międzynarodowa
JACEK MAZUR 1
Izba Obrachunkowa Federacji Rosyjskiej – gospodarz kolejnego Kongresu INTOSAI, który odbędzie się w Moskwie
1 Międzynarodowa Organizacja Najwyższych Organów Kontroli zrzesza NOK ze 194 krajów. Zob. E. Miękina:
INTOSAI-MiędzynarodowaOrganizacjaNajwyższychOrganówKontroli, „Kontrola Państwowa„ nr 2/2008;
K. Żyndul: XXII Kongres INTOSAI, „Kontrola Państwowa”, nr 1/2017.
2 Ang. TheRoleofSAIsintheAchievementoftheNationalPrioritiesandGoals.
we wrześniu 2019 r. – kieruje przygoto-waniem jednego z dwu tematów gresu „Rola najwyższych organów kon-troli w osiąganiu krajowych priorytetów i celów”2. Pracownicy Izby opracowali
Czy wprowadzać pojęcie kontroli strategicznej współpraca międzynarodowa
projekt głównego referatu, jaki ma zo-stać przedstawiony na kongresie. W ra-mach konsultacji projektu, w maju 2018 r.
w Petersburgu odbyło się spotkanie pre-zesów i innych przedstawicieli 19 NOK.
NIK reprezentowali wiceprezes Wojciech Kutyła i Jacek Mazur, radca prezesa NIK.
Według projektu, obok tradycyjnej kon-troli finansowej i konkon-troli zgodności, naj-wyższe organy kontroli powinny prowadzić kontrole o szerokim zakresie, obejmujące całe dziedziny działalności rządu i gospo-darki. Umożliwią one zbadanie efektyw-ności zarządzania i gospodarki w sektorze publicznym, a przez to stworzą warunki do oceny stanu realizacji narodowych celów i strategii ich osiągania oraz przedstawia-nia tych ocen i wynikających z nich za-leceń najważniejszym organom państwa (funkcja doradcza NOK). W tym celu na-leży wyjść poza samo kontrolowanie po-szczególnych podmiotów, na rzecz kontroli obejmujących wiele podmiotów równo-cześnie, a także przeprowadzać kontrole zintegrowane (połączenie kontroli finan-sowej, zgodności i wykonania zadań).
Najwyższa Izba Kontroli realizuje powyższe założenia od wielu lat: prze-prowadza kontrole (planowe i doraźne) zgodności oraz kontrole wykonania zadań, jak również zintegrowane, obejmujące zarówno zagadnienia zgodności, jak i wy-konania zadań. Kontrole planowe kon-centrują się na węzłowych problemach funkcjonowania państwa, dotyczących
3 Pkt 4 StandardówkontroliNajwyższejIzbyKontroli, zatwierdzonych 25.6.2003 (dokument niepublikowany);
J. Mazur: PodstawyprawneorazsposóbdziałaniaNajwyższejIzbyKontroli [w:]NajwyższaIzbaKontroli, Warszawa 1995, s. 32.
4 Np. Trybunał Obrachunkowy Grecji; zob. StateAuditintheEuropeanUnion, London 2005, p. 119-121.
zarówno gospodarowania środkami blicznymi, jak i realizowania zadań pu-blicznych. Obejmują działalność okre-ślonych jednostek (organów państwa, in-stytucji państwowych, przedsiębiorstw państwowych itd.), jednak kontrola po-szczególnych podmiotów jest dla Izby przede wszystkim środkiem służącym badaniu szerszych zagadnień. Większość kontroli NIK podejmowana jest bowiem nie ze względu na potrzebę oceny dzia-łania konkretnych jednostek, lecz po to, aby umożliwić zdiagnozowanie określo-nych problemów: z reguły o charakterze ogólnokrajowym, czasem – resortowym, branżowym lub regionalnym3. Zrozumiałe więc, że podstawowe tezy referatu zostały poparte przez NIK, choć mogą być one czymś nowym dla tych NOK, których uprawnienia są ograniczone do kontroli finansowej i kontroli zgodności4, i których działalność była dotąd skoncentrowana na ujawnianiu naruszeń prawa i innych błędów w funkcjonowaniu ocenianych jednostek. Odnosi się to również do państw, gdzie przeprowadza się tylko kontrole poszczególnych podmiotów, a wyniki przekazywane są parlamento-wi w formie sprawozdań jednostkowych, bez ogólniejszych konkluzji.
Wątpliwości przedstawicieli NIK wzbu-dziła natomiast propozycja traktowania kontroli ważnych problemów działalno-ści państwa jako odrębnego, nowego ro-dzaju kontroli, nazwanego „kontrolami
strategicznymi”5. Jak wiadomo, zgodnie z międzynarodowymi standardami naj-wyższych organów kontroli6, kontrole w sektorze publicznym mogą być przy-pisane do jednego lub więcej z trzech głównych rodzajów: kontroli finansowej, kontroli zgodności oraz kontroli wykona-nia zadań7. Podstawą owego podziału są przede wszystkim: podejście, przedmiot i główne metody kontroli. Oczywiście, stosowane są także inne klasyfikacje (np. kontrole planowe – kontrole doraź-ne), ale zawsze wiąże się to z wyraźnymi kryteriami podziału. W wypadku kon-troli „o podejściu strategicznym”, których przedmiotem są ważne problemy działal-ności państwa, nie ma takiego kryterium, zaś wprowadzenie nowej nazwy może zo-stać zrozumiane w ten sposób, że chodzi o ustanowienie kolejnego rodzaju kontroli.
Tymczasem jednym z celów powstania
5 Ang. Strategicaudit.
6 Ang. InternationalStandardsSupremeAuditInstitutions (ISSAI).
7 Pkt 21 ISSAI 100: Podstawowezasadykontroliwsektorzepublicznym (w: „Standardy ISSAI 100 ● Standardy ISSAI 200 ● Standardy ISSAI 300 ● Standardy ISSAI 400”, Warszawa 2016, s. 11); rodzaje kontroli zostały zdefiniowane w pkt 22 tego dokumentu.
systemu międzynarodowych standardów kontroli było uporządkowanie terminologii i pojęć. Pracowano nad tym długo i z wysił-kiem. Każda próba wprowadzenia nowego rodzaju kontroli musi być zatem dobrze uzasadniona, a samo pojęcie – dokładnie zdefiniowane (obok NIK – przedstawicie-le kilku NOK podnieśli niedookreśloność nowego terminu). W wypadku „kontroli strategicznych” chodzi w istocie o niektóre kontrole, które już są – lub mogą być – pro-wadzone przez NOK, zwłaszcza jako kon-trole wykonania zadań, ale które trudno wyodrębnić przez wskazanie szczególnego ich przedmiotu, podejścia kontrolnego, czy specyficznych metod kontroli.
dr JACEK MAZUR radca Prezesa NIK
współpraca międzynarodowa
Podczas tegorocznego zebrania łączników NOK państw UE i ETO, któ-re odbyło się 10-11 maja na Malcie, dyskutowano m.in. o kwestiach związanych z przygotowaniem do najbliższego zebrania Komitetu Kon-taktowego1 i działaniach usprawniających komunikowanie się Komitetu z odbiorcami zewnętrznymi. Omawiano też zagadnienia związane ze stosowaniem rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO).