Podczas oceny wizualnej i badań ma-kroskopowych posadzki betonowej na-leży zwrócić uwagę na stan warstwy utwardzonej, na której wystąpić mogą różne zjawiska, wady i niedoskonało-ści mogące wpływać na trwałość i estetykę posadzki. Są to np. włókna stalowe znajdujące się na posadzce po zatarciu (fot. 1), ślady zbyt póź-nego zacierania (fot. 2) lub plamy i przebarwienia.
Fot. 3 Intensywne ścieranie posadzki z pyleniem
Fot. 4 Przyspieszone ścieranie
posadzki na zakręcie ciągu komunikacyjnego w garażu podziemnym Często spotykanymi objawami
wadli-wości wykonania warstwy utwardzonej jest pylenie (fot. 3) i zróżnicowane wy-cieranie posadzki, zwiększone w miej-scach szczególnie często obciążonych ruchem pojazdów, np. na zakrętach w parkingach (fot. 4), gdzie działanie ścierające opon jest największe. Wady te ujawniają się w pierwszym okresie eksploatacji posadzki i w przypadku py-lenia stanowią czasami duży problem w utrzymaniu wymaganej czystości nie tylko posadzki, ale i całej hali. Osiada-nie pyłu z posadzki na regałach bądź maszynach i materiałach jest nieeste-tyczne i może wpływać niekorzystnie na jakość materiałów lub procesy produk-cji. Powodów pylenia i przyspieszonego ścierania oraz koleinowania posadzki może być kilka, np. zastosowanie zbyt małej ilości posypki utwardzającej lub dolewanie wody podczas zacierania przy opóźnionym wejściu z zaciera-niem. Również przesuszenie posadz-ki podczas niewłaściwie prowadzonej pielęgnacji lub przez przeciągi bądź na-słonecznienie (przez okna w ścianach i dachu, warto otwory te przesłaniać ciemną folią podczas wykonywania sadzki) może skutkować pyleniem po-sadzki. Wykonywanie posadzki metodą utwardzania powierzchniowego w hali o obniżonej wilgotności – np. spowodo-wanej ogrzewaniem hali nagrzewnicami podczas prowadzenia robót przy obni-żonych temperaturach – również może skutkować pyleniem i obniżeniem para-metrów użytkowych posadzki.
Pylenie posadzki może być również spowodowane niekompatybilnością zastosowanej posypki z rodzajem ce-mentu w mieszance betonowej, na co zwracają uwagę w materiałach infor-macyjnych i technicznych producenci niektórych posypek utwardzających.
Poważnym zagrożeniem jakości po-sadzki utwardzanej powierzchniowo są odpryski i przebarwienia powierzch-niowe. Odpryski są uszkodzeniami
punktowymi (fot. 5), które mogą wystąpić w różnej intensywności.
Najczęstszą przyczyną powstawania odprysków jest zastosowanie kruszy-wa o niskiej mrozoodporności (co jest istotne w partiach posadzki przy bra-mach wjazdowych oraz w przypadku posadzki w pomieszczeniach chłodni-czych i mroźniach) lub reakcja kruszy-wa z alkaliami zakruszy-wartymi w betonie.
W zależności od rodzaju kruszywa (krzemianowe lub węglanowe) reakcje chemiczne mają różny przebieg, ale skutkiem reakcji są produkty ekspan-sywne, oddziaływające destruktyw-nie na kruszywo i strefę kontaktową z matrycą cementową.
Punktowym uszkodzeniem posadz-ki jest luźne i naruszone ziarno kruszywa wystające z powierzchni utwardzonej (fot. 6). Jest to efekt nieprawidłowo prowadzonego
zacie-rania. Wokół poluzowanego ziarna kruszywa powstają puste miejsca lub strefa o niskiej przyczepności do matrycy cementowej. Podczas użyt-kowania posadzki ziarna takie łatwo wyłuskują się z warstwy utwardzo-nej i są miejscem inicjacji uszkodzeń powodowanych negatywnym oddzia-ływaniem wody i innych środków chemicznych (np. ze środków utrzy-mania czystości, magazynowanych materiałów lub oddziaływania niskich temperatur).
Zarysowania i spękania posadzki są wynikiem nieprawidłowości zarów-no projektowania, jak i wykonania posadzki. Mogą to być uszkodze-nia w postaci zarysowań liniowych o nieregularnym układzie i szerokości rozwarcia rysy od 0,3 mm do 1 mm, będące efektem zjawisk skurczo-wych, niedostatecznej nośności lub
Fot. 7, 8 Ι Siatka mikrorys powierzchnio-wych na posadzce suchej i zawilgoconej
przeciążenia posadzki. Ten rodzaj uszkodzeń w mniejszym stopniu jest spowodowany wykonaniem warstwy utwardzanej i jest dobrze przed-stawiony w literaturze przedmiotu.
Innym – bardzo często spotykanym – rodzajem zarysowania posadzki jest powierzchniowa siatka rys włosowa-tych o nieregularnym kształcie (okre-ślana często terminami potocznymi, np. cętka, crazy cracks, pajęczynka), zwykle widoczna dopiero po zawilgo-ceniu posadzki (fot. 7 i 8). Powsta-nie tych mikrorys jest powodowane miejscowym przesuszeniem posadz-ki, zbyt dużą ilością posypki i innymi czynnikami technologicznymi podczas zacierania i utwardzania posadzki.
Siatka mikrorys nie jest wadą i nie wpływa na sprawność techniczną i trwałość posadzki. Należy jednak zaznaczyć, że nie odnosi się to do wszystkich mikrospękań powierzch-niowych. Mogą bowiem występować objawy silnego przesuszenia posadz-ki (np. przeciągi przy bramach wjaz-dowych na halę, miejsca nasłonecz-nione) w postaci unoszenia krawędzi tych zarysowań (tzw. listkowanie cętki), świadczące o inicjacji odspaja-nia się cienkiej warstwy utwardzonej od podłoża. Efektem takiego zjawiska jest degradacja posadzki przez wni-kanie wody i innych substancji che-micznych pod warstwę utwardzoną w strefie odspojenia, przejawiająca się złuszczeniami powierzchniowy-mi, najczęściej spowodowanymi zbyt
późnym wejściem z zacieraniem.
Złuszczeniu lub odspojeniu (dela-minacji) może ulec cienka warstwa powierzchni utwardzonej (drobna cętka) lub warstwa o grubości do 3 mm w przypadku powstania siatki mikrorys (o oczkach 2–5 cm) wykazu-jącej głuchy odgłos przy opukiwaniu młotkiem (fot. 10). W celu spraw-dzenia, czy zjawisko to nie wystę-puje w stopniu mogącym stanowić zagrożenie dla trwałości posadzki, zalecane jest wykonanie badania wy-trzymałości na odrywanie warstwy utwardzonej od podłoża metodą pull- -off. Wyniki badania nie powinny być mniejsze niż 1,5 MPa.
Przy ocenie siatki mikrorys należy zwracać uwagę na ich układ. Regu-larność układu może czasami wskazy-wać na potencjalne zjawiska wpływa-jące na bezpieczeństwo obiektu, np.
w przypadku posadzki na stropie (fot.
11 i 12), może to stanowić sygnał nadmiernego wytężenia płyty stro-powej lub rozwoju zjawisk korozyj-nych w zbrojeniu ułożonym zbyt blisko powierzchni. Budzące zastrzeżenia i niepokój zarysowania posadzki na stropie, pomimo ich niewielkiej roz-wartości, powinny zostać zgłoszone konstruktorowi i inspektorowi nad-zoru w celu zdecydowania o dalszym postępowaniu.
Dużym zagrożeniem jakości i trwało-ści posadzki utwardzanej powierzch-niowo jest delaminacja warstwy gór-nej, w tym warstwy utwardzonej.
Rozległość delaminacji i głębokość, na jakiej występuje rozwarstwienie, rzutuje w sposób zasadniczy na moż-liwość odbioru posadzki i ewentualne działania naprawcze. Powodem de-laminacji warstwy utwardzonej jest głównie niewłaściwie dobrany czas zacierania (zbyt wczesne lub zbyt późne wejście z zacieraczkami) oraz przyczyny materiałowe związane ze składem mieszanki betonowej lub posypki utwardzającej. Delamina-cja utwardzonej posadzki betonowej występuje zasadniczo w dwóch głów-nych postaciach, zależgłów-nych od mo-mentu wejścia z zacieraniem i jego prowadzeniem.
Delaminacja warstwy utwardzonej może wystąpić wraz z niżej położoną warstwą kruszywa drobnego (na głę-bokość 5–15 mm, fot. 13 i 14). Jest to wynikiem zbyt wczesnego wejścia z zacieraniem posypki przed zakoń-czeniem wydzielania wody i mleczka cementowego z pierwszej fazy hy-dratacji cementu. Wytworzona Fot. 5 Ι Odprysk posadzki spowodowany
reakcją alkaliczną kruszywa
z cementem Fot. 6 Ι Luźne kruszywo na powierzchni posadzki
Fot. 9 Ι Złuszczenie cienkowarstwowe war-stwy utwardzonej w miejscu wystę-powania siatki mikrorys
Fot. 10 Ι Odspojenia miejscowe warstwy utwardzonej w miejscach wystę-powania siatki zarysowań o więk-szych wymiarach oczek
Fot. 11 Ι Siatka mikrorys i zarysowań po-sadzki wskazująca na przyczyny związane z nieprawidłową pracą statyczną konstrukcji
Fot. 12 Ι Liniowe delaminacje warstwy utwardzonej spowodowane koro-zją zbrojenia ułożonego zbyt blisko powierzchni
przez zatarcie stosunkowo szczelna warstwa powierzchniowa uniemożli-wia prawidłowy przebieg odsączania (bleedingu), powodując ograniczenie parowania wody z betonu z jednej strony i ograniczając dostęp wody do hydratacji cementu zawartego w posypce utwardzającej. Woda gro-madzi się wówczas pod powierzchnią kruszywa, co skutkuje zmniejszoną przyczepnością matrycy cementowej do kruszywa, inicjując delaminację.
Zbyt wczesne zacieranie posadz-ki jest częstym błędem wykonaw-czym, gdyż w praktyce trudno jest ocenić właściwy moment rozpoczę-cia zacierania, na co wpływają takie czynniki, jak zwiększona wentylacja (przesuszenie przez przeciągi, niska wilgotność powietrza), nasłonecznie-nie powierzchni posadzki przez okna i świetliki lub przesuszenie przez nieumiejętne stosowanie nagrzewnic i wentylatorów.
Delaminacja na głębokość warstwy utwardzonej (złuszczenia powierzch-niowe cienkowarstwowe o grubości do 5 mm, fot. 15) jest wynikiem zbyt póź-nego rozpoczęcia zacierania. Posypka utwardzająca układana na zatarte podłoże ze zbyt małą ilością wody powoduje niepełną hydratację cemen-tu z posypki oraz ogranicza istotnie ilość dozowanej posypki. Powoduje to znaczące zmniejszenie cech wytrzy-małościowych warstwy utwardzanej,
takich jak twardość oraz wytrzyma-łość na ściskanie, i w konsekwencji osłabienie zespolenia z podłożem be-tonowym płyty betonowej. Powierzch-nia tak wadliwie wykonanej posadzki charakteryzuje się ponadto zmniej-szoną twardością i mniejszą odporno-ścią na uszkodzenia powierzchniowe przy tarciu i przesuwaniu przedmio-tów po posadzce.
Delaminacja może być również spo-wodowana czynnikami materiałowy-mi związanymateriałowy-mi ze składem materiałowy-mieszanki betonowej i posypki utwardzającej oraz ich niekompatybilnością. W przy-padku mieszanki betonowej o zwięk-szonej zawartości frakcji piaskowej i pyłowej oraz przy zastosowaniu popiołów wodożądność jest znacznie wyższa i może prowadzić do błędnej oceny momentu rozpoczęcia zacie-rania. Należy zwracać uwagę na ten aspekt przy doborze posypki
utwar-dzającej i projektowaniu lub akcepta-cji zamawianej mieszanki betonowej.
Wielu producentów posypek podaje w kartach technicznych ogranicze-nia i uwarunkowaogranicze-nia ich stosowaogranicze-nia, zwracając uwagę na rodzaj cementu, ograniczenia zawartości frakcji py-łowych oraz dopuszczalność lub nie stosowania popiołów w mieszance betonowej.
Jedną z przyczyn degradacji po-wierzchniowej posadzek betonowych z utwardzeniem powierzchniowym jest stosowanie podczas ich eksploa- tacji nieodpowiednich środków che-micznych i sprzętu do czyszczenia.
Dotyczy to zarówno chemicznych środków czyszczących, jak i szczo-tek urządzeń czyszczących. Jako zasadę należy przyjąć, że przez pierwszy miesiąc posadzka nie po-winna być zmywana przy użyciu środ-ków chemicznych. W późniejszym użytkowaniu czyszczenie posadzek betonowych z utwardzeniem po-wierzchniowym powinno odbywać się przy zastosowaniu środków utrzy-mania czystości na bazie deter-gentów o odczynie lekko zasadowym (pH = 7–10). Nadaje się do tego większość popularnych środków my-jących stosowanych w gospodar-stwach domowych. Należy unikać środków czystości zawierających kwasy, alkohole i glikole oraz rozpusz-czalników typu aceton, toluen i inne.
Nie mniej istotny jest dobór sprzętu do czyszczenia posadzki, ze zwró-ceniem uwagi na twardość szczo-tek i mopów. Wskazówką jest kolor szczotki lub pada od białego (miękki) przez czerwony, niebieski, zielony, brązowy po czarny oznaczający szczotki i mopy najtwardsze.
Bibliografia
1. G. Adamczewski, P. Wojciechowski, K. Dziedzic, P. Stankowicz, R. Palacz, Zużycie eksploatacyjne posadzek typu DST w kontekście zabiegów utrzyma-nia czystości, „Materiały Budowlane”
nr 9/2014.
2. B. Chmielewska, G. Adamczewski, Wady i naprawy posadzek przemysłowych utwardzanych powierzchniowo, mate-riały XXVI Konferencji Naukowo-Tech-nicznej „Awarie budowlane”, 2013.
3. L. Czarnecki, Uszkodzenia i naprawa posadzek przemysłowych, „Materiały Budowlane” nr 9/2008.
4. J. Głowacka, Odpowiedzialność za wady fizyczne świadczenia w umowie o robo-ty budowlane, III Seminarium Nauko-wo-Techniczne „Podłogi przemysłowe”, Warszawa 2011.
5. P. Hajduk, Projektowanie podłóg prze-mysłowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Fot. 15
Delaminacja cienkowarstwowa warstwy utwardzonej
Fot. 13, 14 Ι Delaminacja warstwy wierzchniej posadzki wraz z warstwą utwardzoną i drobnym kruszywem niżej położonym
6. A.M. Neville, Właściwości betonu, wyd.
IV, Wydawnictwo Polski Cement, Kra-ków 2000.
7. J. Popczyk, Śliskość. Zasady doboru posadzek. Poradnik, Instrukcja ITB nr 466/2011.
8. Wł. Ryżyński, Projektowanie i realizacja betonowych posadzek przemysłowych,
„Materiały Budowlane” nr 9/2008.
9. Wł. Ryżyński, Naprawa posadzek beto-nowych za pomocą powłok żywicznych,
„Materiały Budowlane” nr 9/2014.
10. Wł. Staropolski, Konstrukcje żelbe-towe według Eurokodu 2 i norm zwią-zanych, tom III, rozdział 6 „Posadzki przemysłowe”, Wydawnictwo Nauko-we PWN, Warszawa 2012.
11. Technical Report No. 34 of The Con-crete Society, Concrete industrial ground floors. A guide to design and construction.
12. J. Tejchman, A. Małasiewicz, Posadzki przemysłowe, Wydawnictwo Politech-niki Gdańskiej, Gdańsk 2006.
13. Warunki techniczne wykonania i odbio-ru robót budowlanych, część B Roboty wykończeniowe, zeszyt 8 Posadzki mi-neralne i żywiczne, seria „Instrukcje, Wytyczne, Poradniki” nr 433/2010, Wydawnictwo ITB, Ośrodek Informa-cji Naukowo-Technicznej, Warszawa 2010.
14. PN-EN 206-1 Beton – Część 1. Wy-magania, właściwości, produkcja i zgodność.
15. PN-B-06256 Beton odporny na ście-ranie.
redakcja nie zwraca. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam.
Wydawca
Wydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa sp. z o.o.
00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40, lok. 110 tel.: 22 551 56 00, faks: 22 551 56 01 www.inzynierbudownictwa.pl, biuro@inzynierbudownictwa.pl Prezes zarządu: Jaromir Kuśmider
Redakcja
Redaktor naczelna: Barbara Mikulicz-Traczyk b.traczyk@inzynierbudownictwa.pl Z-ca redaktor naczelnej: Krystyna Wiśniewska k.wisniewska@inzynierbudownictwa.pl Redaktor: Magdalena Bednarczyk m.bednarczyk@inzynierbudownictwa.pl Współpraca: Klaudia Latosik
Opracowanie graficzne Jolanta Bigus-Kończak
Biuro reklamy Zespół:
Dorota Błaszkiewicz-Przedpełska – szef biura reklamy
– tel. 22 551 56 27
d.blaszkiewicz@inzynierbudownictwa.pl Ewa Cegiełka – tel. 22 551 56 07 e.cegielka@inzynierbudownictwa.pl Natalia Gołek – tel. 22 551 56 26 n.golek@inzynierbudownictwa.pl Dorota Malikowska – tel. 22 551 56 06 d.malikowska@inzynierbudownictwa.pl Małgorzata Roszczyk-Hałuszczak – koordynator projektu – tel. 22 551 56 11
m.haluszczak@inzynierbudownictwa.pl Monika Zajko
– tel. 22 551 56 20
m.zajko@inzynierbudownictwa.pl Druk
Tomasz Szczurek
Rada Programowa
Przewodniczący: Stefan Czarniecki Wiceprzewodniczący: Marek Walicki Członkowie:
Stefan Pyrak – Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa
Tadeusz Malinowski – Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Bogdan Mizieliński – Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych
Ksawery Krassowski – Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji RP
Piotr Rychlewski – Związek Mostowców RP Robert Kęsy – Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Wodnych i Melioracyjnych Włodzimierz Cichy – Polski Komitet Geotechniki Stanisław Szafran – Stowarzyszenie Naukowo- -Techniczne Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego