wolanowski władysław (zmarł w szpitalu

w Węgrowie od ran odniesionych pod Soko-łowem) – służył w 15. PAP (kan.) (?).

„Głos Lubelski” nr 157 z 14 czerwca 1921 r., s. 3; „Dzien-nik Urzędowy” 1933, s. 159; Lista strat WP 1918–1920, 1934, s. 991; Szkoła im. Hetmana Jana Zamoyskiego 1995, s. 396; Uczniowie Szkoły Zamojskiego 2018, s. 23.

11. wyrwicz roman – poległ 16 IV 1919 r. pod Berdówką; służył w 1. szw. 7. P.Uł. (kpr.).

CAW – VM I.482.52 – 4323; Zarys historii wojennej 7. P.Uł. 1931, s. 36, 38; Lista strat WP 1918–1920, 1934, s. 1010; Księga dziejów 7. Pułku Ułanów Lubelskich 1969, s. 612, 621; Szkoła im. Hetmana Jana Zamoyskiego 1995, s. 396 [mylna informacja, że poległ pod Rawą Ruską];

Uczniowie Szkoły Zamojskiego 2018, s. 7, 23.

Objaśnienie skrótów i stopni formacji

Archiwum II LO im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Lub-linie: Księga Pamiątkowa IV LDH im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Lublinie; protokoły Posiedzeń Rady Pedagogicznej Szkoły Zamoyskiego z lat 1918–1920;

Rezolucja Delegatów klas 8-ych Szkół Męskich Lubel-skich z 1918 r.; Wspomnienia T. Moniewskiego o druhu B. Broszkowskim.

APL (Archiwum Państwowe w Lublinie): zespół nr 535 –

AU KUL (Archiwum Katolickiego Uniwersyteckie Kato-lickiego Uniwersytetu Jana Pawła w Lublinie) – teczki personalne abiturientów; album absolwentów wszystkich wydziałów (spis do 1928 r.).

CAW (Centralne Archiwum Wojskowe / Wojskowe Biuro Historyczne) – dokumenty personalne.

Kielasiński Zygmunt Aleksander, „Rok 1920. Wojna polsko- -bolszewicka (Kronika)” (rękopis w zbiorach rodziny Kie-lasińskich).

ML (Muzeum Narodowe w Lublinie): zbiory oddziałów Muzeum Historii Miasta Lublina (pamiętnik Lucjana Fijutha, nr inw. ML/H/4138) oraz Muzeum Literackiego im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie): dokumenty życia społecznego z lat 1914–1918; sygn. 2341 – materiały dotyczące rodziny Pyzikowskich z lat 1809–1926.

Zbiory rodzinne: Anny Bajdy, Krzysztofa Dulniaka, rodziny Kielasińskich, Jadwigi Patyry, Anny Szubartowskiej-Ko-kot i Longina Szubartowskiego.

opracowania

50 lat Gimnazjum i Liceum im. Jana Zamoyskiego w Lublinie 1915–1965, red. Bolesław Zimmer, Lublin 1967.

Bielski Konrad, Most nad czasem, Lublin 1963.

Caban Ireneusz, Ludzie Lubelskiego Okręgu Armii Krajowej, Lublin 1995.

Dąbrowscy Helena i Stanisław, Harcerski Lublin 1911–1939, Lublin 2012.

Doroszewski Jerzy, Słownik biograficzny nauczycieli miasta Lublina w latach 1918–1939, Lublin 2007.

Giermakowski Marian, Szkoła im. Hetmana Jana Zamoyskiego w Lublinie w latach 1915–1990. Przemiany organizacyjne, programowe, dydaktyczne, wychowawcze i kadrowe, Lublin 1995.

Gierszon Urszula, Konrad Bielski (1902–1970). Życie i twór-czość, Lublin 2017.

Gralewski Wacław, Stalowa tęcza. Wspomnienia o Józefie Cze-chowiczu, Warszawa 1968.

Harcerze Lubelszczyzny w wojnie polsko-bolszewickiej, red. Sta-nisław J. Dąbrowski, Lublin 2009.

Jerzy Kuncewicz: ludowiec, polityk, publicysta. Materiały z kon-ferencji zorganizowanej w Kazimierzu Dolnym w dniach 4–5 grudnia 1992 r., oprac. Edward Balawejder, Kazimierz Dolny 1993.

Kalinowski Jerzy, Śp. Czesław Martyniak, „Roczniki Nauk Społecznych” (Lublin), t. 1, 1949, s. 19–21.

Katolicki Uniwersytet Lubelski. 50 lat istnienia i działalności, Lublin 1968.

Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1925–1939 we wspo-mnieniach swoich pracowników i studentów, red. Grażyna Karolewicz, Lublin 1989.

Kielasiński Marek, Raport o zabijaniu. Zbrodnie sądów wojsko-wych na Zamku w Lublinie, Lublin 1997.

Krogulec Grzegorz, Krzyż pamiątkowy Wojskowej Kadry Szkol-nej, „Tarnogórski Rocznik Muzealny” (Tarnowskie Góry), t. 5, 2017, s. 327–399.

Księga dziejów 7. Pułku Ułanów Lubelskich im. Generała Sosn-kowskiego, red. Józef Smoleński, Marian W. Żebrowski, Londyn 1969.

Księga pamiątkowa 25-lecia harcerstwa w Lubelszczyźnie.

Wspomnienia i dokumenty 1911–1936, Lublin 2011 (re-print wydania z 1936 roku).

Księgi więzienia na Zamku w Lublinie 1944–1954, cz. 1: Księ-ga główna więźniów śledczych 9–11 XII 1944, red. Andrzej T. Filipek, Marcin Krzysztofik, Lublin 2009.

Kuncewicz Jerzy, Wyspy pamięci, Warszawa 1985.

Lista poległych w walkach o Niepodległość uczniów szkół lu-belskich wywołanych na apelu dnia 10 listopada 1933 r. na Placu Litewskim w Lublinie opodal płyty Nieznanego Żołnie-rza, „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lubelskiego” (Lublin), grudzień 1933 rok, nr 4, s. 159.

Leszczyńska Zofia, Ginę za to, co najgłębiej człowiek ukochać może. Skazani na karę śmierci przez sądy wojskowe na Zam-ku Lubelskim (1944–1945), Lublin 1998.

Lewandowski Jan, Rola Lublina w dziele odzyskania niepodleg-łości 1914–1918, [w:] Lublin. 700 lat dziejów miasta, red.

Grzegorz Figiel, Ryszard Szczygieł, Wiesław Śladkowski, Lublin 2017, s. 203–234.

Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918–

1920, Warszawa 1934.

Majka Jerzy, Generał brygady Wacław Scaevola-Wieczorkiewicz (1890–1969): krótka biografia wojskowa, wyd. I, Rzeszów 2018.

Marczuk Józef, Straceni w Noc Wigilijną. Lublin 23 XII 1939, Lublin 2000.

Maria Dąbrowska. Dzienniki 1914–1932, t. 1, oprac. Tadeusz Drewnowski, wyd. I, Warszawa 1988.

Markiewicz Jerzy, Walka i męczeństwo adwokatów Izby Lubel-skiej w latach wojny i okupacji 1939–1945, „Palestra” (War-szawa) 1974, nr 18/7 (199), s. 100–115.

Martyniak Czesław, Artykuły, recenzje, teoria prawa, red. Ra-fał Charzyński, Lublin 2018.

Modlitwy poranne i wieczorne odmawiane w bursie Państwowe-go Gimnazjum im. ZamoyskiePaństwowe-go w Lublinie, Lublin 1931.

Nasalski Zygmunt, Jeden z wielu. Podporucznik Jan Wojtkiewicz

»Wysoki«, ułan Beliny [artykuł złożony do druku w  wy-dawnictwie pokonferencyjnym Historia pisana życiorysa-mi, Kozłówka 2018].

Prywatne Męskie Gimnazjum im. Stefana Batorego („Szkoła Lu-belska”) w XXX-lecie, Lublin 1936.

Przegaliński Andrzej, Z historii lubelskiej oświaty. Zarys dziejów Prywatnej Ośmioklasowej Filologicznej Szkoły Męskiej S. Śli-wińskiego (tzw. „Szkoły Lubelskiej”) w latach 1906–1914,

„Rocznik Łódzki” (Łódź), t. 68, 2018, s. 109–134.

„Rocznik Oficerski Rezerw” (Warszawa) 1934.

Słownik biograficzny miasta Lublina, t. 1–3, Lublin 1993–2009.

Solecki Marek, Pamięci dr. Juliana Winklera (1900–2004),

„Głos Ziemi Urzędowskiej” (Urzędów) 2005, s. 44–49.

Sprawka Jerzy B., Sobie wierny, przyjaciołom oddany. Wacław Gralewski, „Region Lubelski” (Lublin) 2015, nr 10/12, s. 184–198.

Surmacz Małgorzata, Uczniowie Szkoły Lubelskiej w walkach o niepodległość i granice państwa polskiego w okresie I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej, „Studia i Mate-riały Lubelskie” (Lublin), t. 18, 2015, s. 121–154.

Surmacz Małgorzata, Szczerbińska-Budzyńska Beata, Sztal Grzegorz, Warda Anna, Uczniowie szkół lubelskich w wal-kach w okresie I wojny światowej oraz wojny polsko-bolsze-wickiej. Szkoła Zamoyskiego, Lublin 2018.

Szkice o dziejach adwokatury lubelskiej. 90-lecie Izby Adwokac-kiej w Lublinie, red. Piotr Sendecki, Lublin 2009.

Tucholski Jędrzej, Cichociemni, wyd. III uzup., Warszawa 1988.

Więźniowie polityczni na Zamku Lubelskim (1944–1954), red.

Alina Gałan, Zygmunt Mańkowski, Lublin 1996.

Zamek Lubelski. Wspomnienia więźniów 1939–1944, red. Jani-na Kiełboń, Zofia Leszczyńska, Lublin 1998.

Zarys historii wojennej 7-go Pułku Ułanów Lubelskich, oprac.

Władysław Laudyn, Warszawa 1931.

Małgorzata surmacz, beata szczerbińska-budzińska, Uczniowie Szkoły Zamoyskiego w walkach o niepodległość…

Zarys historii wojennej 23-go Pułku Piechoty, oprac. Stefan Witkowski, Warszawa 1928.

„Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich 1918–1920”

1928–1939.

Zięba Józef, Wacław Gralewski 1900–1972 w dziesiątą rocznicę śmierci, Lublin 1982.

czasopisma

„Gazeta Wyborcza” 2008

„Głos Lubelski” 1921

„Kurier Lubelski” 1974

„Ziemia Lubelska” 1919–1921 strony internetowe

https://dlapilota.pl

https://www.familysearch.org http://gokurzedow.pl http://www.e.palestra.pl http://www.polishairforce.pl http://strzelcy-kresowi.pl

STRESZCZENIE

Powstałe w 1915 roku męskie gimnazjum im. Het- mana Jana Zamoyskiego w Lublinie rozpoczęło działal-ność w okresie I wojny światowej. Zostało utworzone z inicjatywy Zrzeszenia Nauczycieli Szkół Średnich.

Wielu jego wychowanków wzięło udział w walkach o granice państwa polskiego, służąc w różnych forma-cjach wojskowych. Byli wśród nich również harcerze z IV Lubelskiej Drużyny Harcerskiej, noszącej ten sam patronat co szkoła. Niektórzy zginęli w walkach lub ciężko ranni zmarli w szpitalach polowych. Wojenne

losy wychowanków „Zamoya” z czasów wojny polsko--bolszewickiej stały się częścią historii istniejącego do dziś II Liceum Ogólnokształcącego. Nazwiska absol-wentów z tamtego okresu figurują także na listach ofiar II wojny światowej.

słowa klucze: Szkoła Zamoyskiego, I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, Legiony Polskie, Wojsko Polskie, walka o niepodległość i granice Polski, mogiły żołnierskie, uczniowie-żołnierze, oświata lubelska

SUMMARY Established in 1915, the Hetman Jan Zamoyski male gymnasium in Lublin began its activity during World War I. It was established due to the initiative of the Association of the Middle School Teachers.

Many of its pupils took part in the battles for the bor-ders of Poland, serving in various military formations.

Among them, one can also find scouts from the 4^th Lublin Scout Team, that bore the same patronage as the school. Some of the students died in the fighting

or, being seriously injured, in field hospitals. The war-time fate of “Zamoy” pupils during the Polish-Soviet War became a part of the history of the still-existing No. 2 High School. The names of the graduates from that period also appear on the lists of victims of World War II.

key words: Jan Zamoyski School, World War I, the Polish-Soviet War, the Polish Legions, the Polish Army, struggle for Polish independence and borders, graves of soldiers, students-soldiers, Lublin education