Studenci Wydziału Nauk Humanistycznych prowadzą studja z filozofji ścisłej z różnym stopniem pogłębienia w zależności od tego, na jaką sekcję wydziałową wstępują, t. j. jaką grupę przedmiotów wybierają w charakterze fachu właściwego. Za
sadniczo możliwie są trz y ró ż n e p o z io m y akademickich studjów filozoficznych:
A. Studja z zakresu nauk filozoficznych, obowiązujące słuchaczy wszystkich grup wydziałowych.
B. Studjum filozofji ścisłej, obranej w charakterze fachu dodatkowego, obok innego fachu, podstawowego, np. obok filologji klasycznej, historji, polonistyki i t, d.
C. Studjum filozofji ścisłej, obranej w charakterze fachu głównego, zasadniczego.
A) W myśl Rozporządzenia Min. W. R. i O. P. z dnia 26 listopada 1925 roku od wszystkich studentów Wydziału Nauk Humanistycznych, pragnących uzyskać stopień magistra z ja
kiegokolwiek zakresu nauk, wymagany jest egzamin, stwierdza
jący znajomość głównych zasad nauk filozoficznych. Zgodnie z uchwałą Rady Wydziałowej, na całośc owego egzaminu zbio
rowego składają się następujące cztery przedmioty: 1) psycho- logja, 2) logika, 3) etyka i 4) wstęp do filozofji. Wykłady i kolokwja z psychologji i etyki odbywają się każdego roku, natomiast z logiki i wstępu do filozofji — kolejno co drugi rok.
Wysłuchanie każdego z tych przedmiotów i uzyskanie od pro
fesora w indeksie poświadczenia uczęszczania przez trzy try
mestry stanowią warunek dopuszczenia do kolokwjum i następnie do egzaminu powyższego. Celem pogłębienia i ułatwienia studjów w zakresie filozofji można zalecać ponadto przesłuchanie ja
kiegoś innego wykładu pokrewnego jużto o charakterze ogól
niejszym, jużto monograficznego, albo też udział czynny lub chociażby bierny w odnośnych ćwiczeniach proseminaryjnych resp. seminaryjnych. Przytem, abstrahując od różnic w inkli
nacjach indywidualnych, za najbardziej celowy należy uważać wybór takiego przedmiotu, który ma bliższy związek z fachem zasadniczym danego studenta. Naprz., słuchacz grupy histo
rycznej albo filologji klasycznej najwłaściwiej uczyni, obierając sobie dodatkowo, celem gruntowniejszego poznania, któryś z problemów, względnie działów historji filozofji; słuchacz grup literackich lub przyszły pedagog ewentualnie wybierze zagad
nienia z dziedziny psychologji, logiki, metodologji, teorji pozna
nia, etyki, estetyki i t. d
Wskazówki, dotyczące najbardziej racjonalnych metod i spo
sobów przyswajania sobie wiedzy w zakresie dyscyplin powyżej wymienionych, tudzież systematyczne wykazy oraz szczegółowe charakterystyki i oceny niezbędnych źródeł, opracowań nauko
wych i podręczników—bywają regularnie podawane przez pro
fesorów w toku wykładów ex cathedra, na ćwiczeniach semi
naryjnych, wreszcie na konferencjach prywatnych jużto bezpo
średnio po wykładach, jużto w godzinach ad hoc wyznaczonych.
Zaleca się przykładać baczną uwagę i prowadzić dokładne zapiski z tych rozumowanych przeglądów bibljograficznych, wreszcie zwracać się osobiście, po bardziej szczegółowe informacje i rady, do wykładających, albowiem same tylko spisy autorów i dzieł, bez bliższego sprecyzowania ich charakteru i metody oraz kie
runku filozoficznego, jaki reprezentują,—nie osiągają celu i stają się częstokroć bezużyteczne, względnie nawet szkodliwe, o ile nowicjusz, zdany na łaskę przypadku, dobiera sobie, na pod
stawie martwych schematów bibljograficznych, pomoce i pod
ręczniki, niedostosowane do stopnia jego zaawansowania w filo
zofji oraz ogólnego przygotowania naukowego.
Na tern miejscu, w charakterze rady ogólnej należy z całą energją podnieść konieczność przyswojenia sobie, możliwie naj
wcześniej, należytej znajomości języków obcych. Poza łaciną k greckim, których opanowanie jest niezbędne na wyższym
szczeblu studjów filozoficznych, możność posługiwania się w ory
ginale dziełami naukowemi, pisanemi w języku francuskim, niemieckim, angielskim i włoskim, zwłaszcza w tych dwu pierw
szych, stanowi prawdziwą conditionem sine qua non wszelkiej rzetelnej pracy w dziedzinie filozofji, nawet na poziomie ele
mentarnym.
B) Studenci, obierający w ramach magisterjum ze swego fachu zasadniczego filozofję ścisłą, jako dodatkowy przedmiot drugoplanowy, winni się wykazać z bardziej pogłębionej znajo
mości podstaw wiedzy filozoficznej. Drogi, prowadzące do osią
gnięcia tego celu, są różne i zależą w znacznej mierze od wa
runków indywidualnych: charakteru fachu zasadniczego, uzdolnień oraz zaintejesowań osobistych. I tutaj jednak można ustalić pewne normy wytyczne, jako najbardziej celowe w większości wypadków.
Otóż ugruntowanie, pogłębienie i żywa systematyzacja in concreto wiadomości, nabytych w ramach powyżej wyłuszczo- nego a wszystkich studentów humanistów obowiązującego mi
nimum wymagań z zakresu nauk filozoficznych (punkt A), mogą być osiągnięte w sposób najbardziej pewny przez odpowiednie studja nad dziejami filozofji.
Racjonalna metoda tych studjów będzie polegała na tern, aby, po dokładnem opanowaniu całokształtu przedmiotu w jego zasadniczych linjach rozwojowych na podstawie dobrego pod
ręcznika, ześrodkować całą uwagę na jakimś jednym, względnie kilku punktach (działach, okresach, kierunkach, problemach lub, wreszcie, poszczególnych myślicielach klasycznych), celem bez
pośredniego syntetycznego wejrzenia do żywego potoku twór
czości filozoficznej.
Równolegle z tern, posługując się metodą analogiczną, na
leży pogłębić i rozszerzyć dotychczasowy zasób wiadomości z zakresu filozofji systematycznej według wyboru indywidualnego:
metafizyki z jej różnemi działami, teorji i krytyki poznania, psy- chologji, logiki, etyki, estetyki łącznie z filozofją sztuki, filozofji ehgji, filozofji dziejów, filozofji kultury ogólnej i t. d.
Przesłuchanie kursu wykładów o treści odpowiedniej (a więc historycznej i systematycznej), a nawet, w miarę możności, udział czynny w ćwiczeniach seminaryjnych, oczywiście winny być uskutecznione. Również porozumienie się osobiste z odnośnymi profesorami, celem zasiągnięcia rad i wskazówek, należy uważać w tych warunkach za konieczne.
C) Co do studentów, pragnących poświęcić się całkowicie studjom nad filozofią ścisłą w charakterze fachu zasadniczego^
poradnik niniejszy musi się ograniczyć li tylko do dwóch krót
kich wskazówek:
1) O ile chodzi o wymagania minimalne, stosowane w ra
mach egzaminu magisterskiego, zostały one szkicowo ustalone w odnośnych przepisach i rozporządzeniach ministerjalnych, ogłaszanych perjodycznie w wydawnictwach urzędowych, poczy
nając od dnia 26 listopada 1925 roku.
2) O ile zaś bierze się pod uwagę istotę sprawy ze sta
nowiska wyłącznie teoretycznego, t. j. gdy chodzi o przyswojenie sobie, w granicach nauczania akademickiego, możliwego maximum wiedzy naukowej z zakresu filozofji ścisłej, tudzież osiągnięcie możliwie wysokiego stopnia kultury filozoficznej,—w takim razie żywy i systematyczny kontakt z profesorami, kierującymi tokiem prac filozoficznych, staje się warunkiem nieodzownym i nieda- jącym się zgoła zastąpić przez najbardziej nawet szczegółowe poradniki.
Wobec tego aspirant do studjum filozofji ścisłej winien z początkiem pierwszego roku akademickiego, zgłosić się do odnośnych kierowników, celem nawiązania trwałego kontaktu osobistego na cały przeciąg swoich przyszłych studjów uniwer
syteckich. Odwieczna w tym względzie tradycja szkót filozo
ficznych znajduje swe uzasadnienie teoretyczne i zachowuje swoją wartość praktyczną—zawsze i wszędzie.
38