We Wspólnocie Niemieckojęzycznej, tak jak na terenie całej Belgii uczniowie pod-legają obowiązkowej edukacji do ukończenia 18 roku życia. Zgodnie art. 1 ustawy z 29 czerwca 1983 r. o obowiązku szkolnym1, obligatoryjny okres uczęszczania do szkoły i pobierania nauki wynosi 12 lat. We Wspólnocie Niemieckojęzycznej długość trwania obowiązku szkolnego składa się z dwóch części i wynosi:
• 9 lub 10 lat w pełnym wymiarze godzin dla uczniów w wieku 6–15/16 lat i
• 2 lub 3 lata w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin (np. łączenie na-uki w szkole z nauką zawodu w przedsiębiorstwie) dla uczniów w wieku 15/16–18 lat.
Okres obowiązkowej nauki w pełnym wymiarze godzin (obowiązek szkolny) obejmuje 9 lat, w tym maksymalnie 7 lat nauki w szkole podstawowej i co naj-mniej pierwsze 2 lata nauki w pełnym wymiarze godzin w szkole średniej. Dalsza edukacja przez okres 3 lat jest także obowiązkowa i może odbywać się w niepeł-nym lub pełniepeł-nym wymiarze godzin (obowiązek pobierania nauki) do ukończenia wieku 18 lat. Edukacja obowiązkowa jest bezpłatna.
Struktura ustroju szkolnego Wspólnoty Niemieckojęzycznej
Zgodnie z ustawą z 29 czerwca 1983 r. o obowiązku szkolnym2 oraz dekretem z 31 sierpnia 1998 r. o zadaniach podmiotów prowadzących szkoły i personelu szkolnego w sprawie postanowień pedagogicznych i organizacyjnych dla szkół publicznych i niepublicznych we Wspólnocie Niemieckojęzycznej3, które
okre-1 Loi concernant l’obligation scolaire L. 29-06-1983 MB 06-07-1983, https://www.gallilex.cfwb.
be/document/pdf/09547_001.pdf.
2 Gesetz über die Schulpflicht 29 Juni 1983; www.scta.be/MalmedyUebersetzungen/.../19830629.
arb.doc.
3 Dekret vom 31. August 1998 über den Auftrag an die Schulträger und das Schulpersonal sowie über die allgemeinen pädagogischen und organisatorischen Bestimmungen für die Regelschulen: Artikel 23 bis 27, http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/downloads/koor-dek/1998-08-31.pdf.
Brevet in Gesundheits- und
Hochschulstudium langer Dauer AHS (Gesundheits- und Krankenpflegewissenschaften; Bildungswissenschaften;
Finanz- und Verwaltungswissenschaften
Unterricht Technischer Unterricht Technischer Befähigungs
Unterricht Berufsbilender Befähigungs Unterricht
3DECSI1DECSI2DECSI020DECSI5DECSI6DECSI4DECSI
6
POZIOMY EDUKACYJNE Kindergarten – przedszkole Primarschule – szkoła podstawowa Sekundarschule – szkoła średnia I i II stopnia
Beobachtungsstufen – poziom obserwacji pedagogicznej A-Klasse – klasy A o profilu ogólnokształcącym
B-Klasse – klasy B o profilu zawodowym
Allgmeinbildender Unterricht – szkoły o profilu ogólnokształcącym Technischer Unterricht – szkoły o profilu technicznym
Technischer Befähigungs Unterricht – szkoły o profilu techniczno-zawodowym Berufsbilender Befähigungs Unterricht – szkoły o profilu zawodowym
Hochschulstudium kurzer Dauer AHS (Bildungswissenschaften, Pflege wissenschaften) – wyższe studium AHS (edukacja, pielęgniarstwo)
Hochschulstudium langer Dauer AHS (Gesundheits- und Krankenpflegewissenschaften; Bildungswissenscha-ften; Finanz- und Verwaltungswissenschaften) – wyższa szkoła AHS (nauki o zdrowiu i pielęgniarstwo;
edukacja; finanse i administracja)
DYPLOMY
Grundschulabschlusszeugnis – świadectwo ukończenia szkoły podstawowej
Abschlusszeugnis der Oberstufe des Sekundarunterrichts – świadectwo ukończenia szkoły średniej II stopnia Reifezeugnis – świadectwo maturalne
Brevet in Gesundheits- und Krankenpflegewissenschaften – dyplom uprawniający do wykonywania zawodu w dziedzinie zdrowia i pielęgniarstwa
Bachelor – licencjat
OPIS TRANSFERÓW EDUKACYJNYCH (STRZAŁKI) I OZNACZEŃ LAT NAUKI 1. – lata edukacji przedszkolnej
Klasse 2 – lata nauki w szkole Jahr 3 – rok studiów
ślają organizację i strukturę szkolnictwa obowiązkowego we Wspólnocie Nie-mieckojęzycznej, wyróżniamy następujące poziomy kształcenia:
• ISCED 0 – Wczesna edukacja
– przedszkole (Kindergarten) – wiek: 3–6 lat.
• ISCED 1 – Szkolnictwo podstawowe
– szkoła podstawowa (Grundschule) – wiek: 6–12 lat.
• ISCED 2 – Szkolnictwo średnie I (pierwszego) stopnia – szkoła średnia I stopnia (Sekundarschule) – wiek: 12–14 lat, – poziom obserwacji (Beobachtungsstufen),
– klasy A (A-Klasse) o profilu ogólnokształcącym, – klasy B (B-Klasse) o profilu zawodowym.
• ISCED 3 – Szkolnictwo średnie II (drugiego) stopnia
– szkoła średnia II stopnia (Sekundarschule) – wiek: 14–18 lat, – poziom orientacji (Orientierungsstufe) – wiek: 14–16 lat, – poziom determinacji (Bestimmungsstufe) – wiek: 16–18 lat.
• ISCED 4 – Szkolnictwo policealne
– Autonomiczna Szkoła Wyższa – AHS (Autonomen Hochschule) – wiek: powy-żej 18 lat.
• ISCED 6 – Szkolnictwo wyższe
– szkoła wyższa (Hochschule) – tylko poziom licencjacki – wiek: powyżej 18 lat.
Edukacja przedszkolna
We Wspólnocie Niemieckojęzycznej opieka w żłobkach (Krippe) dla dzieci w wie-ku 0–3 rowie-ku życia jest płatna i organizowana przez podmioty prywatne – nie pod-lega Departamentowi Kształcenia i Organizacji Szkolnictwa. Wspólnota zapewnia natomiast każdemu dziecku w wieku 3–6 lat bezpłatną i nieobowiązkową eduka-cję przedszkolną, z której korzysta każdego roku ponad 97% uprawnionych4.
Szkolnictwo podstawowe
Obowiązkowa sześcioletnia szkoła początkowa (Primarschule) przeznaczona dla uczniów w wieku od 6 do 12 lat. Szkoła podzielona jest na trzy dwuletnie etapy edukacyjne, które w zależności od postępów ucznia mogą być skracane (o rok) lub wydłużane, nie więcej jednak jak do 14 roku życia. Dla nauczanych
przedmio-4 http://www.ostbelgienbildung.be/.
tów opracowano kluczowe kompetencje (minimalne wymogi), które zostały za-twierdzone przez parlament Wspólnoty. Nie ma listy obowiązkowych czy zaleca-nych podręczników, a nauczyciele mają dużą swobodę w zakresie doboru metod nauczania i sposobu oceniania uczniów. Nauczyciele najczęściej stosują ocenę ciągłą uzupełnioną o wyniki egzaminów i informacje na temat postępów w na-uce, odkrytych uzdolnień, rozwoju osobowości. O promowaniu ucznia do wyższej klasy decyduje wychowawca i dyrektor szkoły. Na zakończenie etapu edukacji podstawowej, czyli po 6 klasie szkoły początkowej, uczniowie otrzymują świadec-two ukończenia szkoły podstawowej (Grundschulabschlusszeugnis). Świadecświadec-two wydawane jest na podstawie wyników szkolnych i uprawnia do rozpoczęcia na-uki w 1 klasie szkoły średniej I stopnia. Uczniowie, którzy nie otrzymali takiego dokumentu, ale ukończyli 6 klasę, również mogą zapisać się do szkoły średniej I stopnia z możliwością uzyskania świadectwa w kolejnym roku szkolnym. De-cyzja o powtórzeniu 6 klasy szkoły początkowej lub rozpoczęciu nauki w szkole średniej I stopnia podejmowana jest na podstawie wspólnej decyzji, którą podej-mują: szkoła, Centrum Zdrowego Rozwoju Dzieci i Młodzieży – Kaleido (Zentrum für gesunde Entwicklung von Kindern und Jugendlichen – Kaleido)5, rodzice i uczeń.
Szkolnictwo średnie
Zgodnie z dekretem z 31 sierpnia 1998 r. o zadaniach podmiotów prowadzących szkoły i personelu szkolnego w sprawie postanowień pedagogicznych i organiza-cyjnych dla szkół publicznych i niepublicznych we Wspólnocie Niemieckojęzycz-nej6, szkolnictwo średnie podzielone jest na trzy dwuletnie poziomy edukacyjne.
Jeden w szkole średniej I stopnia – poziom obserwacji (Beobachtungsstufe) i dwa kolejne w szkole średniej II stopnia: poziom orientacji (Orientierungsstufe) oraz poziom determinacji (Bestimmungsstufe).
Szkolnictwo średnie I (pierwszego) stopnia
Warunkiem koniecznym do rozpoczęcia nauki w szkole średniej I stopnia – po-ziom obserwacji (Beobachtungsstufe) jest uzyskanie świadectwa ukończenia
5 http://www.kaleido-ostbelgien.be/.
6 31. August 1998 – Dekret über den Auftrag an die Schulträger und das Schulpersonal so-wie über die Allgemeinen Pädagogischen und Organisatorischen Bestimmungen für die [Regel- und Förderschulen], http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/downloads/koor-dek/1998-08-31.pdf.
szkoły podstawowej (Grundschulabschlusszeugnis) lub – jeżeli takiego świadec-twa uczeń nie uzyskał – potwierdzenie ukończenia 6 klasy Primarschule. Szkoły średnie pierwszego stopnia podzielone są na klasy A (A-Klasse) o profilu ogólno-kształcącym i klasy B (B-Klasse) nazywanej klasą adaptacyjną (Anpassungsklas-se) o profilu zawodowym. Uczniowie, którzy uzyskali świadectwo ukończenia szkoły podstawowej mogą zostać przyjęci do A-Klasse. Uczniowie, którzy nie uzy-skali Grundschulabschlusszeugnis, ale ukończyli 6 klasę Primarschule kierowani są do B-Klasse, choć w wyjątkowych przypadkach mogą też zostać przyjęci do A-Klasse. Nauka w klasach A i B trwa dwa lata (uczniowie w wieku 12–14 lat), a jej głównym celem jest przygotowanie ucznia do podjęcia decyzji o wyborze dalszej drogi kształcenia na poziomie szkoły średniej II stopnia. Program naucza-nia oprócz przedmiotów ogólnokształcących obejmuje zagadnienaucza-nia z obszarów techniczno-zawodowych wspierane przez działalność orientacji i poradnictwa pedagogiczno-zawodowego. Władze oświatowe Wspólnoty nie organizują wy-standaryzowanych egzaminów, więc placówki szkolne mają dużą samodzielność w tworzeniu programu nauczania, jego realizacji i w sposobie przeprowadzania zaliczeń i egzaminów. Na zakończenie szkoły średniej I stopnia placówki szkolne wydają uczniom świadectwo ukończenia drugiej klasy A i B uzupełnione o suge-stie dotyczące dalszej drogi kształcenia. Uczniowie z trudnościami w nauce mogą powtórzyć klasę.
Szkolnictwo średnie II (drugiego) stopnia
Warunkiem koniecznym rozpoczęcia nauki w czteroletniej szkole średniej II stopnia jest ukończenie poziomu obserwacji (Beobachtungsstufe) w szko-le średniej I stopnia. Uczniowie kontynuują naukę, przechodząc przez koszko-lejne dwa dwuletnie poziomy: poziom orientacji oraz poziom determinacji. Poziom orientacji (Orientierungsstufe) dla uczniów w wieku 14–16 lat zbiega się także z ukończeniem kształcenia obowiązkowego w pełnym wymiarze czasowym. Po tym etapie istnieje możliwość zmiany kierunku lub profilu kształcenia. Poziom determinacji (Bestimmungsstufe) przeznaczony dla uczniów w wieku 16–18 lat może być realizowany w ramach kształcenia obowiązkowego w pełnym lub nie-pełnym wymiarze.
Uczniowie mają do wyboru cztery kierunki kształcenia: ogólnokształcący, techniczny, techniczno-zawodowy i przysposabiający do zawodu. Nauka odbywa się w czterech typach placówek, do których zalicza się szkoły:
• ogólnokształcące (Allgmeibildender Unterricht),
• techniczne (Technischer Unterricht),
• techniczno-zawodowe (Technischer Befähigungs Unterricht),
• zawodowe (Berufsbilender Befähigungs Unterricht).
Szkoły ogólnokształcące przygotowują do podjęcia nauki na poziomie szkol-nictwa wyższego. Szkoły techniczne i techniczno-zawodowe umożliwiają uzyska-nie uprawuzyska-nień do wykonywania zawodu lub do podjęcia dalszej nauki na pozio-mie szkoły wyższej. Szkoły zawodowe umożliwiają podjęcie pracy w wyuczonej specjalności zawodowej, a absolwenci po ukończeniu kształcenia uzupełniają-cego mogą kontynuować naukę na studiach licencjackich w wyższych szkołach (Hochschulstudium – kurzer Dauer).
Na zakończenie nauki w szkołach średnich drugiego stopnia uczniowie uzy-skują świadectwo ukończenia szkoły średniej (Abschlusszeugnis der Oberstufe des Sekundarunterrichts). Dodatkowo mogą przystąpić do zewnętrznego egza-minu maturalnego organizowanego przez władze oświatowe Wspólnoty. Do eg-zaminu maturalnego może przystąpić każdy bez żadnych wymagań wstępnych dotyczących wieku, wcześniej uzyskanych wyników w nauce, posiadanych świa-dectw lub dyplomów. Egzamin organizowany jest raz w roku, trwa kilka dni, jest płatny i obejmuje kilkanaście przedmiotów z wielu dziedzin. W wyniku pozy-tywnie zdanych egzaminów uzyskuje się świadectwo maturalne (Reifezeugnis)7, które uprawnia do podjęcia studiów wyższych.
Szkolnictwo policealne i wyższe
We Wspólnocie Niemieckojęzycznej w szkolnictwie policealnym i wyższym uczestniczyło 219 uczniów i studentów (2016 r.), co stanowiło 1,74% wszystkich osób zarejestrowanych w placówkach szkolnych Wspólnoty. Ze względu na małą liczbę mieszkańców Wspólnoty kształcenie policealne realizowane jest tylko dla jednej wybranej dziedziny, a studia wyższe prowadzone są tylko w ramach stu-diów licencjackich. Do podjęcia stustu-diów wymagane jest posiadanie świadectwa ukończenia szkoły średniej II stopnia lub innego równorzędnego dyplomu.
Zgodnie z dekretami z 27 czerwca 2005 r. i 24 października 2011 r., dotyczący-mi powołania Autonodotyczący-micznej Szkoły Wyższej8, za studia na roku
przygotowaw-7 18. April 1994 – Dekret Bezüglich der Einsetzung des Prüfungsausschusses der Deutschspra-chigen Gemeinschaft für den Sekundarunterricht sowie der Durchführung der Prüfun-gen vor Diesem Ausschuss, http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/downloads/koor-dek/1998-08-31.pdf.
8 27. Juni 2005 – Dekret zur Schaffung einer Autonomen Hochschule, http://www.ahs-dg.be/
PortalData/47/Resources/dokumente/portraet/2005-06-27_Dekret_zur_Schaffung_einer_Au-czym, kształcenie policealne i kształcenie wyższe we Wspólnocie odpowiedzial-na jest Autonomiczodpowiedzial-na Szkoła Wyższa – AHS (Autonomen Hochschule Ostbelgien)9.
Szkolnictwo policealne
W ramach szkolnictwa policealnego AHS prowadzi:
• rok przygotowawczy (Vorbereitungsjahr) przeznaczony dla osób, które chcą przygotować się do egzaminu maturalnego (Reifezeugnis). Nauka trwa 1 rok, w wyniku którego absolwenci – jednocześnie wraz z przygotowaniem do ma-tury – mogą uzyskać uprawnienia animatora dziecięcego (Kinderanimator),
• uzupełniające kształcenie średnie zawodowe (Ergänzender berufsbildender Sekundarunterricht)10 w zakresie pielęgniarstwa. Nauka trwa 3,5 roku i koń-czy się uzyskaniem dyplomu uprawniającego do wykonywania zawodu z za-kresu opieki zdrowotnej i pielęgniarskiej (Brevet in Gesundheits- und Kran-kenpflegewissenschaften).
Szkolnictwo wyższe
Studia wyższe, ale tylko I stopnia, prowadzone są w AHS w trzech następujących dziedzinach:
• nauki o zdrowiu i pielęgniarstwie (Gesundheits- und Krankenpflegewissen-schaften),
• edukacja (Bildungswissenschaften),
• finanse i administracja (Finanz- und Verwaltungswissenschaften).
Nauka w AHS trwa 4 lata (240 pkt ECTS) i kończy się uzyskaniem dyplomu li-cencjata (Bachelor) w wybranej dziedzinie oraz specjalizacji.
Po ukończeniu studiów licencjackich osoby zainteresowane studiami II i III stopnia, po spełnieniu formalnych wymagań, mogą podjąć dalsze studia w Niem-czech lub w dowolnej uczelni na terenie Belgii.
tonomen_Hochschule.pdf.
9 https://www.ahs-ostbelgien.be/hochschule/.
10 http://www.ahs-dg.be/desktopdefault.aspx/tabid-5437/9429_read-52503/.
We Wspólnocie Niemieckojęzycznej nauczyciele na wszystkich poziomach edu-kacyjnych muszą posiadać ukończone studia wyższe. Nauczyciele z poziomu placówek przedszkolnych, edukacji podstawowej (szkół początkowych i śred-nich pierwszego stopnia) muszą mieć ukończone co najmniej studia licencjackie, a z poziomu szkół średnich drugiego stopnia i wszystkich innych placówek powy-żej szkolnictwa średniego – muszą posiadać wykształcenie wyższe magisterskie.
Kształcenie nauczycieli prowadzone jest w Autonomicznej Szkole Wyższej na Wydziale Nauk Pedagogicznych. Studia poziomu licencjackiego kończą się uzy-skaniem dyplomu licencjata oraz tytułu nauczyciela kształcenia przedszkolnego (Lehramt Kindergarten) lub nauczyciela kształcenia początkowego (Lehramt Pri-marschule).
Kandydaci do zawodu nauczyciela w szkole średniej II stopnia, muszą ukoń-czyć studia magisterskie, które realizują za granicą – najczęściej w Niemczech – lub w wybranym uniwersytecie lub szkole wyższej w Belgii. Uzyskanie dyplo-mu nauczyciela szkoły średniej II stopnia wymaga, podobnie jak w pozostałych wspólnotach Belgii, ukończenia studiów z przedmiotu, jakiego będą nauczać, uzupełnionych o dodatkowe przedmioty z dziedzin nauk pedagogicznych, psy-chologicznych i oświatowych. Ponadto kandydaci, którzy zamierzają podjąć pra-cę w charakterze nauczyciela przedmiotu w szkole średniej II stopnia, muszą od-być obowiązkowy roczny staż zakończony oceną przydatności do zawodu.
Wspólnota Niemieckojęzyczna jest najmniejszą powierzchniowo (3% całego kra-ju) i ludnościowo (0,7% całej populacji) Wspólnotą Belgii. W konsekwencji na tle całej belgijskiej oświaty cechą charakterystyczną jest relatywnie „kameralny”
charakter szkolnictwa tej Wspólnoty. Dane statystyczne wskazują, że od lat dzie-więćdziesiątych XX wieku do drugiej dekady XXI wieku liczba uczniów utrzymu-je się na podobnym poziomie. W 2016 roku do przedszkoli uczęszczało 2367 dzie-ci, do szkół początkowych – 4812 uczniów, do szkół średnich – 4876, a do jedynej szkoły wyższej AHS – 219 studentów. W placówkach edukacji specjalnej pozo-stawało 261 uczniów, a kształcenie w niepełnym wymiarze realizowało 41 słu-chaczy1. W 2018 roku liczba osób wykonujących zawód nauczyciela lub doradcy pedagogiczno-zawodowego w strukturach oświatowych wynosiła 2120 nauczy-cieli, z czego 33% zatrudnionych było w szkołach początkowych, 38% w szkołach średnich, a 2% w Autonomicznej Szkole Wyższej. Pozostałe 27% w szkolnictwie ustawicznym, specjalnym i placówkach doradztwa pedagogicznego.
Zasadniczo w szkołach Wspólnoty Niemieckojęzycznej nauczanie odbywa się w języku niemieckim, a pierwszym językiem obcym jest język francuski. Jednak w szkołach podstawowych, na obszarach, gdzie dominuje ludność francuskojęzycz-na, utworzono tzw. departamenty ochrony mniejszości francuskojęzycznej i tam lek-cje odbywają się w języku francuskim. W takich szkołach język niemiecki jest naucza-ny jako pierwszy język obcy. Problem dwu- lub wielojęzyczności związanaucza-ny jest także z uczniami, którzy po raz pierwszy trafiają do szkół we Wspólnocie Niemieckojęzycz-nej i to bez względu na poziom i typ szkolnictwa. Zgodnie z dekretem z 26 czerwca 2017 r. dotyczącym przyjmowania do szkół nowoprzybyłych uczniów (neue angekom-mene Studenten), którzy wcześniej nie mieli styczności z placówkami oświatowymi Wspólnoty2, uczeń taki ma obowiązek uczęszczania do klasy uzupełniającej jego zna-jomość języka. Celem jest udzielenie pomocy uczniowi w szybszym nauczeniu się ję-zyka i przyspieszenie jego integracji ze środowiskiem rówieśniczym szkoły.
1 http://www.ostbelgienbildung.be/desktopdefault.aspx/tabid-2195/4516_read-32080/.
2 http://www.etaamb.be/fr/decret-du-26-juin-2017_n2017206200.html
Konstytucja Królestwa Belgii, [w:] Konstytucje państw Unii Europejskiej, red. W. Staśkie-wicz, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2011.
Akty prawne
Ustawa o obowiązku szkolnym, Loi concernant l’obligation scolaire L. 29-1983 MB 06-07-1983, http://www.gallilex.cfwb.be/document/pdf/09547_001.pdf.
Ustawa o kształceniu obowiązkowym we Wspólnocie Niemieckojęzycznej, Gesetz über die Schulpflicht 29 Juni 1983, www.scta.be/MalmedyUebersetzungen/.../19830629.arb.doc.
Dekret powołujący Generalny Inspektorat Oświaty we Wspólnocie Francuskiej, Décret re-latif au service général de l’inspection, au service de conseil et de soutien pédagogiqu-es de l’enseignement organisé par la Communauté française, aux cellulpédagogiqu-es de conseil et de soutien pédagogiques de l’enseignement subventionné par la Communauté frança-ise et au statut des membres du personnel du service général de l’inspection et des conseillers pédagogiques, http://www.gallilex.cfwb.be/document/pdf/31929_008.pdf.
Dekret z 24 lipca 1997 r. określający organizację i strukturę szkolnictwa we Wspólnocie Francuskiej, Décret définissant les missions prioritaires de l’enseignement fondamen-tal et de l’enseignement secondaire et organisant les structures propres à les attein-dre. Lois 21557 D. 24-07-1997 M.B. 23-09-199. Date et page Moniteur belge: 23/09/1997 p.
24653, http://www.gallilex.cfwb.be/document/pdf/21557_036.pdf.
Dekret z 11 maja 2017 r. dotyczący kształcenia zawodowego na poziomie średnim uzu-pełniającym, Décret relatif au quatrième degré de l’enseignement professionnel se-condaire complémentaire, section soins infirmiers D. 11-05-2017 M.B. 23-06-2017, http://
www.cpeons.be/Files/files/Second/EPSC%20-%204%C3%A8%20degr%C3%A9%20infir-mi%C3%A8res/2017-05-11%20D%C3%A9cret%20cc%204%C3%A8%20degr%C3%A9%20 EPSC%20section%20soins%20infirmiers.pdf.
Aneks do dekretu z 11 maja 2017 r. dotyczącego kształcenia zawodowego na poziomie średnim uzupełniającym, Annexe i au décret du 11 mai 2017 relatif au quatrieme degre de l’enseignement professionnel secondaire complementaire, section soins infirmiers.
Dekret z 7 listopada 2013 r. określający warunki funkcjonowania kształcenia wyższego oraz organizację studiów wyższych, Décret définissant le paysage de l’enseignement supérieur et l’organisation académique des études D.07-11-2013, Docu 39681, http://
www.gallilex.cfwb.be/document/pdf/39681_029.pdf.
Dekret z 17 kwietnia 1997 r. o szkolnictwie podstawowym (we Wspólnocie Flamandzkiej), Decreet basisonderwijs BS 17/04/1997, https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/do-cument.aspx?docid=12254.
Dekret o wykształceniu średnim po ukończeniu szkoły średniej i wyższym wykształceniu zawodowym, Decreet betreffende het secundair na secundair onderwijs en het hoger beroepsonderwijs, https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?do-cid=14112.
Dekret z 14 sierpnia 2003 r. o restrukturyzacji szkolnictwa wyższego we Flandrii. Decreet betreffende de herstructurering van het hoger onderwijs in Vlaanderen; BS14/08/2003, https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=13425.
Dekret o równych szansach edukacyjnych w szkolnictwie Flamandzkiej Wspólnoty, De-creet betreffende gelijke onderwijskansen – I, https://data-onderwijs.vlaanderen.be/
edulex/document.aspx?docid=13298.
Dekret z 31 sierpnia 1998 r. o zadaniach podmiotów prowadzących szkoły i personelu szkolnego w sprawie postanowień pedagogicznych i organizacyjnych dla szkół pu-blicznych i niepupu-blicznych we Wspólnocie Niemieckojęzycznej.
Dekret vom 31. August 1998 über den Auftrag an die Schulträger und das Schulpersonal sowie über die allgemeinen pädagogischen und organisatorischen Bestimmungen für die Regelschulen: Artikel 23 bis 27, http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/down-loads/koordek/1998-08-31.pdf.
Dekret z 31 sierpnia 1998 r. o zadaniach podmiotów prowadzących szkoły i personelu szkol-nego w sprawie postanowień pedagogicznych i organizacyjnych dla szkół publicznych i niepublicznych we Wspólnocie Niemieckojęzycznej, 31. August 1998 – Dekret über den Auftrag an die Schulträger und das Schulpersonal sowie über die Allgemeinen Päda-gogischen und Organisatorischen Bestimmungen für die [Regel- und Förderschulen], http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/downloads/koordek/1998-08-31.pdf.
Dekret dotyczący matur we Wspólnocie Niemieckojęzycznej, Dekret Bezüglich der Ein-setzung des Prüfungsausschusses der Deutschsprachigen Gemeinschaft für den Se-kundarunterricht sowie der Durchführung der Prüfungen vor Diesem Ausschuss, http://www.pdg.be/portaldata/4/resources/downloads/koordek/1998-08-31.pdf.
Dekret dotyczący powołania Autonomicznej Szkoły Wyższej – AHS, Dekret zur Schaffung einer Autonomen Hochschule, http://www.ahs-dg.be/PortalData/47/Resources/doku-mente/portraet/2005-06-27_Dekret_zur_Schaffung_einer_Autonomen_Hochschule.pdf.
Strony internetowe
L’enseignement en général. Répartition de la population scolaire dans l’enseignement catholique (2016–2017), http://enseignement.catholique.be/segec/index.php?id=1344.
Besluit van de Vlaamse regering betreffende de regels voor het uitreiken van het getuig-schrift van basisonderwijs en het vastleggen van de vorm ervan BS05/02/1999, http://
data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=12251.
EACEA, Education, Audiovisuel et Culture Executive Agence, https://eacea.ec.europa.eu/
national-policies/eurydice/content/administration-and-governance-central-andor-re-gional-level-5_fr.
EACEA, Education, Audiovisuel et Culture Agence Executive, https://eacea.ec.europa.eu/
national-policies/eurydice/content/belgium-flemish-community_en.
Education and Training Monitor 2019 Belgique. Publications Office of the European Union, Luxembourg 2019, https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/document-lib-rary-docs/et-monitor-report-2019-belgium_fr.pdf.
Education and Training Monitor 2019. Public expenditure on education, 2017(%),Publica-tions Office of the European Union, Luxembourg 2019, https://ec.europa.eu/education/
sites/education/files/document-library-docs/volume-1-2019-education-and-training--monitor.pdf.
Eurostat Gross domestic product at market prices. Beligum, https://ec.europa.eu/eurostat/
tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=tec00001&language=en.
Eurostat Statistics Explained. Government expenditure on education, 2017 (% of GDP), data extracted in March 2019, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.
php?title=Government_expenditure_on_education.
php?title=Government_expenditure_on_education.