Wątpliwości co do metody projektów

Metoda projektów znacznie odbiega od tradycyjnych metod stosowanych w polskich szkołach, z czego może wynikać niechęć niektórych nauczycieli do wykorzysty-wania jej w klasach. Warto jednak przełamać się, ponieważ zyski z wprowadzenia metody projektów są ogromne, zarówno dla uczniów, jak i dla nauczyciela, a koszty mogą okazać się o wiele mniejsze, niż nauczyciel mógłby się spodziewać. Poniżej przedstawiono kilka przykładów zarzucanych metodzie utrudnień i ich faktyczne odniesienie do projektu.

Podejście projektowe w edukacji dzieci 37

2.1. „To nie jest metoda dla niegrzecznej klasy”

niektórzy nauczyciele, zwłaszcza ci, którzy uczą w bardziej wymagających klasach, mogą się obawiać, że metoda projektów utrudni im utrzymanie dyscypliny wśród dzieci, w efekcie czego spadnie poziom nauczania. tymczasem w metodzie tej na-leży tak dobrać temat, by wzbudzić zainteresowanie uczniów. najlepiej zrobić to razem z uczniami, dając im możliwość wybrania tematu spośród kilku propozycji.

Warto przy tym uwzględnić ich indywidualne zdolności i zainteresowania. kolejnym etapem jest podział dzieci na zespoły projektowe. Pozostawienie wyboru im samym może stwarzać pewne problemy, gdyż w grupy podobierają się dzieci, które się lu-bią, a te mniej lubiane mogą zostać odrzucone, co wywoła niepotrzebne napięcia.

Może też powstać grupa składająca się z najmniej zdyscyplinowanych dzieci, co prawdopodobnie całkowicie zaburzy pracę klasy. jeśli jednak nauczyciel, który dobrze zna swoich uczniów, uwzględni ich indywidualne umiejętności i zaintere-sowania oraz dobierze dzieci różniące się od siebie, powstaną zespoły z ogromnym potencjałem. Uczniowie będą mieli wtedy okazję nauczyć się pracować z różnymi osobami, nie tylko tymi, z którymi pracuje się łatwo. nauczyciel musi także pamiętać, że choć projekt ma zachęcać uczniów do samodzielności, powinien też pomagać im w rozwiązywaniu konfliktów i uczeniu się negocjowania. Ponadto aby zapobiec sabotowaniu działań i zmotywować uczniów do pracy, należy pozwolić im poczuć się właścicielami projektów.

2.2. „To skomplikowane i złożone przedsięwzięcie”

często nauczyciele bronią się przed metodą projektów, sądząc, że jest to bardzo skomplikowane przedsięwzięcie, wymagające dużo większego wkładu, a zarazem mniej efektywne niż tradycyjne metody nauczania. W rzeczywistości jest zupełnie inaczej. W realizację pierwszego projektu trzeba wprawdzie włożyć więcej wysiłku, a przede wszystkim przestawić się z roli osoby przekazującej wiedzę na rolę osoby wspierającej, towarzyszącej uczniom w ich poszukiwaniach, a nawet uczącej się razem z uczniami (Brzezińska, 2008). trzeba też zachęcić uczniów do aktywności.

każdy kolejny projekt będzie jednak przebiegał sprawniej, przynosząc coraz lepsze efekty – nie tylko pogłębiając wiedzę o świecie, zwiększając umiejętności uczenia się oraz wykorzystywania zdobytej wiedzy w życiu, ale także wyzwalając kreatywność u nauczyciela, rozwijając jego zdolności koordynowania projektów, a tym samym przyczyniając się do wzrostu jego autorytetu. nie trzeba przy tym zaczynać od wielkiego projektu, ale od działania krótkotrwałego i nieskomplikowanego – sukces pierwszych projektów na pewno zachęci uczniów i nauczycieli do podejmowania coraz bardziej złożonych przedsięwzięć.

38 roZdZIał II

2.3. „Rodzice wolą, by ich dzieci uczyły się według tradycyjnych metod, a nie »traciły czas« na projekty”

Przy wprowadzaniu metody projektów w klasie mogą zdarzyć się głosy protestu ze strony rodziców. nic w tym dziwnego, ponieważ każdy rodzic chce, by jego dziecko dobrze wypadło na sprawdzianach, testach i egzaminach, także tych kończących dany etap nauczania, stąd obawa o realizowanie norm programowych. Warto więc zaznajomić rodziców z metodą projektów i ogromem korzyści wynikających z niej dla uczniów oraz zapewnić, że projekty sprzyjają, a nie przeszkadzają w realizacji programu. jak pisze Stephanie Bell (2010), różnica leży w metodzie, nie w treści.

W Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania zdolności matematycznych w dwóch równoległych klasach. Przez trzy lata jedna z klas uczyła się metodą pro-jektów, druga – tradycyjną. Po tym okresie uczniowie przystąpili do państwowego egzaminu. W porównaniu z uczniami kształconymi tradycyjnie trzy razy więcej uczniów z klasy pracującej metodą projektów uzyskało najwyższy możliwy wynik.

nie stwierdzono różnic w umiejętności posługiwania się wzorami w rozwiązywaniu zadań pomiędzy klasami, jednak klasa przywykła do projektów lepiej radziła sobie z rozwiązywaniem zadań problemowych (Boaler, 1999; za: Bell, 2010).

Ponadto zgodnie z wizją szkoły XXI wieku „niezbywalną jakością są partnerstwa lokalne, wspólnoty oparte na celach ukierunkowanych na wyposażenie uczniów w kompetencje testowane w różnych pozaszkolnych (lokalnych, państwowych) okolicznościach” (jabłoński i Wojciechowska, 2013). Wiedza na ten temat być może pozwoli zyskać sprzymierzeńców projektowania wśród rodziców, którzy odnoszą się do tej metody z ostrożnością, a może nawet zachęci do włączenia się w projekty ich dzieci.

2.4. „Program jest angażujący, uczniowie nie chcą, żeby dokładać im pracy”

Zmęczeni nauką i obciążeni programem uczniowie mogą wydawać się zniechęceni oraz wykazywać pewien opór wobec nowego przedsięwzięcia, które wymaga od nich dużej inicjatywy i motywacji. jednak dobrze wybrany temat, pogłębiający zaintere-sowania dzieci, może znacznie zmniejszyć ten opór. Ponadto praca w grupach jest bardzo lubiana przez uczniów, sprzyja dobrej zabawie przy nauce i wzajemnemu motywowaniu się do zdobywania wiedzy. ostatnim etapem każdego projektu jest prezentacja rezultatów, będąca dodatkową motywacją dla uczniów. Spośród wszyst-kich argumentów za stosowaniem metody projektów w szkole najważniejszym jest jego elastyczność (Szymański, 2010). to od nauczyciela zależy, jaka będzie tematyka projektu. temat może być związany np. z uroczystościami obchodzonymi w szkole, ze zbliżającymi się świętami, z ulubioną aktywnością uczniów bądź dotyczyć tego,

Podejście projektowe w edukacji dzieci 39

dlaczego ludzie piszą i jak żyło się w starożytnym rzymie. Innymi słowy, projekt daje uczniom i nauczycielowi pełną swobodę. Lekcja historii, nauka o życiu zwierząt, a także język polski, angielski czy matematyka mogą być dla dzieci dużo bardziej inspirujące, kiedy mają możliwość własnego wkładu, gdy mogą nie tylko przeczy-tać lub usłyszeć, ale także poszukać, dowiedzieć się, zapyprzeczy-tać, przedyskutować i zaprezentować innym. taka lekcja na pewno zapadnie im w pamięć. Przy dobrze przemyślanym projekcie klasa nie tylko realizuje sprawnie program, ale także uczy się przez aktywne działanie. Poza tym jednym z etapów przygotowywania projektu jest wyznaczanie celów edukacyjnych i praktycznych. jeśli nauczycielowi zależy na realizowaniu programu, powinien tak dobrać cele edukacyjne, by odpowiadały prze-widzianym w nim zagadnieniom, a cele praktyczne odzwierciedlały wykorzystanie zdobytej wiedzy w życiu. rys. 1 pokazuje, że plan realizowania projektu zgodnego z programem, a także tego z całkowicie innego obszaru przebiegają bardzo podobnie.

Projekt jako metoda elastyczna

– okreœlenie pola projektu – wybór konkretnego dzia³u

rys. 1. Przykładowe możliwości zastosowań metody projektów Źródło: opracowanie na podstawie: Szymański, 2010.

2.5. „Projekt może się nie udać”

Może się zdarzyć, że zakładanego efektu końcowego projektu nie uda się osiągnąć.

nie powinno to jednak zniechęcić uczniów ani nauczyciela. Zebrane doświadczenia, wszytko to, co zdarzyło się w trakcie realizacji projektu – założenia, decyzje, zacho-wania, konflikty, niespodzianki, atmosfera w grupie – nie miałyby miejsca, gdyby nie udział w projekcie. Sam proces także czegoś uczy. Podsumowanie, które pomoże doszukać się przyczyn niewykonania zaplanowanego zadania i wyciągnąć wnioski

40 roZdZIał II

na przyszłość, to kolejny element zdobywanej wiedzy i kolejne doświadczenie. Może nie udać się końcowy produkt, ale projekt nie może się nie udać.