
J 45 – astma oskrzelowa, •
J 47 – rozstrzenie oskrzeli, •
J 95 – chirurgiczne (pozabiegowe) zaburzenia układu oddechowego, niesklasy-•
fi kowane gdzie indziej,
J 98 – inne choroby układu oddechowego. •
Postępowanie usprawniające w warunkach subterraneoterapii...
117
Z postępowania usprawniającego w warunkach subterraneoterapii wykluczają następujące przypadki:
choroby reumatyczne, •
ostre choroby zakaźne, •
przewlekłe choroby zakaźne (czynna gruźlica, choroby weneryczne, choroby pa-•
sożytnicze),
ogniska zapalne ropne (ropne zapalenie migdałków, ropne zapalenie zatok •
obocznych nosa, ropnie okołozębowe, grzybice skóry), czynna choroba nowotworowa,
•
niewydolność krążeniowo-oddechowa, •
niewydolność narządowa wątroby i nerek, •
żółtaczka, •
skazy krwotoczne ciężkiego stopnia, •
choroby układowe, •
nadczynność tarczycy, •
niestabilna dusznica bolesna, •
stan po zawale serca (okres do 6 miesięcy po incydencie), •
ostre zapalne i niedokrwienne choroby kardiologiczne, •
nieopanowane zaburzenia rytmu serca, w tym napadowe migotanie przedsion-•
ków ze zmianą rytmu serca w ciągu ostatnich 6 miesięcy, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze,
•
nadciśnienie tętnicze III stopnia z dwoma i więcej czynnikami ryzyka, •
chromanie przestankowe, •
inwalidztwo ciężkiego stopnia, •
alkoholizm i narkomania, •
ciężka choroba psychiczna, •
poważne zaburzenia osobowości i zachowania, •
zespół psychoorganiczny, otępienie starcze, •
klaustrofobia, •
stan po udarze mózgu, •
padaczka, •
zawroty głowy, •
ciąża i okres karmienia. •
W podziemnej bazie Uzdrowiska Kopalnia Soli „Wieliczka” działanie lecznicze uwzględnia wpływ klimatoterapii, balneoterapii, kinezyterapii oraz muzykoterapii. Wielokierunkowe działanie terapeutyczne prowadzone jest w zespołach kuracju-szy dobieranych pod względem wieku. Jego celem jest przede wkuracju-szystkim zwiększe-nie odporności zwiększe-nieswoistej oraz wydolności fi zycznej, regulacja aktywności części współczulnej autonomicznego układu nerwowego oraz pobudzenie i wzmocnienie mechanizmów obronnych organizmu.