refleksje socjologiczne
3. W stronę nowoczesnego modelu kształcenia i edukacji
Charakter późnonowoczesnej rzeczywistości społeczno-gospodarczej w za-kresie wartości z obszaru aktywności zawodowej określa ramy procesów kształ-cenia. Do najważniejszych elementów nowoczesnego modelu kształcenia, stano-wiących jego największe wyzwania, zaliczyć należy:
– systematyczne monitorowanie potrzeb i oczekiwań uczestników rynku pra-cy – rzeczywistość późnonowoczesna charakteryzuje się bowiem zmiennością, która obejmuje także oczekiwania z zakresu aktywności zawodowej. Trafna dia-gnoza oczekiwań pracodawców i pracowników, czyli absolwentów szkół, stanowi podstawę nowoczesnego systemu kształcenia oraz pozwala na interwencję w pro-ces kształcenia (poprzez jego dostosowywanie) i dialog pomiędzy zainteresowa-nymi stronami;
– pobudzanie i rozwijanie kreatywności – nastawienie na efektywność reali-zowanych zadań wskazuje na konieczność wdrażania innowacyjnych i efektyw-nych rozwiązań, a więc kształtowanie kreatywności. W najbliższym czasie może to być kluczowa umiejętność. Zadaniem systemu kształcenia jest jej rozwijanie poprzez proponowanie programów kształcenia skłaniających do samodzielnego myślenia na poziomie abstrakcyjnym, tj. pobudzenia do wzmożonej aktywności centralnego układu nerwowego;
Dynamika przemian społeczno-gospodarczych w procesie edukacji... 77 – rozwijanie umiejętności realizacji zadań w zróżnicowanych zespołach – mobilność w aktywności zawodowej stwarza nieustanne okazje bezpośrednich spotkań z osobami o różnym pochodzeniu, kulturze i poglądach. Wyzwaniem dla nowoczesnego systemu kształcenia jest kształtowanie świadomości zróżnicowa-nia kulturowego i doskonalezróżnicowa-nia umiejętności realizacji złożonych, czasochłon-nych zadań z tego typu jednostkami, tj. wyznaczania, nadawania priorytetów, przydzielania, nadzorowania przebiegu i weryfikowania efektów zadań;
– ukierunkowanie na zadaniowy tryb pracy w oparciu o istniejące mode-le zarządzania projektem i jego doskonamode-lenie – wzrost znaczenia efektywności przedsięwzięć wskazuje na konieczność uwzględnienia w procesie kształcenia współczesnych przemian w obszarze aktywności zawodowej, dotyczącej trybu re-alizowania zadań. Dostępne wsparcie technologiczne umożliwia realizację więk-szej liczby zadań w stosunkowo krótkim czasie, a także realizację kilku zadań w tym samym czasie. Podział ról, ograniczona dostępność zasobów i czasu reali-zacji oraz liczba zadań w przedsięwzięciu wymagają doskonalenia umiejętności z zakresu zarządzania projektem, tym bardziej że istnieją rozwiązania na okre-ślonym poziomie jakości. Niezwykle istotne jest tu wykorzystanie dostępnych nowoczesnych rozwiązań informatycznych;
– doskonalenie umiejętności zarządzania czasem – wysoki stopień intensyw-ności życia, w tym duże obciążenie realizacją zadań wynikających z obowiąz-ków zawodowych, a wręcz zatarcie się granicy czasu pracy, wymaga umiejętno-ści zarządzania czasem. Osiągnięcie sukcesu zawodowego w przyszłoumiejętno-ści będzie determinowane umiejętnością efektywnej organizacji i planowania własnych po-winności, w tym nadawania priorytetów ich realizacji i uwzględniania istotnych bodźców zewnętrznych, tj. modyfikowania planu zajęć w zależności od zmienia-jących się okoliczności;
– rozwijanie umiejętności miękkich, tj. skutecznej komunikacji – bezpośred-ni kontakt z kontrahentami i współpracowbezpośred-nikami o różnych cechach i nastawiebezpośred-nie na wzrost sprzedaży wymaga skutecznego komunikowania się w celu osiągnięcia założeń poszczególnych przedsięwzięć. Wzrasta tym samym wartość umiejętno-ści miękkich, tj. formułowania zrozumiałego dla odbiorcy przekazu, wpływanie na decyzje odbiorcy przekazu, stosowanie technik manipulacyjnych czy technik negocjacyjnych;
– ukierunkowanie na specjalizację – odejście od wartości materialistycznych i realizacja potrzeb wyższego rzędu wymagają ukierunkowania w procesie kształ-cenia na specjalizację w ramach obszaru zawodowego. Dobre praktyki w tym zakresie stanowią o świadomości nieustannego doskonalenia swoich kompetencji i ukierunkowania na kształcenie ustawiczne. Rozwijanie własnych umiejętności przez całe życie pozwala nie tylko pozostać konkurencyjnym na coraz trudniej-szym rynku pracy, ale także wpływa na zdrowie jednostki, głównie w wymiarze psychicznym.
78 Jordan Klimek, Jan Nikołajew
4. Podsumowanie
Zaprezentowane wyzwania nowoczesnego systemu kształcenia stanowią za-ledwie ogólne wytyczne dotyczące przygotowywania nowych pokoleń do aktyw-ności zawodowej. Kluczowe dla ich efektywaktyw-ności wydaje się być zaprojektowa-nie modelu systemu kształcenia w sposób uwzględniający wskazane elementy, a także umożliwiający podnoszenie kompetencji poprzez zindywidualizowane podejście, tj. takie, które będzie miało charakter precyzyjnego wskazania od-powiednich do poziomu percepcji treści. W praktyce oznacza to kształtowanie bezpośrednich relacji z mistrzem oraz stymulowanie aktywności percepcyjnej, co stanowi rewolucyjne podejście, wymagające jednak dużych nakładów finanso-wych, organizacyjnych i czasowych.
Ten z pozoru utopijny projekt może się jednak wkrótce okazać jedyną drogą do lepszego, tj. bardziej skutecznego, przygotowania nowych pokoleń do wej-ścia na rynek pracy. Wystarczy wspomnieć o analogicznych formach kształce-nia w obrębie niektórych kompetencji. Wizja przyszłości pozostaje zawsze tylko przypuszczeniem, dopóki więc nie zdecydujemy się na zastosowanie mechani-zmów inżynierii społecznej. Wynika to także z faktu, że wiedzy nie należy trak-tować jako niepodważalnego aksjomatu, ale jako przesłankę przemian cywiliza-cyjnych w wymiarze mikro- i makrostrukturalnym. Systemy kształcenia muszą być bowiem wpisane w dynamikę przemian zachodzących w zglobalizowanej przestrzeni społecznej.
Literatura
Baker W.E., Inglehart R., Modernization, Cultural Change and the Persistence of Traditional Va- lues, „American Sociological Review” 2000, nr 65.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Inglehart R., Globalization and Postmodern Values, „The Washington Quarterly” 2000, nr 23(1). Pankowski K., Jak Cię widzą, tak Cię piszą – Polacy o znaczeniu wyglądu w życiu. Komunikat
z badań, CBOS, Warszawa 2009.
Pankowski K., Polak zadbany – troska o sylwetkę i własne ciało. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa 2009.
Szylko-Skoczny M., Problemy społeczne w sferze pracy, w: Polityka społeczna. Podręcznik akade-micki, red. G. Firlik-Fesnak, M. Szylko-Skoczny, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Dynamika przemian społeczno-gospodarczych w procesie edukacji... 79