Nie tylko o węglu mowa, Główny Instytut Górnictwa,
Katowice 2016, s. 142
Monografia Carbo et terra, laudate Dominum. Nie tylko o węglu mowa jest efektem Inter-dyscyplinarnej Konferencji Naukowej, która odbyła się 9.12.2015 roku na Wydziale Teolo-gicznym Uniwersytetu Śląskiego pod hasłem Carbo et terra, laudate Dominum. Nie tylko
o węglu mowa. Refleksje nas przesłaniem Encykliki papieża Franciszka LAUDATIO SI’.
Zor-ganizowana została przez Wydział Duszpasterstwa Ogólnego Kurii Metropolitalnej w Kato-wicach.
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy ISSN 1896-8333, e-ISSN 2449-9013 --- nr 25 (4) / 2017
174
Bogactwo ziemi górnośląskiej, a jednocześnie związane z nią zagrożenia ekologiczne, w sposób naturalny skłoniły do podjęcia dyskusji nad tematami poruszonymi w pierwszej ekologicznej encyklice papieskiej.
Słowo wstępne (s. 5 – 9) do czytelników skierował Arcybiskup Metropolita Górnośląski dr Wiktor Skworc. Przytacza w nim krótką historię Górnego Śląska opartą na węglu i wska-zuje, że stała się ona swoistym kołem zamachowym nie tylko ekonomii, ale także ethosu mieszkańców tej ziemi. Następnie przedstawia refleksje papieża Franciszka na temat ekolo-gii przy wskazaniu wizji człowieka i przyrody w odniesieniu do Biblii. Ksiądz arcybiskup wskazuje na trudny do rozwiązania problem niskiej emisji spalin (PM10) oraz docenia już podjęte działania rekultywacyjne czy prace badawcze i wdrożeniowe nad ekologicznym wy-korzystaniem węgla. W końcowych zdaniach wstępu wskazuje na nadzieję, iż lektura tej pra-cy poszerzy horyzonty dialogu społecznego dotyczącego istotnych kwestii ekologicznych.
Ksiądz dr Witold Kania wprowadza czytelnika w treść encykliki (s. 11–15) i poszczegól-nych rozdziałów publikacji. Na wstępie przedstawia historię terminu „ekologia” oraz zaan-gażowanie Kościoła katolickiego w ekologię.
Część pierwsza monografii koncentruje się na Wybranych refleksjach teologicznych
w świetle encykliki LAUDATIO SI’ (s. 12 – 33). Ksiądz dr hab. Sławomir Zieliński (Wydział
Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego) wprowadza czytelnika w teologię dokumentu. Wyjaś-nia termin „encyklika” i metodologię dociekań teologicznych, jako że nie wszystkim znane są wyżej wymienione pojęcia ze względu na interdyscyplinarność publikacji łączącą w sobie teologię z praktyką. Autor wskazuje na publikacje, z których Papież Franciszek czerpał inspi-rację przy pisaniu encykliki, szczególnie w obszarze teologiczno-filozoficznym. Przedstawia wezwanie do nawrócenia i duchowości ekologicznej zaprezentowanej przez Papieża oraz wkład tradycji prawosławnej w uwrażliwienie ekologiczne.
Zrównoważony rozwój czy też temat nauki o zrównoważeniu w części drugiej po-dejmuje ks. prof. dr hab. Józef Bremer (Akademia Ignatianum w Krakowie) – Encyklika
LAUDATIO SI’ w świetle normatywnej nauki o zrównoważeniu (s. 35 – 49). Autor przypomina
istotne różnice pomiędzy pojęciem słabego i silnego zrównoważenia. W nauce zrównoważe-nie jest pojęciem wieloaspektowym, które wyróżnia model termodynamiczny i cybernetycz-ny. Wskazano również, że dokument LAUDATIO SI’ promuje silną wersję zrównoważenia mówiącą o niezastosowalności kapitału naturalnego.
Rozdział trzeci (s. 51– 67) porusza obszar antropologii w odniesieniu do LAUDATIO
SI’– Antropologiczny fundament encykliki LAUDATIO SI’ papieża Franciszka. Według
au-tora prof. dra hab. Krzysztofa Wieczorka (Uniwersytet Śląski) dokument oparto na spójnej wizji człowieka i świata. Według autora Ojciec Święty czerpie w tym zakresie z antropologii adekwatnej wypracowanej przez świętego Jana Pawła II. Mowa tutaj o metodologicznej za-sadzie dywersyfikacji źródeł.
W części drugiej publikacji przedstawiono opinie nauk podejmujących zagadnienia eko-logii od strony praktycznej
Część czwarta
Ekologia integralna papieża Franciszka, czyli wszystko jest ze sobą powią-zane (s. 69 – 79) dra hab. Jana Holeksa (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
porusza temat związany z ekologią integralną – według Franciszka wszystko jest ze sobą powiązane i koncepcja ta została rozwinięta w encyklice. Autor wskazuje argumenty popie-rające kierunek, w którym Papież podąża, ponieważ nauki biologiczne nie potrafią dojrzeć człowieka jako istoty dążącej do prawdy i dobra. Podjęto także kwestię ocieplenia klimatu, w której dr Holeksa stwierdza, że Ojciec Święty bardzo mocno opowiedział się za jedną ze stron debaty i promuje kształtowanie tzw. „solidnego konsensusu”. Wyrażając tak wyraźne
175
Recenzja książki: Witold Kania (red.), Carbo et terra, laudamus Dominum…
stanowisko, Franciszek włączył się w dyskusję, która już wiele lat temu przestała być tylko sporem naukowców. Autor twierdzi, że w postaci tego dokumentu papieskiego pewne grupy otrzymały mocne wsparcie w rozpowszechnianiu swoich poglądów.
Kwestie klimatyczne a bezpieczeństwo energetyczne to tytuł piątego rozdziału (s. 81–105)
opracowanego przez prof. dra hab. inż. Józefa Dubińskiego (Główny Instytut Górnictwa), w którym autor porusza kwestie klimatyczne w kontekście bezpieczeństwa narodowego. Pol-ska jako członek Unii Europejskiej została zobowiązana do realizacji wielu zaleceń w sferze wytwarzania energii, ograniczenia emisji CO2, zastępowania paliw kopalnych, głównie wę-gla, innymi źródłami energii. W artykule wskazuje się na przyczyny zmian klimatu i ukazu-je interesujące dane porównawcze odnośnie Polski w Europie w zakresie bezpieczeństwa energetycznego i roli surowców energetycznych. Przedstawia przyszłość węgla w Polsce w związku z perspektywą trzech kolejnych dekad, w których dekarbonizacji podlegać ma 80% rynku energii, co dla polskiego społeczeństwa i gospodarki jest niekorzystne. W podsu-mowaniu autor stawia ważne pytanie, na które każdy z nas powinien sobie sam udzielić od-powiedzi: Co powinno mieć priorytet – klimat czy bezpieczeństwo energetyczne? Czy moż-liwy jest kompromis?
Profesor dr hab. inż. Marian Turek (Główny Instytut Górnictwa) podjął się analizy zmian zachodzących w polskim górnictwie w ciągu ostatnich 25 lat w świetle idei ency-kliki LAUDATIO SI’ w rozdziale Kluczowe zmiany w górnictwie węgla kamiennego na tle
wybranych myśli papieskiej encykliki LAUDATIO SI’ (s. 107 –125). Przedstawia, czym jest
proces restrukturyzacji, oraz opisuje zmiany zachodzące w przemyśle węglowym w latach 1990 – 2015. Autor podkreśla istotną rolę czynnika społecznego w całym procesie restruk-turyzacji. Osiąganie celów przedsiębiorstwa górniczego należy opierać na współdziałaniu właściciela, mena dżerów i pracowników. Nie można kierować się jedynie potrzebami tech-nologii i ekonomii ani powierzać rozwiązywania wszelkich problemów „niewidzialnej ręce rynku”. Podstawą zrównoważonego rozwoju górnictwa powinna być koordynacja trzech podstawowych obszarów: techniczno-ekonomicznego, ekologicznego i społecznego.
Publikację wieńczy artykuł poruszający popularne fakty i mity w dyskusjach dotyczą-cych aspektów ekologicznych węgla. Temat podjęty został przez dra Zygmunta Łukaszczyka (Katowicki Holding Węglowy S.A.) w rozdziale Węglowe fakty i mity (s. 127 –142). Pomi-mo deklaracji ekologicznych i polityki proekologicznej zwiększa się ilość energii używanej na globie ziemskim, gdzie w większości jest zaspokajana przez nośnik energii, jakim jest wę-giel, gaz lub energia atomowa. Sytuacja niezależności energetycznej Polski jest bardzo dobra dzięki węglowi, mimo że importujemy 70% gazu ziemnego i 100% ropy naftowej. Przejście całkowicie na energię odnawialną ( biomasa, wiatraki, geotermia) nie zagwarantuje bezpie-czeństwa energetycznego, a zamknięcie polskich kopalń pociągnie za sobą wysokie koszty społeczne jak i ekonomiczne w obszarze miejsc pracy i obszarów kooperujących z branżą górniczą.
Podejmując próbę krótkiej oceny prezentowanej pozycji Carbo et terra, laudate
Domi-num. Nie tylko o węglu mowa, można stwierdzić, że publikacja powinna być elementem
obowiązkowym biblioteczki każdej osoby, dla której ważne są sprawy ekologii. Książka stanowi także cenny wkład w połączenie, jak by się mogło wydawać, dwóch przeciwległych obszarów: nauki technicznej i humanistycznej.
177
Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy ISSN 1896-8333, e-ISSN 2449-9013 --- nr 25 (4) / 2017