Biskup ten przybył do Włocławka z diecezji płockiej, a właściwie z dosyć długiego wygnania na obczyznę138. Urodził się 21 lipca 1825 r. w Czaplach Wielkich koło Miechowa, jako syn Konstantego i Zofii z Badenich. Początkowo uczył się w domu pod kierunkiem domi-nikanina Gwalberta Leszczyńskiego, a od roku 1835 w pensjonacie szkolnym Józefa Kremera w Krakowie. Następnie uczęszczał na kursy prawne w Warszawie, gdzie w roku 1845 uzyskał dyplom i rozpoczął aplikację sądową u mecenasa Kosjewicza. Przerwał ją w roku 1847 po śmierci ojca, aby pomagać matce w zarządzie majątkiem. Jednak jego powołaniem był stan kapłański139.
W 1847 r. wstąpił do seminarium duchownego w Kielcach. Tam zaprzyjaźnił się z ks. Konstantym Ireneuszem Łubieńskim. święcenia kapłańskie przyjął w Sandomierzu dnia 5 sierpnia 1849 r. z rąk bisku-pa Józefa Joachima Goldmana i wyjechał na studia do Louvain w Bel-gii, gdzie na uniwersytecie uzyskał tytuł bakalarza teologii. Następnie wyjechał na studia do Rzymu, gdzie w roku 1852 uzyskał w Akademii Sapientia doktorat z teologii. Przebywając za granicą interesował się sytuacją Kościoła w Belgii i we Włoszech oraz kontaktami między emigracją polską a Rzymem140. Jednocześnie cały czas prowadził ko-respondencję z matką, dzięki czemu znane są dobrze jego lata stu-denckie141.
Tak przygotowany intelektualnie powrócił w sierpniu 1853 r. do kraju i został mianowany sekretarzem konsystorza i profesorem teo-logii moralnej w seminarium duchownym w Kielcach, a następnie
zo-137 w. KujawsKi, Diecezja kujawsko-kaliska…, s. 95-96. 138 Tamże, s. 96.
139 w. KujawsKi, Popiel Chościak Wincenty Teofil, w: Włocławski Słownik Biogra-ficzny, t. III, Włocławek 2005, s. 134-135.
140 r. Bender i a. gałKa, Popiel (Chościak Popiel) Walenty Teofil, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1983, s. 580.
stał powołany na wicerektora tegoż seminarium. Wcześniej, bo w roku 1850 otrzymał godność kanonika katedry krakowskiej. Od roku 1856 był też kanonikiem honorowym katedry lubelskiej. Za sprawą pozna-nego w seminarium kieleckim, a później swego przyjaciela ks. Kon-stantego Ireneusza Łubieńskiego, arcybiskup Zygmunt Szczęsny Fe-liński 11 kwietnia 1862 r. powołał go na stanowisko zastępcy rektora Akademii Duchowej w Warszawie. Arcybiskup nie mógł go powołać na rektora, gdyż władze carskie na to nie pozwalały. Funkcję tę spra-wował do lata 1863 r., kiedy to 16 marca 1863 r. papież Pius IX miano-wał go ordynariuszem diecezji płockiej142.
Sakrę biskupią przyjął 6 grudnia 1863 r. z rąk jednego tylko bi-skupa, sufragana warszawskiego, Henryka Ludwika Platera. Jako miejsce stałej rezydencji obrał Płock, chociaż dawniej biskupi płoccy rezydowali zawsze w Pułtusku. Szczególną uwagę zwrócił na semi-narium duchowne i intelektualne i duchowe przygotowanie do pracy duszpasterskiej przyszłych kapłanów. Diecezją płocką kierował tylko przez 5 lat. Za swoją gorliwą i jednoznaczną postawę wobec zaborcy, a także za wystąpienia w obronie polskości oraz wystąpienia dezapro-bujące zniesienie zakonów w Królestwie Polskim i niesienie pomocy zakonnikom, w 1868 r. został zesłany do Nowogrodu Wielkiego, gdzie przebywał siedem lat. W tym czasie powstały jego Pamiętniki oraz
Żywot Zbawiciela świata wydane w Krakowie w 1877 r. i 1881 oraz
we Lwowie w 1907 r.143
Po powrocie z zesłania władze zaborcze nie pozwoliły mu na objęcie diecezji płockiej. Został więc 3 lipca 1875 r. powołany przez papieża Piusa IX na biskupa kujawsko-kaliskiego. Objął diecezję włocławską po długim okresie wakansu, trwającego od 1867 r., to jest od śmierci biskupa Jana Michała Marszewskiego. Ingres do katedry włocławskiej odbył 19 października 1875 r. Był to okres represji po powstaniu stycz-niowym, stąd i działalność biskupa nie była ani łatwa, ani prosta. Lata zsyłki zrobiły swoje, osłabiając jego zdrowie i siły. Jednak, tak jak w Płocku, tak i we Włocławku oddany był służbie Kościołowi i
oj-142 Tamże, s. 135.
czyźnie144. Biskupem kujawsko-pomorskim był do roku 1882, czyli przez okres siedmiu lat. Przebywając we Włocławku i sprawując urząd biskupa włocławskiego zapoczątkował odnowienie katedry włocław-skiej, zapoczątkowując jej regotyzację. W roku 1879 protestował prze-ciwko rozporządzeniom zabraniającym duchowieństwu wyjeżdżać poza granice parafii bez paszportów, a później występował przeciw zakazowi odbywania rekolekcji i uczenia religii w języku rosyjskim. Wiele razy wygłaszał mowy w obronie polskości i wolności Kościo-ła145. Co roku udawał się do Częstochowy, aby służyć tam pielgrzy-mom i głosić słowo Boże. Szczególnie uroczyście urządził w 1882 r. jubileusz 500-lecia przybycia paulinów na Jasną Górę i obecność tam cudownego obrazu Matki Bożej. W tymże roku odbyła się też, zorgani-zowana prze biskupa Popiela, uroczystość uczczenia błogosławionego Bogumiła, którego relikwie zgromadziły wówczas w Uniejowie wiel-kie rzesze wiernych146.
Dnia 15 marca 1883 r. papież Leon XIII mianował go na arcybisku-pa metropolitę warszawskiego. Paliusz metropolity otrzymał 6 maja 1883 r. w Petersburgu, a uroczysty ingres do archikatedry warszaw-skiej św. Jana odbył 10 czerwca tego samego roku. Przybył do War-szawy otoczony życzliwością i uznaniem dla dotychczasowej swojej działalności pasterskiej w Płocku i we Włocławku. Uznania tego nie starczyło na długo. Gorliwie troszcząc się o sprawy Kościoła, trzy-mał się konsekwentnego, ugodowego kursu w sprawach politycznych. Stąd uchodził za człowieka nadmiernie uległego władzy zaborczej. świadczyło o tym, w odczuciu opinii publicznej, polecenie odczytania w katedrze warszawskiej, w języku rosyjskim, manifestu cara Mikoła-ja II, wydanego z okazji wstąpienia na tron w roku 1894. Tę decyzję, skrytykowaną przez duchowieństwo i wiernym, sam arcybiskup Popiel uznał później za nierozważną. Także nierozważnym było napisanie 27 lipca 1905 r. listu pasterskiego w sprawie strajku szkolnego, kiedy to arcybiskup Popiel apelował o zaniechanie bojkotu szkoły rosyjskiej.
144 w. KujawsKi, Popiel Chościak Wincenty Teofil…, s. 135.
145 r. Bender i a. gałKa, Popiel (Chościak Popiel) Walenty Teofil…, s. 580. 146 w. KujawsKi, Popiel Chościak Wincenty Teofil…, s. 135.
Z czasem jednak zmienił zdanie w tej sprawie i później wystąpił do cara o przywrócenie szkoły polskiej147.
W pracy duszpasterskiej miał arcybiskup Popiel stosunkowo duże osiągnięcia, o wiele większe niż w działalności politycznej. W okre-sie jego rządów wybudowano cztery nowe kościoły, a w archidiecezji ponad dwadzieścia. Utworzył wiele nowych parafii. Za jego rządów powstały wielkie dzieła miłosierdzia chrześcijańskiego, jak np. zakład wychowawczy dla ubogiej młodzieży, liczne przytułki i ochronki. Szczególną troską otaczał Jasną Górę, dokonał tam odbudowy spalo-nej wieży. Z jego inicjatywy zostały zbudowane na Jasspalo-nej Górze sta-cje drogi krzyżowej w ogrodzie jasnogórskim. Pozostawał w ścisłym i dyskretnym kontakcie z ojcem Honoratem Koźmińskim, organizato-rem i założycielem wielu bezhabitowych zgromadzeń zakonnych. Nie wykazał jednak zrozumienia dla chrześcijańskiego ruchu społecznego rozwijanego w Kościele w oparciu o encyklikę papieża Leona XIII
Rerum novarum148. Jemu należy przypisać zainicjowanie działalności Konferencji Episkopatu Królestwa Polskiego149.
Po roku 1905 poważnie zachorował, tracąc pamięć. Odtąd rządy ar-chidiecezją sprawował w jego imieniu biskup pomocniczy Kazimierz Ruszkiewicz. Zmarł 7 grudnia 1912 r. w Warszawie, a jego ciało spo-częło w archikatedrze warszawskiej św. Jana Chrzciciela150.