Wst pne badania instrumentów wspierajcych rozwój dziaalnoci gospodarczej

Badania dotyczce instrumentów polityki regionalnej i strukturalnej zo-stay rozpoczte w 2011 roku, a zakoczone w 2014. W pierwszym etapie tych bada dokonano analizy stanu i rozwoju podmiotów gospodarczych na obsza-rach wiejskich w Polsce w latach 2006-2010, która miaa do pewnego stopnia uzasadni konieczno podejmowania interwencji w postaci wsparcia publicz-nego dla rozwoju przedsibiorczoci na obszarach wiejskich. Diagnoza stanu (poziomu) rozwoju przedsibiorczoci wykonana zostaa w ujciu rodzajowym – w podziale na gminy typu miejskiego, wiejskiego i miejsko-wiejskiego; prze-strzennym – w odniesieniu do pooenia geograficznego (województwo, region) analizowanych jednostek samorzdu terytorialnego, a take wielkociowym – mierzonym liczb mieszkaców gminy. Przedmiotem badania bya podstawowa jednostka samorzdu terytorialnego – gmina. Badano stan rozwoju przedsibior-czoci w kolejnych latach – mierzony liczb podmiotów gospodarczych zareje-strowanych na terenie danej jednostki samorzdu terytorialnego, jak równie – w ujciu dynamicznym zmian poziomu nasycenia podmiotami w skrajnych la-tach analizy. Przedmiotem analizy bya równie struktura podmiotów na terenie gmin – w ujciu rodzajowym prezentowanym przez Bank Danych Regionalnych – GUS, gdzie gówna linia podziau przebiega pomidzy podmiotami publicz-nymi (do których zaliczane s: pastwowe i samorzdowe jednostki prawa bu-detowego, przedsibiorstwa pastwowe, spóki handlowe, spóki handlowe z udziaem kapitau zagranicznego, pastwowe i samorzdowe jednostki prawa budetowego, gospodarstwa pomocnicze) oraz sektora prywatnego (tj. osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz, spóki handlowe, spóki handlo-we z udziaem kapitau zagranicznego, spódzielnie, fundacje, stowarzyszenia i organizacje spoeczne), a take w branowym ujciu PKD (wg. klasyfikacji z roku 2004), gdzie wyodrbnione zostay kategorie: rolnictwo, owiectwo i

le-nictwo, edukacja, transport, gospodarka magazynowa i czno, obsuga nie-ruchomoci, wynajem i usugi zwizane z prowadzeniem dziaalnoci gospodar-czej, wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektryczn, gaz i wod, hotele i restauracje, administracja publiczna i obrona narodowa, handel hurtowy i deta-liczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykuów uytku osobistego i domowego, porednictwo finansowe, budownictwo, ochrona zdro-wia i pomoc spoeczna, przetwórstwo przemysowe, dziaalno usugowa, ko-munalna, spoeczna i indywidualna, pozostaa. Uwzgldniono równie struktur

wielkociow podmiotów gospodarczych (wg liczby zatrudnionych).

Najistot-niejszym przedmiotem porównania w ramach niniejszego opracowania jest ze-stawienie stanu rozwoju przedsibiorczoci na obszarach wiejskich i poza nimi tj. w miastach (tereny zurbanizowane). W odniesieniu do pojcia obszarów wiejskich brak jest jednoznacznego okrelenia granic tego terytorium. GUS na podstawie Rozporzdzenia Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie szczegóowych zasad prowadzenia, stosowania i udostpniania krajowego reje-stru urzdowego podziau terytorialnego kraju oraz zwizanych z tym obowiz-ków organów administracji rzdowej i jednostek samorzdu terytorialnego ogranicza obszary wiejskie do gmin wiejskich oraz czci gmin miejsko- -wiejskich po wyczeniu terenów zajmowanych przez miasta pooone w tej gminie. Alternatywnie w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego zostaa przyjta definicja, i obszary wiejskie to tereny pooone poza granicami administracyjnymi miast; miasta do 5 tys. mieszkaców; miasta do 20 tys. mieszkaców, w których nie ma szkó ponadgimnazjalnych kocz-cych si matur. Wymienione definicje stwarzaj jednak problem wydzielenia oddziaywania miast pooonych na terenach gmin miejsko-wiejskich, co ze wzgldu na wysoki stopie integracji administracji publicznej na tych terenach jest zadaniem trudnym. Z tego wzgldu w analizach poziomu rozwoju przedsi-biorczoci przyjto definicj obszarów wiejskich jako gmin wiejskich i miejsko wiejskich z wyczeniem miast. Gównym wskanikiem analizy by poziom przedsibiorczoci wyznaczony za pomoc pojedynczego wskanika wedug formuy:

10000 nu

P a tj. [liczba podmiotów gospodarczych x 10000 mieszkaców w wieku prod. ^-1]

gdzie:

a – liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych (w danej kategorii), n – liczba mieszkaców w wieku produkcyjnym (16-60 lat dla kobiet i 16-65 lat dla mczyzn) w gminie.

Do opisu aktualnego stanu rozwoju przedsibiorczoci w danym okresie wykorzystano statystyki opisowe (wartoci rednie, odchylenie standardowe, wspóczynnik zmiennoci), za przyjt miar oceny dynamiki rozwoju przed-sibiorczoci w gminach w latach 2006-2010 by CAGR – czyli skumulowany roczny wskanik wzrostu (ang. Compound Annual Growth Rate) – tj. redni wskanik rocznego wzrostu/spadku cechy (liczby podmiotów na 10 tys. miesz-kaców w wieku produkcyjnym) w badanym okresie, przy zaoeniu, e roczne wzrosty s dodawane do wartoci bazy nastpnego okresu.

Wskanik CAGR obliczany jest za pomoc formuy:

W dalszej czci analizy podjto równie prób weryfikacji szeregu hipo-tez statystycznych dotyczcych zalenoci pomidzy poziomem rozwoju przed-sibiorczoci (w ujciu rónych typów podmiotów gospodarczych) oraz dyna-miki zmian w tym zakresie w analizowanych latach a rodzajem i wielkoci

gminy. W tym celu wykorzystane zostay metody testów statystycznych opar-tych o mierniki _F²(chi²) oraz analiz wariancji ANOVA/MANOVA (jedno- i dwuczynnikow). Wykorzystujc dane z okresów poprzednich podjto rów-nie prób prognozy rozwoju stanu nasycenia podmiotami gospodarczymi w typach gmin w kolejnych latach przy wykorzystaniu liniowej wersji modelu Holta nalecego do metod prognozowania zjawisk, opartych o wygadzanie wykadnicze. Model Holta oparty jest o dwie zmienne F_t (szacunek wartoci zmiennej prognozowanej y w okresie t) oraz S_t (szacunek przyrostu trendu w okresie t), a take dwa dobrane arbitralnie (w taki sposób aby zminimalizo-wa ex-post bd prognozy) parametry _D i _E. Model Holta mona zapisa

w postaci dwóch równa:

1 1

W ostatnim etapie analizy podjto równie prób oceny zalenoci po-midzy poziomem i dynamik rozwoju przedsibiorczoci w poszczególnych typach gmin a wybranymi charakterystykami spoeczno-gospodarczymi gmin (m.in. wielkoci nadwyki operacyjnej, dochodami wasnymi na mieszkaca i wydatkami inwestycyjnymi na mieszkaca) oraz poziomem rozwoju infra-struktury technicznej.

W prowadzonych badaniach generalnie koncentrowano si na instrumentach finansowych, zwizanych z bezporednim lub porednim wspieraniem rozwoju pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej na obszarach wiejskich, które pochodz

z budetu Unii Europejskiej. Niemniej analizie poddano równie zalenoci

midzy infrastruktur lokaln a rozwojem dziaalnoci gospodarczej. Zbadano po-nadto wpyw dostpnoci czynnika ziemia na rozwój tego sektora. Zgodnie z przy-jtymi zaoeniami teoretycznymi infrastruktura i planowanie przestrzenne, od któ-rego zale midzygaziowe transfery ziemi, zaliczane s bowiem do instrumen-tów wspierania rozwoju przedsibiorczoci. Badania tych instrumeninstrumen-tów wsparcia przeprowadzono przy pomocy metody analizy opisowej porównawczej i analizy regresji. Materia empiryczny stanowi natomiast dane GUS.

3.2. Ocena skutecznoci instrumentów finansowych wspierajcych