1. Transformacja ustrojowa spowodowała zwiększenie liczby przestępstw korupcyjnych: na pewno można zweryfikować po-zytywnie tę hipotezę. Nowy model ustrojowy państwa pozwolił na zwiększenie dostępnych obywatelowi usług gospodarczo--prawnych, jak również bycia podmiotem w stosunkach ustro-jowych, a także cywilnogospodarczych. Należy pamiętać, że wraz z możliwością realizacji usług nie doszło do ich powszech-nej dostępności. A to jest z pewnością czynnik korupcjogenny, który nawet w dniu dzisiejszym nie został zniwelowany.
2. Korupcja jest przestępstwem, którego dynamika, pomimo wzrastającego poziomu zamożności społeczeństwa i dostęp-ności usług, pozostaje na stabilnym poziomie i podlega nie-znacznym wahaniom: taki wniosek można wysnuć na podsta-wie przeprowadzonych badań i analizy studiów przypadków.
Transformacja ustrojowa zwiększyła możliwości i dostęp-ność korupcji poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań ustrojowo-prawnych, lecz – jak wynika z badań – najwięcej przypadków czynów korupcji zostało popełnionych wsku-tek swoistego afektu, jako konsekwencja czynu niezgodnego z prawem popełnionego w bliskiej koincydencji czasowej lub też po prostu w konsekwencji innego czynu.
3. Sprawcy dokonują przestępstwa poprzez przepływ korzyści majątkowych pomiędzy osobami: jest to najczęściej spotyka-na postać przestępstwa korupcji, polegająca spotyka-na bezpośred-nim przekazaniu korzyści majątkowej w formie gotówki.
Znacznie rzadziej w badanych sprawach występowała ko-rzyść osobista w różnorodnych formach.
4. Sankcja karna oraz wymiar kary pozbawienia wolności orze-kanych wobec sprawców przestępstw korupcyjnych jest niski i niewspółmierny do osiąganych przez nich korzyści mająt-kowych: z badanego i z analizowanego materiału badawcze-go takich wniosków wyciągnąć nie można, nie odmawiając jednocześnie prawdziwości tej hipotezy. Niezbędne jest tutaj przeprowadzenie badań zawierających znacznie szerszy ma-teriał badawczy.
5. Sprawcy przestępstw korupcyjnych w większości wypadków popełniają przestępstwo ciągłe, nie poprzestając na jedno-razowym ominięciu prawa: i w tym przypadku nie uzyskano oczywistej odpowiedzi, która by mogła pozwolić badaczowi na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Natomiast duża grupa z nich miała za sobą już przestępczy staż, związany głównie z przestępczością pospolitą.
6. Sprawcy korupcji w większości wchodzą po raz pierwszy w konflikt z prawem i nie wywodzą się z przestępczości zorga-nizowanej: w czasie badań udało się pozytywnie zweryfikować tę tezę badawczą. Dziwi natomiast fakt, że prawie 1/3 z bada-nych była już prawomocnie skazana za przestępstwa pospo-lite. Uzasadnia to twierdzenie, że sprawcy korupcji dokonują czynów korupcyjnych w swoistym afekcie, jako konsekwencja popełnionych w koincydencji czasowej innych przestępstw.
Oceniając uzyskane odpowiedzi na pytania związane z przed-stawionymi hipotezami badawczymi, można pokusić się o roz-wiązanie postawionych problemów badawczych.
Czy istnieje zależność pomiędzy sądowym wymiarem kary i polityką karną a liczbą czynów korupcyjnych?
Taka zależność z dużą dozą istnieje. Jakkolwiek surowa i re-strykcyjna polityka karna firmowana przez państwo nie znajdu-je potwierdzenia w wysokości kar pozbawienia wolności, które są relatywnie niskie i orzeczone z warunkowym zawieszeniem ich wykonania. W badanych sprawach incydentalnie zdarza-ły się także wysokie wyroki za przestępstwa korupcyjne (np.
7 lat pozbawienia wolności), lecz były one owocem kar łącznych.
Dokonując przeglądu orzekanych kar, trudno jest jednoznacznie sądzić o efektywnej polityce karnej państwa. Z pewnością jed-nak trudno jest bronić tezy o surowości polityki karnej państwa wobec orzekanych kar. Natomiast w świetle przeprowadzonych badań nie można stwierdzić korelacji pomiędzy polityką karną państwa a liczbą dokonanych przestępstw korupcyjnych.
Czy zmiana ustroju państwa, zapoczątkowana po tzw. wol-nych wyborach czerwcowych w 1989 r., miała wpływ na wzrost liczby przestępstw korupcyjnych?
Podobnie jak powyżej, trudno jest ustalić „twardą”, bezpo-średnią relację pomiędzy nowym modelem gospodarczo-ustro-jowym państwa a wzrostem liczby przestępstw korupcyjnych.
Na pewno ich liczba mogła wzrosnąć z uwagi na nowe możli-wości działania na rynku cywilnogospodarczym i nowy zakres usług proponowanych przez państwo. Czynnikiem powodują-cym ich wzrost była także (nawet dzisiaj) relatywnie niska do-stępność.
Czy zwiększenie stopnia zamożności społeczeństwa było czyn-nikiem powodującym wzrost przestępczości korupcyjnej?
Na podstawie wyników badań nie można wprost sformuło-wać takiej zależności. Zamożność społeczeństwa powinna być czynnikiem zatrzymującym korupcję, przy założeniu wzrostu możliwości nabywczych. Teza ta w sposób pośredni znajduje potwierdzenie w wynikach badań z uwagi na fakt, że większość badanych, jak już było wielokrotnie wskazywane, dokonała czy-nu korupcyjnego, by ustrzec się przed negatywnymi prawnokar-nymi konsekwencjami swojego poprzedniego zachowania, a nie w celu bezpośredniego zdobycia korzyści majątkowej.
Czy sprawcy powiązani są ze strukturami przestępczości zorganizowanej?
Takie powiązanie rzeczywiście istnieje, lecz dotyczy bardzo niewielkiej liczby osób (29 na 170 badanych).
Czy korupcji dokonują w większości recydywiści, czy też osoby po raz pierwszy wchodzące w konflikt z prawem?
Przestępstwa korupcyjne są dokonywane przede wszystkim przez osoby wchodzące po raz pierwszy w konflikt z prawem.
Choć, jak już przywołano, aż 1/3 z badanych miała już w prze-szłości konflikt z prawem.
119
C
elem prowadzonych badań było poznanie i ocena sku-teczności działań, inicjatyw oraz reform podejmowanych przez Ministerstwo Obrony Narodowej na rzecz zwalcza-nia i przeciwdziałazwalcza-nia korupcji w Siłach Zbrojnych. Dane zebra-ne podczas prowadzonych wywiadów zostały poddazebra-ne szcze-gółowej analizie, a wnioski oraz rekomendacje dalszych działań umieszczono w podsumowaniu.Ponieważ badanie dotyczyło aspektów praktycznych w zwalczaniu zjawiska korupcji w resorcie obrony narodowej, głównym ograniczeniem była wiedza i doświadczenie we wdra-żaniu reform na rzecz zapobiegania korupcji. Kolejne ograni-czenia dotyczyły stanowisk zajmowanych przez badanych, od-powiednio długiego stażu pracy/służby oraz zaangażowania w proces zwalczania korupcji.
Badaniem objęto okres od 2005 r., kiedy to podjęto decyzję o powołaniu Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej ds. Pro-cedur Antykorupcyjnych, do września 2014 r. Przedmiotem badań była ocena skuteczności wdrażanych rozwiązań i reform antyko-rupcyjnych przez Ministerstwo Obrony Narodowej, a w szczegól-ności przez Biuro ds. Procedur Antykorupcyjnych MON.
B adanie rozwiązań 3
antykorupcyjnych w siłach zBrojnych rzeczypospolitej polskiej
3.1. Cel i przedmiot badań
Kwestionariusz badawczy został skierowany do urzędni-ków państwowych związanych z Ministerstwem Obrony Na-rodowej oraz do wysokich rangą oficerów Wojska Polskiego, piastujących stanowiska dowódcze, mających duże doświad-czenie i wiedzę na temat badanego problemu, a także podej-mowanych i wdrażanych działań w podległych jednostkach.
Badaniu poddano osoby mające wieloletni staż, co dawało im możliwość formułowania praktycznych ocen wynikających z wiedzy i doświadczenia zawodowego, dokonywania meryto-rycznej oceny skuteczności wdrażanych reform antykorupcyj-nych oraz przedstawiania propozycji dalszych działań. Łącznie badaniem objęto 22 osoby.
W celu prawidłowego opracowania kwestionariusza wy-wiadu, pozwalającego na uzyskanie niezbędnych informacji, sformułowano kilka problemów badawczych, które znalazły swoje miejsce w poszczególnych zagadnieniach poruszanych w kwestionariuszu.
Do najważniejszych zaliczyć należy:
czy korupcja w resorcie obrony narodowej może nega-tywnie wpływać na bezpieczeństwo państwa, pozycję międzynarodową, zawierane sojusze obronne,
jakie działania i inicjatywy były podejmowane przez resort obrony w celu zwalczania zjawiska korupcji oraz jakie były efekty tych działań (pozytywne i ne-gatywne),
jak wygląda współpraca komórek/jednostek MON oraz innych służb i podmiotów w zakresie zwalczania ko-rupcji,
jakie są najskuteczniejsze narzędzia wykorzystywane podczas zwalczania korupcji,
co jeszcze należałoby zrobić, aby zwiększyć skuteczność podejmowanych działań antykorupcyjnych.