STUDIUM PRZYPADKU 1
Wprowadzenie
Kluczową kwestią dla znaczenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i
Pod-stawowych Wolności2 (dalej: Konwencja) jest jej stosowanie przez organy władzy
państwowej państw – stron Konwencji, w szczególności przez sądy krajowe3.
Sto-sowanie to może przyjmować dwie formy. Zasadniczo sądy powinny uwzględniać Konwencję na etapie wydawania orzeczenia w sprawie, w której mogło dojść do naruszenia wolności i praw człowieka, gwarantowanych przez Konwencję, przez krajowego organy władzy państwowej. Prawidłowe stosowanie Konwencji na tym etapie przez sąd krajowy pozwala na szybkie, a więc najbardziej satysfakcjonujące stronę postępowania krajowego, osiągnięcie stanu, który odpowiada poziomowi standardu ochrony praw człowieka i wolności gwarantowanego przez Konwencję w wykładni dokonanej przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybu-nał lub ETrPrCz). Jeżeli jednak to nie nastąpiło, strona krajowego postępowania
1Poniższy tekst powstał w ramach projektu sfinansowanego ze środków Narodowego Cen-trum Nauki, przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2012/05/B/HS5/01395.
2Dz.U z 1995 r. Nr 36 poz.175 z późn. zm.
3Stosowanie Konwencji przez sądy było m.in. przedmiotem seminarium zorganizowanego w 2012 r. przez ETrPrCz, które zostało podsumowane w broszurze dostępnej na stronie Trybunału How Can we Ensure Greater Involvement of National Courts in the Convention System?
26 MAGDALENA BAINCZYK
wyjściowego, która uważa, że sąd wydając orzeczenie, naruszył prawa człowieka i wolności zawarte w Konwencji, może zwrócić się na podstawie art. 34 Konwencji o ich ochronę do Trybunału. Jeśli ten ostatni wyda wyrok stwierdzający naruszenie Konwencji przez państwo – stronę Konwencji, jest ona na podstawie art. 46 ust. 1 Konwencji zobowiązana do jego przestrzegania. W tym kontekście, w przypadku, gdy wyrok ETrPrCz dotyczył orzeczenia sądu krajowego, przestrzeganie wyro-ku przez państwo oznacza również konieczność uwzględnienia wyrowyro-ku ETrPrCZ przez sąd tego państwa. Należy jednak pamiętać, że w tym zakresie obowiązek z art. 46 ust. 1 Konwencji może kolidować z zasadą pewności prawa, gdyż
orzecze-nie sądu jest już zasadniczo prawomocne4.
Wszystkie wymienione wątki z duża ostrością zostały ukazane w postano-wieniu niemieckiego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego (dalej: FTK) z 14
października 2004 r.5, które można podsumować w następujących punktach:
1. Związanie prawem i ustawą (art. 20 ust. 3 Ustawy Zasadniczej) oznacza uwzględnienie gwarancji zawartych w Konwencji i orzeczeń ETPrCz w ramach akceptowanej z punktu widzenia metodycznego wykładni ustaw. Zarówno brak rozważenia orzeczenia, jak również schematyczna jego „egzekucja”, która stała-by w sprzeczności z prawem wyższego rzędu, mogą naruszać prawa podstawowe w związku z zasadą praworządności.
2. Uwzględniając orzeczenia ETrPrCz, organy państwowe powinny brać pod uwagę w procesie stosowania prawa skutki tych orzeczeń dla krajowego po-rządku prawnego. Ma to przede wszystkim zastosowanie w przypadku prawa kra-jowego, należącego do podsystemu prawnego, który ma na celu zrównoważenie roszczeń znajdujących podstawę w różnych prawach podstawowych.
Wskazane powyżej postanowienie zawiera istotne stwierdzenia dotyczące rangi Konwencji w niemieckim systemie prawnym oraz stosunkowo szczegółowe zasady jej stosowania przez niemieckiego organy władzy państwowej, ze szcze-gólnym uwzględnieniem sądów. Zacytowane powyżej tezy wskazują na otwarcie niemieckiego systemu prawnego na Konwencję, ale o charakterze warunkowym. Z tych powodów wydaje się, że omówienie postanowienia pozwoli na ukazanie faktycznego znaczenie Konwencji w Republice Federalnej Niemiec. Poniżej krót-ko zostaną przedstawione informacje dotyczące miejsca Konwencji w prawie nie-mieckim, a następnie omówione szeroko postanowienie: okoliczności faktyczne sprawy oraz najważniejsze tezy uzasadnienia. Ta część tekstu, w którym przedsta-wiano najważniejsze tezy uzasadnienia, bazuje w dużej mierze na tłumaczeniu in
extenso postanowienia FTK, ale jest to podyktowane chęcią przedstawienia
praw-niczego toku rozumowania sędziów z Karlsruhe, które doprowadziło do uznania z jednej strony, że orzeczenia sądu krajowego jest sprzeczne z niemiecką Ustawą
4W odniesieniu do Polski zob. m.in.: E. Łętowska, Korzystny dla skarżącego wyrok ETPCz
jako podstawa skargi o wznowienie postępowania, „Europejski Przegląd Sądowy” 2006, nr 1, s. 45.
5Postanowienie II Senatu FTK z 14.10.2004, nr akt 2 BvR 1481/04, www.bverfg.de/ent-scheidungen/rs20041014_2bvr148104.html [20.05.2013].
27 STOSOWANIE EUROPEJSKIEJ KONWENCJI PRAW CZŁOWIEKA...
Zasadniczą (dalej: UZ), a z drugiej strony do sformułowania szeregu warunków stosowania Konwencji przez sądy niemieckie. W podsumowaniu zostaną ukaza-ne poglądy doktryny niemieckiej dotyczące stosowania Konwencji w kontekście omawianego postanowienia, a także refleksje autorki z tym związane.
Konwencja w prawie niemieckim
RFN znalazła się wśród 12 państw europejskich, które podpisały 4 listopada 1950 r. w Rzymie Konwencję. Została ona ratyfikowana i transformowana do prawa krajo-wego na podstawie art. 59 ust. 2 UZ, w związku z którym została wydana 7 sierpnia
1952 r. ustawa o wyrażeniu zgody na związanie się Konwencją6. Konwencja weszła
w życie w stosunku do RFN 3 września 1953 r.7, a w odniesieniu do terytorium
byłej Niemieckiej Republiki Ludowej – 3 października 1990 r. Jeśli chodzi o pro-tokoły dodatkowe, do tej pory nie został ratyfikowany przez Niemcy protokół nr 7, 12 oraz 14 bis.
Dzięki transformacji do prawa krajowego, Konwencja jest aktem prawnym stosowanym bezpośrednio w niemieckim systemie prawa i powinna być stosowana
przez wszystkie organy władzy krajowej, w tym przez sądy krajowe8. Konwencja
posiada na podstawie art. 59 ust. 2 zd. 1 UZ moc zwykłego prawa związkowego (einfaches Bundesgesetz) – szczegółowe wywody dotyczące mocy prawnej
Kon-wencji znajdują się w przytoczonym poniżej uzasadnieniu do postanowienia FTK9.
Valerius zwraca prócz tego uwagę, że w rozdziale I Konwencji znajdują się nie tyl-ko wolności i prawa, które można zaliczyć zasad ogólnych prawa międzynarodo-wego w rozumieniu art. 25 UZ, a więc Konwencja ma jedynie moc zwykłego prawa związkowego i wobec tego nie można uznać, iż jej przepisy mają pierwszeństwo przed innymi ustawami. W szczególności późniejsza ustawa związkowa, która jest sprzeczna np. z gwarancjami procesowymi zawartymi w art. 6 Konwencji, może je uchylić, a sprzeczność z zobowiązaniami prawnomiędzynarodowymi RFN nie ma znaczenia z punktu stosowania tej sprzecznej ustawy w prawie krajowym. Z drugiej jednak strony należy pamiętać o obowiązku stosowania wykładni prawa krajowe-go, zarówno UZ, jak i zwykłych ustaw wydanych po wejściu w życie Konwencji, przychylnej właśnie wspomnianym zobowiązaniom prawnomiędzynarodowym. W opinii niemieckiej doktryny prawa oraz FTK należy bowiem wychodzić z zało-żenia, że zasadniczo, jeśli nie zostało to wprost wyrażone przez ustawodawcę, nie
6Bundesgesetzblatt [niemiecki Związkowy Dziennik Ustaw, dalej BGBl.], II, s. 685. 7BGBl II 1954, s. 14.
8J. Meyer-Ledwig, Europäische Menschenrechtskonvention. Handkommentar, 2011, Ein-leitung, nb. 32; EMRK Artikel 1 Verpflichtung zur Achtung der Menschenrechte, nb. 4.
9Co do włączania prawa traktatowego do prawa niemieckiego zob. m.in.: J. Barcz, System
prawny RFN wobec norm prawa międzynarodowego. Doktryna i praktyka konstytucyjna,
28 MAGDALENA BAINCZYK
ma on na celu odstępowania, a tym bardziej naruszania zobowiązań zaciągniętych
przez RFN w sferze prawnomiędzynarodowej10. Zwraca się uwagę, że w
niemiec-kim porządku prawnym znaczenie posiada nie tylko sama Konwencja, gdyż art. 1 Konwencji zobowiązuje państwa – strony do zapewnienia praw i wolności wy-mienionych w rozdziale I, które powinny być odczytywane w kształcie nadanym im przez orzecznictwo ETrPrCZ, odzwierciedlające aktualny stan rozwoju prawa konwencyjnego. Konwencja w wykładni Trybunału posiada pierwszeństwo przed ustawami krajowymi na podstawie art. 59 ust. 2 UZ. W doktrynie niemieckiej w tym kontekście wskazuje się na powstawanie prawa sędziowskiego, które jednak nie powinno być utożsamiane z precedensami systemu angloamerykańskiego. Jest raczej wynikiem specyfiki tekstu Konwencji, który jest lapidarny i posługuje się pojęciami ogólnymi. Autorzy niemieccy mówią o normatywnej funkcji kierującej
(normative Leitfunktion) orzecznictwa Trybunału strasburskiego11. Została ona
po-twierdzona przez Związkowy Trybunał Administracyjny, który stwierdził, że
O ile na podstawie utrwalonego orzecznictwa Trybunał można ustalić uogólnioną i dającą się stosować w sposób generalny wykładnię postanowienia Konwencji, sądy niemieckie powinny ją uwzględnić, dając jej pierwszeństwo przez innymi sposobami wykładni12.
Sprawa Görgülü przeciwko Niemcom
Okoliczności sprawy13
Podmiotem składającym skargę konstytucyjną był ojciec Christofera, urodzone-go 25 sierpnia 1999 r. w związku pozamałżeńskim. Należy dodać, co wydaje się nie bez znaczenia dla dalszego przebiegu sprawy, że skarżący ma obywatelstwo tureckie. Matka dziecka nie ujawniła tożsamości ojca dziecka i dzień po jego uro-dzeniu wyraziła zgodę na adopcję chłopca przez rodziców zastępczych, u których przebywał od 29 sierpnia 1999 r. Skarżący dowiedział się o urodzeniu dziecka w październiku 1999 r. i od tego momentu starał się o adopcję syna, co natrafiło na duże trudności, gdyż jego ojcostwo zostało potwierdzone dopiero wyrokiem sądu z 20 czerwca 2000 r., a 9 marca 2001 r. sąd powierzył mu wyłączne sprawowanie władzy rodzicielskiej nad Christoferem. W tym czasie ojciec miał okazję jedynie czterokrotnie spotkać się synem. Na skutek środka prawnego wniesionego przez
10 Schädler Vorbemerkung zur Konvention zum Schutz der Menschenrechte und Grundfrei-heiten, [w:] Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordnung, red. R. Hannig, Monachium 2008,
nb. 4; Valerius, BeckOK Art. 1 EMRK, [w:] Strafprozessordnung. Beckascher Online-Kommentar, red. J.P. Graf, Monachium 2012, nb. 2 i nast.
11J. Meyer-Ledwig, Europäische Menschenrechtskonvention..., Artikel 46 Verbindlichkeit und Durchführung der Urteile, nb. 17 i nast; Valerius, BeckOK EMRK Art. 1…, nb. 4 i nast.
12Orzeczenie Związkowego Trybunału Administracyjnego, Neue Zeitschrift für Verwal-tungsrecht 2000, s. 811.
13Zostały przedstawione po uzasadnieniu postanowienia FTK w sprawie Görgülü przeciw-ko Niemcom.
29 STOSOWANIE EUROPEJSKIEJ KONWENCJI PRAW CZŁOWIEKA...
rodziców zastępczych oraz Jugendamt, który po urodzeniu dziecka sprawował nad nim opiekę z urzędu, decyzja o przyznaniu ojcu władzy rodzicielskiej została uchy-lona, a sąd ze względu na dobro dziecka odmówił mu prawa do kontaktu z dziec-kiem (do 30 czerwca 2002 r.). Skarga konstytucyjna przeciwko postanowieniu wyższego sądu krajowego w tej sprawie nie została rozpatrzona przez Federalny Trybunał Konstytucyjny. We wrześniu 2001 r. ojciec dziecka wniósł na podsta-wie art. 34 EKPrCz skargę do ETrPrCz w Strasburgu, podnosząc naruszenie art. 8 Konwencji, a w szczególności naruszenie prawa do wychowania dziecka przez rodzonego ojca. 26 stycznia 2004 r. ETrPrCz wydał wyrok stwierdzający narusze-nie art. 8 Konwencji, polegające na wydaniu przez sąd narusze-niemiecki narusze-niekorzystnego dla ojca Christofera orzeczenia dotyczącego władzy rodzicielskiej oraz kontaktów z dzieckiem. Skarżący otrzymał ponadto 15 tys. euro tytułem zadośćuczynienia oraz 1500 euro tytułem zwrotu kosztów poniesionych przez skarżącego w związku
z postępowaniem14. Trybunał wskazał m.in., że na podstawie art. 8 Konwencji
pań-stwo – strona ma obowiązek wspierać więzi istniejące między dzieckiem a jego ro-dzonymi rodzicami. W związku powyższym, biorąc pod uwagę również gotowość i zdolność ojca do opieki nad małoletnim Christoferem, wyższy sąd krajowy nie podjął wszelkich koniecznych środków dla rozwiązania tego problemu. Podobnie w odniesieniu do odmowy ustalenia na ponad rok kontaktów z dzieckiem, sąd kra-jowy dokonał istotnego i nieproporcjonalnego naruszenia życia rodzinnego, które nie było uzasadnione okolicznościami sprawy.
W związku z wydaniem wyroku przez Trybunał w Strasburgu, sąd krajowy postanowieniem z 19 marca 2004 r. powierzył ojcu wyłączne prawo od sprawo-wania władzy rodzicielskiej, a także zarządził tymczasowo przyznanie ojcu prawa do kontaktów z dzieckiem, skuteczne od 3 kwietnia 2004 r., każdej niedzieli wie-czorem przez 2 godziny. Jednakże zarządzenie nie stało się skuteczne ze względu na złożenie wniosku o zastosowanie środka tymczasowego, który ma na celu po-zbawienie ojca prawa do kontaktów z dzieckiem. Pozytywne dla ojca zarządzenie sądu krajowego zostało ostatecznie uchylone 30 czerwca 2004 r. przez wyższy sąd krajowy. Według tego sądu, podstawą dla uchylenia postanowienia był fakt, że sąd krajowy działał z urzędu, a w tym wypadku możliwe jest jedynie działanie na wniosek. Wydanie przez sąd krajowy zarządzenia tymczasowego nie może także zostać uzasadnione wydaniem przez Trybunał wyroku, wiąże on bowiem, zdaniem wyższego sądu krajowego, RFN jako podmiot prawa międzynarodowego, nato-miast nie jej organy ani urzędy, w tym niezawisłe w świetle art. 97 ust. 1 UZ organy sądownictwa. Skuteczność wyroku Trybunału wyczerpuje się de iure i de facto, z zastrzeżeniem obowiązku zmiany ustawodawstwa krajowego, mającego miejsce, w opinii Trybunału, z powodu naruszenia prawa w przeszłości. W każdym razie wyrok ETrPrCz jest dla sądów krajowych niewiążącą wypowiedzią, która nie wy-wiera wpływu na prawomocność zaskarżonych do tego Trybunału orzeczeń. Po-nadto zdaniem wyższego sądu krajowego, ani Konwencja, ani UZ nie zobowiązują
30 MAGDALENA BAINCZYK
do przypisania orzeczeniu, w którym stwierdzono, że akt władczy wydany przez organ niemieckiej władzy państwowej narusza Konwencję, na mocy podważania prawomocności tego aktu. Ze względu na miejsce Konwencji w systemie prawa niemieckiego, podrzędnego w stosunku do Konstytucji, Trybunał nie jest sądem wyższej instancji w stosunku do sądów krajowych państw – stron Konwencji. Z tego względu sądy krajowe nie mogą być związane orzeczeniami Trybunału przy dokonywaniu wykładni Konwencji ani praw podstawowych, zagwarantowanych w prawie krajowym.
Ojciec chłopca wniósł skargę konstytucyjną na omówione powyżej postano-wienie wyższego sądu krajowego. Skarżący podniósł naruszenie jego praw z art. 1, art. 3 i art. 6 UZ, jak również prawa do sprawiedliwego postępowania. Jedno-cześnie złożył wniosek o zastosowanie środka tymczasowego w celu zagwaranto-wania mu kontaktów z synem. Skarżący podnosząc naruszenie prawa do sprawie-dliwego postępowania wskazał, że jest to naruszenie również art. 6 Konwencji, gdyż wyższy sąd krajowy oparł swoje postanowienie na wadliwej ocenie prawa, polegającej na stwierdzeniu, iż orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Czło-wieka dotyczy jedynie stwierdzenia naruszenia wolności lub prawa w przeszłości i nie wywołuje skutków na przyszłość. Zdaniem skarżącego orzeczenie Trybunału, wiąże na przyszłość. W przeciwnym razie Trybunał w przedmiotowym wyroku nie wskazywałby, że działania niemieckich organów władzy państwowej, które będą zajmowały się omawianą sprawą powinny się opierać również w przyszłości na poglądzie prawnym wyrażonym przez Trybunał Prawa Człowieka w wyroku. Zda-niem skarżącego, nie można mówić w tym przypadku o naruszeniu niezawisłości sędziowskiej, o której stanowi art. 97 ust. 1 UZ, a chodzi raczej o związanie wyro-kiem Trybunału Praw Człowieka w konkretnej sprawie.
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Görgülü
p. Niemcom15
• Trybunał, podejmując decyzję o tym, czy odmowa przyznania prawa do opieki i kontaktów „jest konieczna w demokratycznym społeczeństwie”, kontroluje, czy powody mające uzasadnić tę odmowę są przekonywujące i wystarczające w rozumieniu art. 8 ust. 2 Konwencji. Przy czym decydujące znaczenia ma dobro dziecka.
• Organy władzy państwowej dysponują szerokim zakresem uznania przy po-dejmowaniu decyzji o prawie do opieki. Zastosowanie wszelkich ograniczeń wymaga starannego rozważenia, w szczególności w przypadku ograniczeń prawa rodziców do kontaktów z dzieckiem oraz w przypadku środków usta-wowych, które powinny gwarantować skuteczną ochronę prawa rodziców i dzieci do poszanowania ich życia rodzinnego. Państwa – strony Konwencji
15 Wyrok z 26.02.2004, nr 74969/01, www.hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search. aspx?i=001-61646 [29.05.2013]. Poniżej przytoczono najważniejsze tezy wyroku za: „Neue Juri-stische Woche” 2004, nr 47, s. 3397 i nast.
31 STOSOWANIE EUROPEJSKIEJ KONWENCJI PRAW CZŁOWIEKA...
na podstawie art. 8 Konwencji są zobowiązane przyczyniać się do łączenia rodzonego rodzica ze swoim dzieckiem.
• Podtrzymywanie więzi rodzinnych powinno zasadniczo służyć dobru dziecka; ich zerwanie oznacza odcięcie dziecka od jego korzeni, co jest usprawiedliwio-ne tylko ze względu na bardzo istotusprawiedliwio-ne powody. Odnosi się to także do pozba-wienia ojca prawa do kontaktów z dzieckiem.
• Art. 8 Konwencji nie zawiera żadnych wyraźnych wymagań co do postępowa-nia w wyżej wymienionych sprawach. Postępowanie musi być jednak sprawie-dliwe i tak ukształtowane, by interesy chronione przez art. 8 Konwencji zosta-ły uwzględnione w wystarczający sposób. Prawo rodzonego ojca do udziału w postępowaniu musi zostać zagwarantowane w wystarczający sposób. • Wyrok, w którym stwierdzono naruszenie Konwencji, zobowiązuje pozwane
państwo nie tylko do wypłaty sumy zasądzonej jako słuszne zadośćuczynienia na podstawie art. 41 Konwencji, ale także na podstawie art. 46 ust. 1 Kon-wencji do podjęcia pod nadzorem Komitetu Ministrów środków ogólnych i indywidualnych w celu usunięcia naruszenia oraz ewentualnych jego skut-ków. Państwo dysponuje swobodą w zakresie wyboru środków, przy pomocy których zamierza zrealizować swoje zobowiązanie wynikające z art. 46 Kon-wencji, o ile są one zgodne z rezultatem orzeczenia wydanego przez Trybunał. W rozstrzyganym przypadku oznacza to, że skarżącemu musi zostać zagwa-rantowane co najmniej prawo do kontaktów z jego dzieckiem.
W omawianym wyroku z 26 stycznia 2004 r. Trybunał stwierdził narusze-nie art. 8 Konwencji w odnarusze-niesieniu do odmowy prawa do opieki oraz prawa do kontaktów, natomiast nie stwierdził naruszenia art. 8 Konwencji w odniesieniu do postępowania w sprawie oraz nie stwierdził naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji. Trybunał przyznał skarżącemu zadośćuczynienie w wysokości 15 tys. euro oraz 1500 tytułem pokrycia kosztów i wydatków związanych z postępowaniem, nato-miast odrzucił wniosek o przyznanie mu odszkodowania.
Należy zauważyć, że ETrPrCz nie tylko stwierdził naruszenie art. 8 Kon-wencji przez RFN, ale także wyraźnie wskazał, co państwo pozwane winno uczy-nić, by doprowadzić do wykonania wyroku w rozumieniu art. 46 ust. 1 Konwencji, wychodząc poza utarte ramy wyroku deklaratywnego, mianowicie według Trybu-nału „skarżącemu musi zostać zagwarantowane co najmniej prawo do kontaktów
z jego dzieckiem”16. Wskazuje się, że omawiany wyrok nakłada na RFN
pozytyw-ny obowiązek związapozytyw-ny z realizacją art. 8 Konwencji, polegający na stworzeniu możliwości dla rozwoju normalnych stosunków pomiędzy członkami rodziny – kontaktach pomiędzy rodzicem i dzieckiem, co umożliwi istnienie życia
rodzinne-go pomiędzy wspomnianymi podmiotami17. Trybunał już we wcześniejszych
wy-rokach dawał do zrozumienia, w jaki sposób jego wyroki powinny być wykonane
16J. Meyer-Ladewig, Europäische Menschenrechtskonvention..., nb. 6. 17 Ibidem, Artikel 8 Recht auf Achtung des Privat- und Familienlebens, nb. 55.
32 MAGDALENA BAINCZYK
przez państwo, które popełniło naruszenie18, ale w przypadku sprawy Görgülü
Try-bunał po raz pierwszy tak wyraźnie wyartykułował swoje oczekiwania w stosunku do państwa – strony Konwencji. Napotkało to krytykę ze strony doktryny, która powołuje się na zasadę pomocniczności, stanowiącą podstawę funkcjonowania są-downictwa międzynarodowego w sprawach z zakresu praw człowieka, zgodnie z którą państwom pozostawia się swobodę, jeśli chodzi o wybór środków mające na celu wykonanie wyroku. Ponadto podjęcie środków nakazanych przez Trybunał
może być utrudnione ze względu na upływ czasu19.
Postanowienie Federalnego Trybunału Konstytucyjnego
FTK uznał skargę konstytucyjną na postanowienie wyższego sądu krajowego z 30 lipca 2004 r. za dopuszczalną oraz uzasadnioną. W postanowieniu II Senat Fede-ralnego Trybunału Konstytucyjnego z 14 października 2004 r. uchylił zaskarżone postanowienia wyższego sądu krajowego i zwrócił sprawę do ponownego rozpa-trzenia przez inny skład tego sądu, orzekający w sprawach cywilnych. Wniosek o zastosowanie środka tymczasowego został odrzucony. W uzasadnieniu do po-stanowienia znalazło się wiele tez odnoszących się do miejsca Konwencji w nie-mieckim systemie prawnym, a w szczególności do jej stosowania przez niemiec-kie organy władzy państwowej. Poniżej zostaną przytoczone najważniejsze tezy omawianego postanowienia, które zostały podzielone przez FTK na dwa zasadni-cze wątki: urzędy i sądy RFN są zobowiązane, po spełnieniu pewnych warunków, do uwzględniania wykładni Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dokonanej w procesie orzekania przez ETrPrCz. Zaskarżone postanowienie wyższego sądu krajowego narusza to zobowiązanie, gdyż sąd ten nie uwzględnił w wystarczają-cym stopniu wyroku wydanego w przedmiotowej sprawie przez ETrPrCz 26 stycz-nia 2004 r.
Obowiązek uwzględniania interpretacji Konwencji dokonanej
przez Europejski Trybunał Praw Człowieka przez organy niemieckiej władzy państwowej
a) Miejsce Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w niemieckim porządku prawnym
Europejska Konwencja Prawa Człowieka wraz z protokołami dodatkowymi są umowami międzynarodowymi, a sama Konwencja pozostawia państwom – stro-nom decyzję, w jaki sposób wypełnia swój obowiązek jej przestrzegania. Ustawo-dawca federalny spełnił swój obowiązek przez wyrażenie zgody na związanie się
18Wyrok ETrPrCz z 08.07.2003, nr 15227/03, Lyons przeciwko Wlk. Brytanii, Papamicha-lopoulos i inni przeciwko Grecji, były król Grecji przeciwko Grecji.
19J. Meyer-Ladewig, H. Petzold, Die Bindung deutscher Gerichte an Urteile des EGMR –
33 STOSOWANIE EUROPEJSKIEJ KONWENCJI PRAW CZŁOWIEKA...
przedmiotową umową w formie ustawy wydanej na podstawie art. 59 ust. 2 UZ.