Zmiany we właściwościach siedliska glebowego wskutek krótkotrwałego wyłączenia 1.
z użytkowania rolniczego były zróżnicowane i niejednoznaczne i w większości przy-padków zależne od czasu trwania wyłączenia pól z użytkowania rolniczego oraz rodzaju gleby.
Po trzyletnim okresie badań wykazano korzystny wpływ zaniechania uprawy gruntów 2.
ornych na zawartość węgla organicznego i potasu przyswajalnego niezależnie od rodzaju gleby. Zasobność w azot ogólny nie zmieniła się pod wpływem braku uprawy, a zawartość fosforu uległa zmniejszeniu.
Z wprowadzonych do badań sposobów zagospodarowania gleby lekkiej po wyłączeniu jej 3.
z uprawy zawartość azotu ogólnego, węgla organicznego i potasu przyswajalnego w istotny sposób zwiększyła się w wyniku celowego wprowadzenia do pielęgnacji pól trwałej okry-wy roślinnej składającej się z mieszanki komonicy rożkowej i stokłosy bezostnej. Jednak na zasobność w fosfor efektywniej oddziaływała samoistnie tworząca się okrywa roślinna. Gleba średnia większą zasobnością w azot ogólny, węgiel organiczny i fosfor przyswajalny wykazywała się na polach samozarastających.
Koszenie jako sposób pielęgnacji pola bez uprawy przyczyniło się do obniżenia w glebie 4.
średniej zawartości azotu, węgla organicznego, a wzrostu zawartości fosforu.
Długość okresu wyłączenia z uprawy gruntów ornych w istotny sposób zróżnicowała 5.
większość oznaczonych właściwości fizycznych gleby lekkiej i średniej. Po trzech latach badań wilgotność gleby oraz zapas wody w glebie były wyraźnie mniejsze, aniżeli przed eksperymentem. Gęstość objętościowa gleby lekkiej wzrosła, a średniej zmalała co szcze-gólnie uwidoczniło się w drugim roku badań. Dla porowatości oszcze-gólniej wykazano od-wrotną zależność – istotnie zmniejszyła się w drugim roku w glebie lekkiej, a wzrosła w trzecim w glebie średniej niezależnie od głębokości badanych warstw. Zwięzłość gleby, zarówno lekkiej, jak i średniej w stosunku do stanu wyjściowego wzrosła w okresie badań kilkakrotnie. Wartość średniej ważonej średnicy agregatu wodoodpornego na glebie lek-kiej wzrastała, a na średniej malała w miarę wydłużania czasu bez uprawy.
Istotnie wyższą wilgotność i zapas wody gleby lekkiej stwierdzono na polu po zabiegu 6.
herbicydowym, a w przypadku gleby średniej na samozarastającym. Gleba średnia cha-rakteryzowała się wyższymi wartościami obu tych cech w porównaniu z glebą lekką. Wprowadzenie roślin motylkowych z trawami do zagospodarowania pól wyłączonych 7.
z produkcji roślinnej przyczyniło się do obniżenia wartości MWDa i współczynnika wo-doodporności WOD w warstwie 0–30 cm w warunkach siedliskowych gleby średniej. Na glebie lekkiej w tych warunkach uzyskano wzrost gęstości objętosciowej i porowatości ka-pilarnej – wskaźnik WOD miał najniższe w doświadczeniu wartości na polach, na których wykonywano zabiegi chemicznego zwalczania tworzącej się okrywy roślinnej.
Zwięzłość gleby lekkiej i średniej była istotnie zróżnicowana w zależności od sposobu za-8.
gospodarowania pól. Pola pielęgnowane poprzez likwidację samoistne pojawiającej się ro-ślinności zabiegiem herbicydowym wykazywały zazwyczaj najmniejszą wartość tej cechy, a pokrycie powierzchni dla ochrony roślinami motylkowymi z trawami spowodowało jej istotny wzrost.
Koszenie roślin i pozostawienie ich jako mulczu na powierzchni pola powodowało zazwy-9.
czaj wzrost gęstości objętościowej, a obniżało porowatość ogólną.
Liczba gatunków zasiedlająca pola po zaprzestaniu ich rolniczego użytkowania zwiększa-10.
ła się w każdym roku badań w porównaniu ze stanem pola będącego w uprawie średnio o 10 gatunków dla stanowisk na glebie lekkiej i 15 na średniej po pierwszym i drugim roku. Najwięcej gatunków przybyło na polach niechronionych, w trzecim roku odpowied-nio na glebie lekkiej średodpowied-nio o 30 i na średniej o 41 gatunków.
Najlepszym sposobem ochrony pól wyłączonych z użytkowania rolniczego przed za-11.
chwaszczeniem jest okrycie powierzchni pola roślinami motylkowym wieloletnimi z tra-wami. W drugim roku badań w tym stanowisku liczba taksonów zmniejszyła się średnio z 24 do 6 na glebie średniej i z 22 do 3 na glebie lekkiej. W trzecim roku, po zaprzestaniu uprawy pól na glebie średniej, liczba taksonów wzrosła (średnio do 17), ale i tak była znacznie niższa niż na polach nie chronionych.
Koszenie roślinności porastającej pola ograniczało liczbę pojawiających się spontanicznie 12.
gatunków roślin, szczególnie w stanowisku samoistnie zarastającym.
We florze zasiedlającej pola, w pierwszych dwóch latach zaniechania rolniczego ich użyt-13.
kowania, dominowały gatunki obcego pochodzenia. W trzecim roku zaobserwowano wzrost udziału gatunków rodzimych – na glebie średniej w stanowisku zarastającym prze-kroczył on 50%.
Dominującą formą życiową występującą na polach bez uprawy były gatunki krótkotrwałe 14.
z grupy terofitów. Jednakże w miarę wydłużania jego czasu ich udział malał, na korzyść gatunków zaliczanych do hemikryptofitów i geofitów
Gatunkami o dużej stałości na glebie lekkiej (V i IV stopień) były w pierwszym roku ba-15.
dań Fallopia convolvulus, Chenopodium album, Setaria pumila na wszystkich obiektach, w drugim Setaria pumila, Chenopodium album i Conyza canadensis i Taraxacum officinale na polu samozarastającym. Na pasie herbicydowym zwraca uwagę dominacja Elymus re-pens i Conyza canadensis. Trzeci rok trwania badań to dominacja Conyza canadensis na odłogach bez rośliny okrywowej. Do gatunków stałych i częstych na glebie średniej na-leżały w pierwszym roku na wszystkich obiektach Amaranthus retroflexus, Chenopodium album, Echinochloa crus-galli, Geranium pusillum i Matricaria maritima L. subsp. indora w, a w drugim roku tylko Matricaria maritima L. subsp. indora a w trzecim Conyza cana-densis, Geranium pusillum, Taraxacum officinale i Matricaria maritima L. subsp. indora w stanowisku z herbicydem i samozarastającym.
Na polach wyłączonych z użytkowania rolniczego w miarę upływu czasu ich trwania 16.
zwiększał się stan zachwaszczenia ich gleby (średnio liczba gatunków wzrosła w trzecim roku na glebie lekkiej o 14, a na średniej o 12 w porównaniu z pierwszym.
Wyłączenie pola z uprawy powoduje zwiększenie zapasy nasion chwastów w warstwie 17.
wierzchniej gleby o kilka, kilkaset procent w zależności od postępowania z terenem wy-łączonym z uzytkownia rolniczego. W miarę upływu czasu zaniechania użytkowania pól obserwowano wzrost liczby gatunków, jak i zapasu diaspor zgromadzonych w gle-bie w warunkach ugoru samozarastającego. Najbardziej zachwaszczoną warstwą była po-wierzchniowa.
Negatywne skutki występującego wciąż zjawiska wyłączenia gruntów ornych z użytko-18.
wania rolniczego, wymuszają na użytkownikach podjęcie odpowiednich działań, w tym wdrożenia racjonalnych sposobów zagospodarowania takich obszarów, z uwzględnieniem współczesnych wymogów ochrony środowiska.