Wokół konferencji w Genewie

Oddziały francuskie nie potrafiły kontrolować jednocześnie terenów wiejskich i miejskich oraz prowadziły anachroniczne działania w obliczu rozproszonych sił Viet Minhu, w efekcie czego z miesiąca na miesiąc traciły panowanie nad kolejnymi obszarami Wietnamu. Francuzi pozbawieni ini-cjatywy i dalekosiężnej koncepcji działań, stanęli w obliczu rozszerzenia konfliktu narzuconego przez partyzantów na obszar Laosu i zachodniej czę-ści Kambodży. W Laosie umiarkowane siły polityczne związane z księciem Souvanna Phouma zostały osłabione przez Pathet Lao – zbrojne ramię Lao-tańskiego Frontu Ludowego o orientacji marksistowskiej, którego

przywód-cą był przyrodni brat Phoumy, książę Souphanouvong¹²⁸. Niewielka

laotań-ska wiolaotań-ska Muong Thanh (Dien Bien Phu), gdzie od 20 listopada 1953 roku rozstrzygały się losy I wojny indochińskiej, nie stanowiła strategicznie istotnego punktu dla bezpieczeństwa francuskiego korpusu. Prowincja Lao-su będąca pod wpływem Viet Minhu nie stanowiła tym bardziej dogodnego

127 Przy czym nie jest to w tym kontekście istotne czy zrobiły to słusznie czy też nie.

miejsca bezpośredniej konfrontacji¹²⁹. Po desancie spadochroniarzy w ra-mach operacji Castor, garnizon francuskich sił ekspedycyjnych liczył

prze-szło 16 tysięcy żołnierzy. Generał Vo Nguyen Giap¹³⁰ przystąpił ostatniego

dnia stycznia 1954 roku do oblężenia angażując 55 tysięcy żołnierzy

z pięciu wietnamskich dywizji piechoty¹³¹. Siły wietnamskie rozlokowano

na wzgórzach okalających obóz. Pułapka została zatrzaśnięta, zaś obóz padł

7 maja¹³². Gloria Dien Bien Phu¹³³ stała się symbolem niekompetencji

fran-cuzów i zakończenia ery kolonializmu, ale przede wszystkim budowała le-gendę Ho Chi Minha i stanowiła źródło inspiracji dla niezłomnego zaanga-żowania w walce o pełną suwerenność. Zdając sobie sprawę z uzależnienia od pomocy zewnętrznej, przywódca DRW pozostał cierpliwy. Ho zajął się organizacją państwa zgodnie z doktryną i wzorem polityczno – ekonomicz-nym reprezentowaekonomicz-nym przez swoich protektorów w postaci ZSRR i ChRL. Wprowadzono zatem bezwzględną dyktaturę monopartii z indoktryno-wanym i podporządkoindoktryno-wanym aparatowi politycznemu wojskiem. Rolnictwo

129 „Decyzja wojsk francuskich o okopaniu się była katastrofalną pomyłką strategiczną. Ci którzy ją poparli, poparli obronę czegoś, czego w ogóle nie dało się bronić. Dien Bien Phu było odizolowaną wyspą francuskich sił na terenie opanowanym przez Ho. Aż się prosiło o atak na nią. Zaopatrzenie do niej mogło docierać jedynie drogą powietrzną, a sama baza miała miejsce w niecce, otoczonej wzniesieniami, obsadzonymi przez Viet Minh. Ho byłby głupcem, gdyby na nią nie uderzył największymi siłami jakimi mógł tylko dysponować. A Ho głupcem nie był.” - opinia prezydenta Nixona o Dien Bien Phu. zob. R. Nixon, Nigdy więcej Wietnamu, Łódź 1993, s. 30-31.

130 „Dien Bien Phu było zbyt mocno ufortyfikowane byśmy natychmiast mogli przystąpić do oblężenia. Należało rozważyć wszystkie ewentualności jakie pociągnęłaby za sobą decyzja o ataku. (…) Dotychczas podejmowaliśmy ją tylko przy całkowitej pewności o naszej przewadze. (…) ze strategicznego punktu widzenia położone było w rejonie górzystym, a tu przewaga leżała zdecydowanie po naszej stronie.”; cyt. za: P. Ostaszewski, op. cit., s. 253.

131 P. Benken, Ofensywa Tet 1968, Warszawa 2010, s. 41.

132 „(…) ok. godz. 18 rozpoczął się huraganowy ostrzał (…), Tego dotąd nie było nam dane doświadczyć (…), oto była niespodzianka, jaką zgotował nam Giap! 81-ki, 105-ki, 120-ki, naprawdę nowoczesny sprzęt. Nasze moździerze natychmiast zostały wyeliminowane z akcji. Próbowaliśmy wydostać się z naszych kryjówek, żeby jakoś pozbierać wszystkie rzeczy i rozpocząć obronę, ale wszystko było zasypane gradem pocisków (…)”; cyt. za: P. Ostaszewski., op. cit., s. 253. Zob. więcej na temat bitwy: B. Brodecki, Dien Bien Phu 1954, Warszawa 2003, passim; K. Schramm, Dien Bien Phu: http://www.legia-cudzoziemska.pl/historia/vietnam1.pdf, [dostęp: 10 marca 2017]; A. Dmochowski, Najdłuższa wojna. Przed Ukrainą był Wietnam, Warszawa 2014, s. 47-58.

skolektywizowano, dystrybucja żywności została zmonopolizowana przez państwo, zaś dla wrogów klasowych utworzono reedukacyjne obozy pracy. W rezultacie udało się zbudować karne, zmilitaryzowane oraz spójne społe-czeństwo.

Konferencja genewska (26 kwietnia – 20 lipca 1954 roku)¹³⁴, która

po-czątkowo miała jedynie dotyczyć wojny na półwyspie koreańskim, stała się ostatecznie początkiem nowego rozdania w kwestii Indochin. Wietnam zo-stał trwale podzielony wzdłuż 17-go równoleżnika – otwarto tym samym

drogę do powstania dwóch odrębnych państw wietnamskich¹³⁵. Francja

wy-negocjowała honorowy pokój i możliwość swobodnej ewakuacji. ZSRR zyskało propagandowo na bezkonfliktowym rozwiązaniu sporu, kontynuu-jąc geograficzną ekspansję komunizmu. Dla ChRL z kolei, pozycja nego-cjacyjna jaką osiągnął premier Zhou Enlai przy stole genewskim, stanowiła podkreślenie rosnącej pozycji Chin i ich roli w polityce

międzynarodo-wej¹³⁶. Z punktu widzenia Stanów Zjednoczonych pozbycie się wojsk

fran-cuskich z Wietnamu (a także zakończenie działań zbrojnych w Laosie

134 Zob. więcej na temat wielu zagadnień związanych z sytuacją wokół konferencji w Genewie: K. Flis, Amerykańska interwencja w obronie Dien Bien Phu w 1954 roku. Próba nowego spojrzenia, „Białostockie Teki Historyczne” 2008, nr 6, s. 197-216; L. Buczek, Podział Korei i próba zjednoczenia podczas Konferencji Genewskiej w 1954 roku, „Rocznik Nauk Prawnych” 2012, t. 22, nr 4, s. 57-74; R.F. Randle, Geneva 1954. The Settlement of the Indochinese War, Princeton 1969, passim; P. Asselin, The Democratic Republic of Vietnam and the 1954 Geneva Conference: A revisionist critique, „Cold War History” 2011, t. 11, nr 2, 155-195; S.G. Zhang, Constructing ‘Peaceful Coexistence’: China’s Diplomacy toward the Geneva and Bandung Conferences, 1954–55, „Cold War History” 2007, t. 7, nr 4, 509-528; J.M. Gabriel, The American Conception of Neutrality After 1941, Londyn 2002, s. 146-156; Z. Qiang, China and the Geneva Conference of 1954, „The China Quarterly” 1992, t. 129, s. 103-122; M. Gurtov, Negotiations and Vietnam: A Case Study of the 1954 Geneva Conference, RAND Memorandum RM-5617-ISA/ARPA, Santa Monica 1968, passim.

135 Delegacje Ho Chi Minha i Bao Daia sprzeciwiały się podziałowi Wietnamu, opowiadając za unifikacją. Było to jednak nie do przeforsowania w obliczu porozumienia między mocarstwami. Ho musiał przełknąć gorzką pigułkę, gdyż oto ten, który zwyciężył Francję na Półwyspie Indochińskim musiał oddać większość swoich zdobyczy terytorialnych. Z drugiej strony niewątpliwie pozwoliło mu to wzmocnić siły w oparciu o własne państwo.

136 Nie bez znaczenia był również fakt rozbicia Indochin na cztery części, wykluczający utworzenie na południu konkurencyjnego mocarstwa, choćby i komunistycznego. Przypomnijmy, że oficjalnie i według zachodniej percepcji, trójkąt Moskwa, Pekin oraz Hanoi, stanowił spójny front o zbieżnych interesach i zapatrywaniach.

i Kambodży¹³⁷), zdejmowało z USA odium wspierania kolonializmu¹³⁸. Jednocześnie zaistniała sytuacja stwarzała szansę swobodnego kształtowa-nia polityki wobec Wietnamu Południowego, której pierwszym etapem mia-ło być ustanowienie niekomunistycznego i proamerykańskiego rządu oraz przyznanie programu pomocowego. Z drugiej strony Waszyngton stanął przed faktem powstania kolejnego państwa komunistycznego w Azji – co niewątpliwie wzbudziło nad Potomakiem obawy wobec faktycznego reali-zowania się scenariusza teorii domina.