[609] Dania – opinia kontrolowanych o pracy NOK 135
Artykuł przedstawia ocenę działalności kontrolnej NOK Danii, dokonaną przez fi rmę doradczą na podstawie wywiadów z przedstawicielami jednostek kontrolowanych.
U r z ą d K o n t r o l i P a ń s t w o w e j D a n i i
Najwyższym organem kontroli Danii jest Kontroler Państwowy (Rigsrevisor;
dosłownie „Kontroler Królewski”), który działa przy pomocy Urzędu Kontro-li Państwowej (Rigsrevisionen)4. W praktyce większość uprawnień Kontrole-ra Państwowego realizowana jest w jego imieniu przez kierowników jednostek organizacyjnych i kontrolerów Urzędu. Kontroler Państwowy jest niezależny w ustalaniu wyników kontroli oraz formułowaniu i przedstawianiu wniosków, natomiast obowiązany jest pomagać Parlamentarnej Komisji Kontroli Pań-stwowej5 w ocenie rządowego sprawozdania o rachunkach państwa. Kontroler Państwowy jest powoływany przez parlament na czas nieokreślony w ramach trybu, który w praktyce wymaga uzyskania zgody partii reprezentujących rząd i opozycję. O zasadzie jego bezstronności i apolityczności świadczy zaś to, że wszyscy dotychczasowi kontrolerzy państwowi (od 1976 r.) zostali wyłonie-ni z grona pracowwyłonie-ników Urzędu, zgodwyłonie-nie z sugestią kontrolera ustępującego z urzędu.
Urząd Kontroli Państwowej ma szerokie uprawnienia kontrolne, obejmujące organy i instytucje państwowe, przedsiębiorstwa, które są własnością państwa, a także jednostki korzystające z pomocy państwa. Kontrola fi nansowa w znacz-nym stopniu polega na pracach kontroli wewnętrznej; zgodnie z ustawowym upoważnieniem Urząd zawiera umowy, na podstawie których pewne kontrole prowadzone są przez jednostki kontroli wewnętrznej ministerstw i urzędów, przy
4 J. Mazur: Urząd Kontroli Państwowej Danii, „Kontrola Państwowa” nr 3/1998.
5 Parlamentarna Komisja Kontroli Państwowej stanowi formę organizacji pracy sześciu kontro-lerów parlamentarnych. Jest instytucją niezależną, nie podlega parlamentowi ani rządowi. Kontrolerzy wybierani są przez parlament na cztery lata i w tym okresie nie mogą zostać odwołani. Zwykle są człon-kami parlamentu (albo byli nimi uprzednio) i są wybierani proporcjonalnie do układu sił politycznych w parlamencie, z partii reprezentujących zarówno rząd, jak i opozycję. Mimo „partyjnego pochodzenia”, ich działalność jest apolityczna.
Komisja nie posiada wspomagającego urzędu, a tylko niewielki sekretariat. Wiąże się to z ustawo-wym założeniem, że to Urząd Kontroli Państwowej pomaga Komisji w ocenie sprawozdania o rachun-kach państwa, m.in. na jej życzenie przeprowadza kontrole i przedstawia sprawozdania z ich wyników.
Ponadto kontrolerzy parlamentarni uprawnieni są do osobistego prowadzenia kontroli, zaś Komisja może żądać od każdego organu państwa dowolnej informacji czy dokumentu, jakie uważa za niezbędne do wykonania swoich zadań. Ponieważ formalnie Komisja nie jest organem parlamentu, przekazuje sprawo-zdanie z rozpatrzenia rachunków państwa Komisji Finansowej, która przedkłada je parlamentowi.
[610]
Jacek Mazur
136
określeniu wymaganego poziomu tych prac, co podlega sprawdzeniu. Urząd kła-dzie nacisk głównie na kontrolę wykonania zadań.
Urząd cieszy się uznaniem ze względu na wysoką jakość działania. W sierp-niu 2006 r. międzynarodowy zespół przeglądu partnerskiego ocenił, że „zale-cenia i przepisy wewnętrzne Urzędu dotyczące praktyki kontrolnej są ogólnie zgodne ze standardami międzynarodowymi, a działalność Urzędu jest z nimi spójna”6.
W latach 1997, 2001 i 2009 Urząd zlecił badanie swojej pracy przez fi rmę zewnętrzną (zawsze była to fi rma Rambǿll Management Consulting). Celem ostatniego badania było zwłaszcza określenie, czy jednostki kontrolowane do-strzegają wartość dodaną kontroli. Urząd był też zainteresowany oceną jakości kontroli, użytecznością wniosków oraz postrzeganiem relacji między jednostka-mi kontrolowanyjednostka-mi a Urzędem. Firma przeprowadziła wywiady z ponad sześć-dziesięcioma stałymi sekretarzami i dyrektorami generalnymi urzędów, dyrekto-rami zarządzającymi przedsiębiorstw państwowych, kierownikami fi nansowymi, a także innymi osobami zatrudnionymi na kierowniczych stanowiskach w admi-nistracji rządowej. Ponadto zwrócono się o opinię do wszystkich sześciu kontro-lerów parlamentarnych. Wyniki badania zostały ogłoszone na publicznej stronie Urzędu7. Oto niektóre tezy tego dokumentu.
O p i n i e j e d n o s t e k k o n t r o l o w a n y c h o d z i a ł a l n o ś c i U r z ę d u K o n t r o l a f i n a n s o w a . Respondenci ogólnie ocenili jakość kontroli bar-dzo wysoko. Obok tego zgłoszono między innymi następujące uwagi.
Prowadzenie kontroli w nowych obszarach – takich, jak projekty rozwoju or-ganizacji, duże inwestycje, umowy menedżerskie – stanowi dla Urzędu wyzwa-nie, dlatego warto rozważyć podejmowanie kontroli w takich dziedzinach.
Rozwój kultury administracyjnej powinien być nadal w centrum zaintere-sowania Urzędu. Warto też rozważyć, jak zwiększyć wartość pracy Urzędu dla administracji rządowej oraz w jaki sposób ustanowić bardziej strategiczne po-dejście w prowadzonych kontrolach, aby w większym stopniu przyczyniać się do rozwoju systemów organizacyjnych i kultury administracyjnej jednostek kontro-lowanych.
Zdaniem respondentów, wiedza i umiejętności kontrolerów powinny być na bardziej jednolitym poziomie.
6 Peer Review Report: National Audit Offi ce of Denmark, Oslo 2006, <http://www.rigsrevisionen.
dk/media%28267,1033%29/Peer_review.pdf>; L. Marcinkowski, op. cit.
7 Pełny tekst: <http://www.rigsrevisionen.dk/media(1369,1030)>; streszczenie w języku angiel-skim: <http://www.rigsrevisionen.dk/composite-2242.htm>.
[611] Dania – opinia kontrolowanych o pracy NOK 137
Niektórzy respondenci byli zdania, że Urząd powinien prowadzić więcej kontroli funkcjonowania systemów informatycznych, co wymagałoby jednak zwiększenia kwalifi kacji kontrolerów działających w tym obszarze. Podnoszono równocześnie, że badając inwestycje informatyczne, Urząd kieruje swoją kry-tykę wobec instytucji rządowych, natomiast niedostatecznie zwraca uwagę na problemy dotyczące dostawców. Sugerowano, że Urząd we współpracy z Mini-sterstwem Finansów oraz Krajową Agencją Systemów Informatycznych i Tele-komunikacji mógłby opracować wytyczne prowadzenia rządowych projektów informatycznych.
K o n t r o l a w y k o n a n i a z a d a ń . Większość odpowiadających stwierdzi-ła, że sprawozdania z kontroli są generalnie wysokiej jakości, ponieważ oceny i wnioski są trafne, sprawiedliwe i dobrze udokumentowane. Równocześnie znaczna grupa respondentów uznała poziom wielu sprawozdań za niewystar-czający, argumentując, że standardy kontroli nie są odpowiednie oraz że Urząd Kontroli Państwowej niewłaściwie rozumie uwarunkowania polityczne i prakty-ki w administracji rządowej.
Postulowano między innymi:
– opracowanie jednoznacznych standardów kontroli, na podstawie których będzie dokonywana ocena działalności jednostek kontrolowanych;
– lepsze rozumienie praktyki administracji rządowej, w tym procesu de-cyzyjnego oraz ram politycznych i fi nansowych; poszerzenie wiedzy na ten te-mat można by osiągnąć na przykład przez zatrudnienie osób z doświadcze-niem w administracji rządowej oraz wprowadzenie systemu staży i wymiany pracowników;
– dalszy rozwój metodyki kontroli;
– większą wrażliwość Urzędu na stanowisko jednostek kontrolowanych, zwłaszcza na etapie przygotowywania opinii kontrolnych i projektów sprawozdań.
K o o r d y n a c j a , p l a n o w a n i e i d o r a d z t w o . W tym obszarze sfor-mułowano następujące propozycje.
Urząd mógłby lepiej informować jednostki kontrolowane o harmonogramie i przebiegu kontroli (zwłaszcza jeśli oczekuje się od nich aktywnego udziału w kontroli) oraz o terminach, przed upływem których należy przedłożyć określo-ne materiały i informacje.
Urząd mógłby wprowadzić zmiany w procesie planowania w celu uniknięcia sytuacji, w których jednostki kontrolowane podlegają nadmiernemu obciążeniu w okresie letnich urlopów.
[612]
Wskazane byłoby poprawienie koordynacji prac Urzędu, aby ograniczyć liczbę kontroli prowadzonych w tej samej jednostce. Przykładowo, można by usprawnić wymianę informacji wewnątrz Urzędu o jednostkach podlegających kontroli, co umożliwi pełne wykorzystanie dostępnych danych jeszcze przed rozpoczęciem badania.
Wielu respondentów proponowało rozszerzenie funkcji doradczej Urzędu, uznając, że mogłoby to pomóc w ich działalności, przyczyniając się do uspraw-nienia administracji rządowej.
dr Jacek Mazur doradca prezesa NIK
Jacek Mazur
138
[613] Polskie przewodnictwo w EUROSAI 139
SYGNAŁY O KSIĄŻKACH
Adam Opalski: Europejskie prawo spółek: zasady prawa europejskiego i ich wpływ na polskie prawo spółek, LexisNexis, Warszawa 2010, s. 666.
Prawo spółek należy do tych dziedzin prawa prywatnego, które najsilniej i najszybciej podlega oddziaływaniu prawa europejskiego i procesom unifi ka-cyjnym. Książka Adama Opalskiego ukazuje te procesy zarówno w ujęciu syn-chronicznym, jak i historycznym. Mają one odzwierciedlenie również w prawie polskim, które musi się szybko dostosowywać do dynamicznie kształtującego się modelu prawa europejskiego. Praca składa się z pięciu części. Pierwsza ma charakter ogólny i stanowi wprowadzenie do problematyki europejskiego pra-wa spółek. Druga omawia swobody działania spółek, wynikające z przyjętych traktatów. W części trzeciej, najbardziej rozbudowanej, autor analizuje proces europejskiej unifi kacji standardów materialnego prawa spółek, dokonujący się na podstawie dyrektyw Komisji Europejskiej. Część czwarta omawia fenomen spółek europejskich będących podmiotami ponadnarodowymi. Pracę kończy bardzo wnikliwe podsumowanie omawiające stan i perspektywy dotyczącego ich prawa europejskiego oraz formułujące zadania, jakie w tym kontekście stoją przed prawodawcami w Polsce.
Beata Filipiak, Konrad Kochański, Piotr Szczypa: Budżetowanie w ochro-nie środowiska, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010, s. 106.
Globalizacja gospodarki oraz zaostrzające się przepisy prawa wymuszają na przedsiębiorstwach, obok działań efektywnościowych, także nowe, bardziej od-powiedzialne podejście do środowiska naturalnego. Przyroda przestaje być wy-łącznie przedmiotem eksploatacji, ale zaczyna być traktowana jako dobro szcze-gólne, podlegające racjonalnemu gospodarowaniu i ochronie. Celem omawianej pracy było stworzenie kompendium wiedzy na temat budżetowania w ochronie środowiska, traktowanego jako kluczowy instrument wspierający zachowania proekologiczne przedsiębiorstw. Pierwszy rozdział poświęcony jest budowie
[614]
Sygnały o książkach
140
systemu informacyjnego wspierającego działania na rzecz środowiska. Kluczo-wą rolę spełnia tu rachunkowość fi nansowa i zarządcza. Rozdział drugi dotyczy ogólnych problemów budżetowania w ochronie środowiska, trzeci zaś wskazuje na jego powiązania z funkcjami zarządzania. Dwie następne części szczegółowo ujmują zjawisko budżetowania w kontekście przychodów i kosztów oraz prze-biegu całego procesu. Ostatni rozdział omawia kwestię budżetowania inwestycji mających służyć ochronie środowiska oraz oceny ich celowości i efektywności.
Marian Kopeć: Rewitalizacja miejskich obszarów zdegradowanych, Wy-dawnictwo C. H. BECK, Warszawa 2010, s. 210.
W wyniku gwałtownych przemian ustrojowych i ekonomicznych oraz wskutek szybkiego rozrostu miast pojawiła się konieczność zurbanizowania ob-szernych terenów, często śródmiejskich, które w przeszłości z różnych powodów uległy powolnej degradacji. Chodzi tu głównie o obszary, na których znajdowały się zbankrutowane obiekty przemysłowe oraz o opuszczone tereny powojskowe i te o znaczeniu historycznym. Autor książki odwołując się do koncepcji zrów-noważonego rozwoju miast opisuje problem rewitalizacji miejskich obszarów zdegradowanych. Przedstawia także proces przygotowania programu wspomnia-nej rewitalizacji z punktu widzenia jednostek samorządu terytorialnego. Książka składa się ze wstępu, siedmiu rozdziałów i zakończenia. W pierwszych czterech rozdziałach zaprezentowane zostały podstawowe konteksty tytułowego proble-mu. Przedstawiono teorię zrównoważonego rozwoju, teorię rozwoju miast oraz przyczyny degradacji obszarów miejskich. Rozdział piąty poświęcono defi nicji pojęcia rewitalizacji, w szóstym zarysowano główne elementy programu rewita-lizacji, w siódmym przeanalizowano kwestię jego fi nansowania.
Maciej Trzciński: Przestępczość przeciwko zabytkom archeologicznym.
Problematyka prawno-kryminalistyczna, Ofi cyna Wolters Kluwer, Warszawa 2010, s. 320.
Książka jest próbą wyodrębnienia i scharakteryzowania przestępczości skie-rowanej przeciwko zabytkom archeologicznym. Zjawisko to nie było dotychczas kompleksowo badane i raczej jest z różnych powodów lekceważone. Wiąże się to przede wszystkim z trudnościami ze ścisłym zdefi niowaniem przedmiotu prze-stępstwa oraz określeniem specyfi ki tej przestępczości. Stąd też najważniejszymi częściami pracy wydają się rozdziały I i VI poświęcone zdefi niowaniu pojęcia za-bytku archeologicznego oraz charakterystyce związanej z nimi przestępczości. Po-nadto książka analizuje rozmaite formy przestępstw przeciwko zabytkom, źródła informacji o nich, a także przedstawia obowiązujące przepisy w tym zakresie oraz stosowane w Polsce i za granicą metody zwalczania omawianego procederu.
[615] Polskie przewodnictwo w EUROSAI 141