wy-dzielania ich w osobną klasę jest prawdopodobnie ich bogactwo i różnorodność w nazewnictwie miejskim, ale także fakt, że są to nazwy bardziej abstrakcyjne od — nazwijmy to — „tradycyjnych nazw kulturowych”, utrwalające swoistą „pa-mięć kulturową”, wiedzę i świadomość, którą S. Grabias (1994) nazywa kompe-tencją kulturową: nasze doświadczenie, osiągnięcia naukowe i artystyczne, naszą tradycję i pamięć o przeszłości, wartości wyznawane przez daną społeczność; jed-nym słowem — są to nazwy zawierające wartościującą interpretację świata.
Grupa ta — jak pokazała przeprowadzona analiza — nie jest monolitem.
Wprawdzie wszystkim omawianym tu nazwom można przypisać motywację symboliczną, ale w odniesieniu do różnych grup onimów będzie ona miała nieco inny wymiar. Różny będzie także związek nazw z obiektem, do którego zostają przypisane, do pewnego stopnia różne podstawy, od których zostały utworzone.
Dlatego sugeruję by zróżnicować tę grupę wewnętrznie.
Proponuję termin nazwy pamiątkowe zawęzić, pozostawiając go tylko dla onimów, które faktycznie upamiętniają wydarzenia, miejsca, ludzi związa-nych z nazwanym obiektem, czyli dla nazw o motywacji realnoznaczenio-wej, np. ul. Konfederatów Barskich w Rzeszowie jest motywowana tym, że w tej okolicy toczyły się walki konfederatów i wielu z nich w tym miej-scu poległo. W innych miastach zdarzają się nazwy utrwalające m.in. roczni-ce lokacji miast (ul. 550lecia Stawisk) czy tragicznie zmarłych mieszkańców (ul. Błogosławionych Męczenników Podlaskich; przykłady za: Borysiak, 2010, s. 425). W odniesieniu do mikrotoponimów dla tego typu nazw proponowano określenia „nazwy okolicznościowe”15 lub „nazwy z motywacją sytuacyjno-oko-licznościową”16. Ale w przypadku nazw ulic termin nazwy pamiątkowe wydaje się bardziej odpowiedni (ze względu na funkcję plateonimów).
Terminem nazwy uznaniowe lub honoryfikatywne proponuję objąć nazwy- -pomniki, powstałe dla uczczenia czyichś zasług, w uznaniu dla postaw, działal-ności bohaterów indywidualnych i zbiorowych, określanych apelatywnie lub za pomocą nazw własnych (antroponimów, ale też toponimów, np. Obrońców Monte Cassino). Bardziej dyskusyjne niż honorowanie osób jest honorowanie miejsc, do tej grupy skłonna byłabym jednak też zaliczyć nazwy typu: ul. Studziańska
14 Tradycyjnie termin ten przypisuje się nazwom związanym z materialnym i niematerialnym dziedzictwem kultury (wiara i wierzenia, gospodarka, osadnictwo itp.). Przypomnijmy, że właśnie do tej grupy proponował nazwy pamiątkowe miast i wsi włączyć W. Taszycki (1986).
15 M. Kornaszewski (1986, s. 12–14) określał tak mikrotoponimy motywowane niecodzienną okolicznością, pojedynczym wydarzeniem, sytuacją, legendą, wierzeniem ludowym.
16 Jak objaśniał R. Mrózek (1990, s. 135–146), w nazwach tych zostały utrwalone specyficzne sytuacje lub okoliczności związane z obiektem.
czy ul. Monte Cassino (odwołujące się do bitwy pod Studziankami czy pod Monte Cassino). Wszystkie miana z tej grupy są konwencjonalne, a nominacja dokonuje się przez wybór patrona (por. Cieślikowa, 1996).
Osobno należy wydzielić grupę nazw pamiątkowo-uznaniowych (pamiątko-wo-honoryfikatywnych), która pomieściłaby wszystkich lokalnych patronów, bo-haterów, wydarzenia, czyli onimy motywowane pośrednio: związane z okolicą, ale nie bezpośrednio z traktem, np. ul. 400lecia Bitwy pod Byczyną (Borysiak, 2010, s. 425), ul. Mikołaja Frysztackiego itp.
Ostatnią grupę tworzą onimy odzwierciedlające, z jednej strony, coraz bar-dziej abstrakcyjne myślenie, a z drugiej — odwołujące się do coraz wyższych poziomów samoświadomości i kultury. Nazwy te mogą utrwalać idee, wartości (Wolności, Zwycięstwa, Zgody, Braterstwa, Miłości), postacie literackie i fil-mowe, tytuły (Kubusia Puchatka, Harryʼego Pottera, Żółtej Ciżemki), tradycje (Dożynkowa, Sobótkowa), mitologię słowiańską i legendy polskie (Światowida, Rusałki, Lecha), wiarę w różnych jej wymiarach (nazwy kultowe17 niemotywo-wane lokalizacją, np. św. Walentego, św. Nepomucena), prądy literackie, style artystyczne, sztukę (Młodej Polski, Retoryka, Symfoniczna), daty świąt, wyda-rzeń (8 Marca, 22 Lipca). Dla tej grupy onimów wciąż nie wykształcił się odpo-wiedni termin. Kiedyś zaproponowałam dlań określenie „nazwy związane z nie-materialnym dziedzictwem kultury”, ale nie jest on najbardziej trafny. Niestety, trudno znaleźć bardziej odpowiedni. Miana te na ogół są konwencjonalne, ale czasami mogą mieć motywację pośrednią, np. wiązaną z miejscową tradycją (rzeszowska ul. Marzanny wiodła do mostu na Wisłoku — tu przedszkolaki wy-rzucały słomiane kukły do wody w pierwszy dzień wiosny, ul. Sobótki z kolei prowadziła na wzgórze, na którym w noc świętojańską płonęły ogniska) czy przymiotami świętych (np. św. Nepomucen był patronem mostów, opiekunem podczas powodzi, stąd nazywane są tak ulice w pobliżu rzek).
Wszystkie wymienione nazwy pełnią co najmniej dwie funkcje: deiktyczną i kulturową (pamiątkową), a wiele z nich jeszcze dodatkowo — edukacyjną.
Przy czym współcześnie, na co wskazały D. Bieńkowska i E. Umińska-Tytoń (2012, s. 247), ta ostatnia funkcja zdecydowanie dominuje, nazewnictwo miej-skie jest bowiem coraz mocniej wykorzystywane do prezentowania wartości wy-znawanych (propagowanych?) przez kreatorów nazw, czyli najczęściej władze miejskie.
17 Terminem tym chętnie posługiwał się M. Buczyński (1972, s. 73–75) dzieląc nawet pamiąt-kowe nazwy miejscowości na dwie duże grupy: kultowe i świeckie.
LITERATURA
B i e ń k o w s k a, D., U m i ń s k a-Ty t o ń, E. (2012). Nazewnictwo miejskie Łodzi. Łódź: Wyd. UŁ.
B i o l i k, M. (1982). Typy semantyczne współczesnych nazw ulic i placów Olsztyna. Komunikaty Warmińsko-Mazurskie, 1–2, s. 51–61.
B o r e k, H. (1984). Nazwy ulic i dzielnic Opola. Kwartalnik Opolski, nr 303, s. 67–74.
B o r y s i a k, E. (2010). Od nazewnictwa ulic Piszczaca w Polsce do urbanonimów Windhuku w Namibii, czyli nazwy ulic a społeczności regionalne. W: R. Łobodzińska (red.), Nazwy włas-ne a społeczeństwo, t. 2. Łask: Leksem, s. 423–433.
B r e z a, E. (1989). Nazwy ulic w miasteczkach Pomorza Gdańskiego. W: S. Urbańczyk (red.), Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN, s. 79–92.
B u c z y ń s k i, M. (1966). Nazwy ulic i placów Lublina. Onomastica, XI, s. 136–181.
B u c z y ń s k i, M. (1972). Pamiątkowe nazwy miejscowe w języku bułgarskim. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, 27, 4, s. 71–80.
B u c z y ń s k i, M. (1997). Pamiątkowe nazwy miejscowe w językach słowiańskich. Lublin: Wyd.
UMCS.
C h o j n a c k i, J. (2008). Nazwy ciągów i obiektów komunikacyjnych (ulic, alei, placów, mostów itp.). W: Z. Zagórski (red.). Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów. Poznań: Wyd.
Naukowe UAM, s. 427–537.
C i e ś l i k o w a, A. (1996). Metody w onomastycznych badaniach różnych kategorii nazw włas-nych. Onomastica, XLI, s. 5–19.
C z a c h o r o w s k a, M., C z a p l i c k a-J e d l i k o w s k a, M., J a r a c z, M., P a l u s z a k-B r o n k a, A.
(2008). Słownik toponimów miejskich Bydgoszczy. Bydgoszcz: Bydgoskie Tow. Naukowe.
D z i k o w s k i, W., K o p e r t o w s k a, D. (1976). Toponimia Kielc. Nazwy części miasta i obiektów fizjograficznych oraz nazwy ulic i placów. Warszawa–Kraków: PWN.
G ó r n o w i c z, H. (1964). Toponimia Gdyni. Gdańskie Zeszyty Humanistyczne, 6, s. 135–169.
G r a b i a s, S. (1994). Język w zachowaniach społecznych. Lublin: Wyd. UMCS.
H a n d k e, K. (1970). Semantyczne i strukturalne typy nazw ulic Warszawy. Wrocław: Ossolineum.
H a n d k e, K. (1992). Polskie nazewnictwo miejskie. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydaw-niczy–Omnitech Press.
H a n d k e, K. (1998). Nazewnictwo miejskie. W: E. Rzetelska-Feleszko (red.). Polskie nazwy włas-ne. Encyklopedia. Warszawa–Kraków: Tow. Naukowe Warszawskie–IJP PAN, s. 283–307.
H a n d k e, K. (2011). Dzieje Warszawy nazwami pisane. Biblioteka Warszawska. [Warszawa]:
Muzeum Historyczne m. st. Warszawy.
K a n i a, S. (1989). Z badań nad urbanonimami Zielonej Góry. W: S. Urbańczyk (red.), Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN, s. 93–101.
K o p e r t o w s k a, D. (1989). Współczesna mikrotoponimia miejska na przykładzie Kielc. W: S. Ur-bańczyk (red.), Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN, s. 151–162.
K o p e r t o w s k a, D. (2001). Kielce. Historia i współczesność w nazewnictwie. Kielce: Wyd. Aka-demii Świętokrzyskiej.
K o r n a s z e w s k i, M. (1986). W sprawie klasyfikacji nazw terenowych. Uwagi i propozycje. Ono-mastica, XXX, s. 5–15.
K o s y l, C. (2001). Modele onimiczne w nazewnictwie ulic. W: A. Cieślikowa, B. Czopek-Kopciuch (red.), Toponimia i oronimia. Kraków: DWN, s. 49–57.
M r ó z e k, R. (1989). Mikrotoponimia Cieszyna w świetle ludowych i urzędowych faktów nazew-niczych. W: S. Urbańczyk (red.), Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN, s. 35–43.
M r ó z e k, R. (1990). System mikrotoponimiczny Śląska Cieszyńskiego XVIII wieku. Katowice:
Wyd. UŚ.
M r ó z e k, R. (2010). Miejski krajobraz nazewniczy Cieszyna w perspektywie diachronicznej.
Katowice–Cieszyn–Ustroń: Wyd. UŚ.
M y s z k a, A. (2016). Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta. Rzeszów: Wyd.
M y s z k a, A., Wi s z, P. (2012). Nazwy ulic Rzeszowa. Historia i współczesność. Rzeszów: Fraza.UR.
O r o n o w i c z-K i d a, E. (2014). Oficjalne nazwy wiejskich ulic w województwie podkarpackim.
Studium językowo-kulturowe. Rzeszów: Wyd. UR.
R z e t e l s k a-F e l e s z k o, E. (2006). W świecie nazw własnych. Warszawa–Kraków: DWN.
S u p r a n o w i c z, E. (1995). Nazwy ulic Krakowa. Kraków: IJP PAN.
Ta s z y c k i, W. (1946). Słowiańskie nazwy miejscowe (Ustalenie podziału). Kraków: PAU.
Ta s z y c k i, W. (1968). Polskie pamiątkowe nazwy miejscowe. W: tenże. Rozprawy i studia poloni-styczne. T. IV: Onomastyka i historia języka polskiego. Wrocław: Ossolineum, s. 176–183.
U r b a ń c z y k, S. (red.). (1989). Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN.
Z a g ó r s k i, Z. (red.). (2008). Nazewnictwo geograficzne Poznania. Zbiór studiów. Poznań: Wyd.
Naukowe UAM.
Z i e r h o f f e r, K. (1989). Nazwy ulic i placów Ostrowa Wielkopolskiego. W: S. Urbańczyk (red.), Nazewnictwo miejskie. Warszawa–Poznań: PWN, s. 55–65.
Z w o l i ń s k i, P. (1950). Nazwy miejscowe pamiątkowe w Bułgarii. Sprawozdania z Czynności i Po siedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie, LI, Kraków, s. 673–676.
COMMEMORATIVE NAMES OF STREETS — A DELIBERATION ON TERMINOLOGY
SUMMARY
The author of this article carries out an analysis of the evolution of the term ‘commemorative names’ in the aspect of municipal onomastics. She primarily researches how the scope of this term has changed and which name groups have been included with that term. Moreover, she research-es how the commemorative namresearch-es themselvresearch-es have changed. She concludresearch-es that the namresearch-es of symbolic motivation that refer to cultural competencies of their users do not form a homogenous group, but they differ in genetic and motivational terms. Thus, four such groups may be identified:
1. commemorative names bearing real meaning, 2. conventional discretionary names (honorifying), 3. commemorative-discretionary names referring to local heroes, places and events, 4. names re-sulting from the broadly understood ‘cultural memory’, commemorating ideas, values, literary and movie characters, titles, Slavonic mythology and Polish legends, faith in its various dimensions, literary trends, artistic styles, art, etc. All four groups have their dual functions in common: deictic and cultural.
K e y w o r d s: commemorative names, urbanonyms, terminology
PL ISSN 0078-4648 Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowie erfira@wp.pl
IMIONA CHRZESTNE W ASPEKCIE WYZNANIOWO-KULTUROWYM I SOCJOLOGICZNO-HISTORYCZNYM
Słowa tematyczne: imiona chrzestne, katolicy, prawosławni, społeczność przemyska, pokolenia
Problematyka związana z kategorią imienia jest bardzo szeroka i wielostronna, dotyczy zarówno kwestii antroponimicznych, systemowych, gramatycznych, jak i kulturowych, socjologicznych, wyznaniowych i innych. Imię pełni bar-dzo ważną rolę w komunikacji społecznej, dlatego jest kategorią pragmatyczną.
Przypomnijmy za M. Malec (2001), że jedną z podstawowych funkcji imienia jest funkcja referencjalna (nominacyjna, identyfikacyjna i dyferencjacyjna) — nazywa ono bowiem „daną osobę, identyfikuje ją i wyróżnia spośród innych osób w danej wspólnocie”. Z funkcją referencjalną łączy się funkcja trwałej reprezen-tacji osoby w społeczeństwie (od urodzenia aż do śmierci), a także „reprezenreprezen-tacji osoby wobec świata wierzeń i idei”. Imię pełni także funkcję ekspresywną, wy-bierane jest bowiem przez najbliższych, czyli ma silne subiektywne zabarwienie uczuciowe i jest wyrazem intencji podmiotu nominacji. Istotna jest też funkcja ewokowania genezy — wyodrębniają się imiona określonego kręgu kulturowe-go, środowiska społecznego i zasięgu regionalnego. „Nieobligatoryjnie pełnią też imiona […] funkcję ochronną” (związane ze sferą magii, wróżby, tabu), która w czasach współczesnych jest już prawie niewidoczna (por. tamże, s. 65).
Imiona tworzą system charakteryzujący się pewnymi specyficznymi cecha-mi, wyodrębniającymi je z całego systemu językowego — system ten wcho-dzi jednocześnie do tradycji prawno-obyczajowej każdej wspólnoty narodowej.
Jako jednostki językowe imiona są środkami orientacji w społeczeństwie, tworzą system klasyfikacji jego członków, widać więc wyraźny związek między imien-nictwem a kulturą danego społeczeństwa (zob. Milewski, 1963).
Jest zatem oczywiste, że każdy naród ma swój rodzimy zasób imion, z któ-rego korzysta, ale w żadnym prawie języku nie znajdujemy wyłącznie własnego (czystego) systemu nazewniczego. Oprócz zasadniczego trzonu imion rodzi-mych zawiera on także imiona pochodzące z innych języków, które przysto-sowują się fonetycznie, często też morfologicznie, i funkcjonują w systemie
nazewniczym danego języka na równi z imionami rodzimymi. Także w Polsce używane są imiona różnego pochodzenia, wywodzące się z rozmaitych kultur, których zasób zmieniał się w ciągu wieków, wzbogacając się o coraz nowsze jednostki nazewnicze.
W niniejszym artykule zanalizowano imiona nadawane współcześnie mieszkańcom Przemyśla. Z racji położenia miasta na pograniczu południowo- -wschodnim badania koncentrują się na aspekcie socjolingwistycznym, wyzna-niowym i kulturowym w nadawaniu imion. Chodzi bowiem o pokazanie różnic i podobieństw między imionami ludzi (społeczności) dwóch wyznań — kato-lików i prawosławnych. Są to niekiedy przedstawiciele różnych narodowości, żyjący współcześnie obok siebie (często już od wielu pokoleń), w tej samej spo-łeczności miejskiej, wspólnocie komunikacyjnej i kulturowej, a mimo wszystko podtrzymujący w pewnym stopniu własną tożsamość (kulturę, tradycje, obycza-je), przejawiającą się także w nadawanych imionach chrzestnych. W celu peł-niejszego zobrazowania tej specyficznej sytuacji przedstawiono (dla porówna-nia) także imiona dwóch starszych pokoleń (rodziców i dziadków)1.
1 Materiał imienniczy został wyekscerpowany z rękopiśmiennych źródeł — ksiąg chrztów, pochodzących z typowych parafii przemyskich — rzymskokatolickiej pw. Miłosierdzia Bożego i prawo sławnej pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny — z pierwszej dekady XXI w. (2000–
–2009). Należy zaznaczyć, iż rzymskokatolickie księgi metrykalne (tu „Księga ochrzczonych”) zawierają w miarę pełną i konsekwentną dokumentację ochrzczonych dzieci (m.in. podawane są zwykle dwa imiona dziecka, informacje o wyznaniu i płci, dane o jego rodzicach, tj. imiona i na-zwiska, zarówno matki, jak i ojca, także imiona dziadków oraz imiona i nazwiska rodziców chrzest-nych dziecka). Prawie wszystkie informacje zapisywane są w języku polskim, choć zdarzają się też adnotacje w języku łacińskim. Osobliwością tego dokumentu są zapisy chińskich imion w postaci spolszczonej, np. Minh, Dang (narodowość wietnamska), a także dość częste warianty (przeważnie graficzne) imion: Wanessa / Vanessa / Vanesa czy Gabriel/Gabrjel.
W dokumencie prawosławnym (Księga chrztów) informacje są natomiast znacznie uboższe (podawane jest zwykle jedno imię dziecka, wiadomości o imionach dziadków są niepełne, gdyż tylko w rubryce „Ojciec” zapisywano imię ojca oraz — dodatkowo — czyim był synem; w rubryce
„Matka” notowano tylko imię matki). Instrukcja dla duchownych prowadzących „Księgę…” została wykaligrafowana w języku łacińskim, pozostałe zaś dane zapisywane są głównie w języku polskim, także w ukraińskim, często nieudolnie spolszczonym (zwłaszcza przy notacjach typowych imion lub nazwisk ukraińskich). Owe zapisy nie zawsze są prowadzone w sposób jednolity i konsekwent-ny; niejednokrotnie duchowny sam decyduje o formie imienia chrzczonego dziecka, stąd zdarzają się warianty: Igor i Ihor, Olga i Olha, Jerzy i Jurij, Aleksander i Oleksandr itp., które mogą być powodem wielu kłopotów interpretacyjnych.
Warto dodać, iż obowiązek prowadzenia ksiąg metrykalnych na ziemiach polskich istniał już od drugiej połowy XVI w. W XVIII w. zalecono sporządzanie oddzielnych ksiąg chrztów, ślubów i po-grzebów. Podczas rozbiorów, kiedy diecezja przemyska znalazła się pod władzą austriacką, księgi metrykalne uzyskały rangę oficjalnych dokumentów, zapisywanych w języku łacińskim, a dopiero w XIX i XX w. obok łaciny zaczął pojawiać się także język polski.
Księgi metrykalne prawosławne prowadzono według zasad przyjętych dla Kościoła rzymsko-katolickiego. Najstarsze metryki chrztów, ślubów i pogrzebów z XVIII w. były pisane po rusku,
Należy zaznaczyć, iż Przemyśl jest najciekawszym i najstarszym miastem po-granicza południowo-wschodniego, o burzliwej, ponadtysiącletniej historii, waż-nym w dziejach naszego kraju. Obecnie jest znaczącym ośrodkiem kulturalważ-nym, naukowym i turystycznym, posiadającym wiele cennych zabytków. Aktywną działalność rozwijają tu mniejszości narodowe (np. Ukraińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne prowadzi zespoły recytatorskie, pieśni i tańca). Rys hi-storyczny miasta dowodzi jego dawnych i wielostronnych tradycji kulturalnych, a także wskazuje na kontakty przygraniczne z innymi państwami sąsiednimi — zróżnicowaną etnicznie i wyznaniowo ludnością (por. Hop, 2007; Korzec, 2004;
Kunysz, 1966; 1968).
O dawnych kontaktach językowych polsko-ukraińskich w rejonie Bramy Przemyskiej, których świadectwem są m.in. nazwy rzek (Sanu, Wiaru i Tanwi) oraz nazwy osobowe, wspomina J. Rieger (1996, s. 259; 1989, s. 57–61).
Jak twierdzi E. Wolnicz-Pawłowska, „w badaniach diachronicznych trzeba chyba uznać, że pewne osoby, pewne rody, należą zarówno do kręgu kultury ukraiń skiej, jak i kultury polskiej” (1996, s. 348). W ciągu wieków bowiem nie-które rodziny ukraińskie (głównie przez małżeństwo), zwłaszcza szlacheckie i mieszczańskie, ulegały polonizacji, a chłopskie — ukrainizacji. Świadomość narodowa, jak uważa badaczka, „nie pokrywa się z praktyką językową” — „istot-nym wyznacznikiem przynależności etnicznej było wyznanie religijne” (tamże).
Przypomnijmy, że badany materiał antroponimiczny dotyczy dwóch wyznań — katolików i prawosławnych; pochodzi z katolickiej parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Przemyślu oraz z parafii prawosławnej, skupiającej wszystkich wyznawców prawosławia zamieszkujących Przemyśl, w posiadaniu której znajduje się cerkiew pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny2, gdzie utrzymana została cerkiewszczy-zna z naleciałościami ukraińskimi.
Z analizy katolickich ksiąg metrykalnych3 wynika, że w najmłodszym pokoleniu przemyślan pierwszej dekady XXI w. do najczęściej nadawanych imion męskich należą: Jakub i Kacper (z rangą 1), następnie Michał (z rangą 2), Mateusz (3), Karol (4), Patryk (5), Filip, Łukasz i Piotr (6). Są to imiona chrześcijańskie, staro- i no-wotestamentowe, jedynie Karol należy do grupy imion świętych nowszych czasów.
później też po łacinie, dopiero w okresie międzywojennym zaczął pojawiać się język ukraiński, a obok niego także polski (por.www.agad.archiwa.gov.pl/genealogia/poradnik.html#5).
2 Jest to prawosławna cerkiew konkatedralna i parafialna w Przemyślu, należąca do dekanatu Przemyśl diecezji przemysko-gorlickiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
3 W katolickiej parafii pw. Miłosierdzia Bożego w Przemyślu w latach 2000–2009 ochrzczo-no 288 dzieci, w tym 138 chłopców i 150 dziewczynek. Wśród najczęstszych wymieniam tylko te imiona, które miały największą liczbę nosicieli (a tym samym najwyższą rangę; każda ranga obejmuje imiona o tej samej frekwencji). Imion najrzadszych (z frekwencją 1) jest najwięcej, przy-taczam je zatem w wyborze (tę zasadę stosuję również dalej).
Najrzadziej (z frekwencją 1) pojawiają się natomiast imiona: Aleksander, Alan, Bartosz, Damian, Daniel, Emil, Erwin, Gabriel, Gracjan, Ignacy, Jan, Kajetan, Kamil, Klaudiusz, Krystian, Norbert, Tomasz, Tymoteusz, Zbigniew i inne.
Wśród imion żeńskich najpopularniejsze okazały się: Aleksandra (z rangą 1), Julia i Wiktoria (z rangą 2), Martyna (3), Gabriela//Gabrjela (4), Oliwia (5), Amelia, Anna, Emilia, Klaudia i Maja (6). Wśród nich znajduje się biblijne imię Anna oraz imiona chrześcijańskie świętych późniejszego okresu: Aleksandra, Wiktoria, Emilia, Klaudia i Julia, a także imiona świeckie (pojawiające się często w literaturze), takie jak: Martyna, Oliwia, Amelia, Maja. Na uwagę za-sługuje imię Gabriela, pochodzące od biblijnego imienia męskiego Gabriel, znane w Polsce dopiero od XIX w. (zob. Bubak, 1993, s. 116). Imiona najrzad-sze (z frekwencją 1) to: Adriana, Barbara, Ewa, Ewelina, Halina, Iga, Jolita, Kamila, Kaja, Luiza, Maria, Nadia, Otylia, Paula, Sylwia, Wanessa, Zofia i inne.
Należy zauważyć, że w przypadku imion żeńskich imiona chrześcijańskie równoważą się z imionami świeckimi, u chłopców zaś nominacje o wyższej frekwencji zyskały imiona chrześcijańskie. Warto odnotować, że Ola i Bartosz (formy zdrobniałe od Aleksandra i Bartłomiej) figurują także w funkcji imion oficjalnych.
Do najbardziej popularnych imion męskich nadawanych w parafii prawosław-nej4 w XXI w. należą: Mikołaj (z rangą 1), Jarosław (z rangą 2), Alan, Igor (Ihor), Tomasz (3), Mirosław, Olgierd, Piotr (4). Najczęściej pojawia się Mikołaj (kulty-wowany w obu Kościołach) oraz Igor (imię wielkiego księcia kijowskiego z X w., które w Polsce należy do imion rzadkich (zob. Bubak, 1993, s. 143); Jarosław i Mirosław — związane z tradycją słowiańską, chociaż Jarosław uznawany jest też za świętego prawosławnego (chodzi tu o Jarosława I Mądrego z dynastii Rurykowiczów, wielkiego księcia Rusi Kijowskiej, pokonanego przez Bolesława Chrobrego podczas wyprawy kijowskiej5; por. Fros, Sowa, 1982, s. 315). Tomasz — to imię nowotestamentowe, a imię Alan, niejasnego pochodzenia, w Polsce poja-wiło się dopiero w nowszych czasach (por. Bubak, 1993, s. 31); imię chrzestne Olgierd (o etymologii litewskiej) zostało zanotowane dopiero w XIX w., chociaż znane było u nas znacznie wcześniej z przyczyn historycznych (Bubak, 1993, s. 245). Najrzadziej nadawane (o frek wencji 1) są imiona: Aladyn, Aleksander, Daniel, Gleb, Hubert, Jan, Maciej, Paweł, Sergiej, Stanisław.
Najczęstsze współczesne imiona żeńskie w tej parafii to: Anastazja (z ran-gą 1), Olga (z ranran-gą 2), Natalia (3), także Daria, Maria, Otylia, Walentyna, Wiktoria (4). Imię Maria jest najważniejszym i najbardziej popularnym imieniem
4 W parafii prawosławnej pw. Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu (w latach 2000–2009) ochrzczono 117 dzieci, w tym 64 chłopców i 53 dziewczynki.
5 Informacje o świętych prawosławnych (tu i dalej) pochodzą także z: https://pl.wikipedia.org/
wiki/Święci_prawosławni
biblijnym Nowego Testamentu, a Anastazja, Olga, Natalia, Daria i Walentyna to imiona prawosławnych świętych i błogosławionych, Otylia jest natomiast imie-niem świętej średniowiecza europejskiego, pochodzenia germańskiego (Fros, Sowa, 1982, s. 434). Najrzadziej występujące imiona żeńskie to: Erika, Galina, Margarita, Mirosława, Oksana, Polina, Roksana, Sandra i Waleria.
Jak widać, wśród żeńskich największą popularnością cieszą się imiona świę-tych prawosławnych, imiona męskie są natomiast bardziej zróżnicowane.
Warto zwrócić uwagę, że w pokoleniu najmłodszym występuje tylko jed-no imię męskie, powszechne na gruncie wschodniosłowiańskim — Igor (por.
Abramowicz, 1993, s. 195) i trzy żeńskie: Anastazja, Olga, Walentyna (zob. tam-że, 1993, s. 194–195; Wolnicz-Pawłowska, Szulowska, 1998, s. 106, 143, 149;
Citko, 2001, s. 27).
Dla pełniejszego zobrazowania sytuacji socjologicznej i kulturowej w obu parafiach porównajmy imiona nadawane we wcześniejszych pokoleniach — ro-dziców i roro-dziców chrzestnych oraz dziadków.
Otóż w parafii katolickiej pw. Miłosierdzia Bożego najczęściej pojawiający-mi się ipojawiający-mionapojawiający-mi męskipojawiający-mi w pokoleniu rodziców były: Tomasz (z rangą 1), Piotr (z rangą 2), Grzegorz (3), Andrzej (4), Marcin (5), Krzysztof (6), Paweł i Robert (7), Łukasz (8), Ryszard (9), Wojciech (10). Podobnie jak w pokoleniu najmłod-szym, są to głównie imiona chrześcijańskie — biblijne (Tomasz, Piotr, Andrzej, Paweł, Łukasz) oraz imiona świętych średniowiecza europejskiego, o różnej ge-nezie językowej (Marcin, Krzysztof, Robert, Ryszard). W pierwszej dziesiątce mieści się też słowiańskie dwuczłonowe imię Wojciech, należące również do imion świętych patronów. Można zauważyć, że tylko imiona Piotr i Łukasz kon-tynuowane są w pokoleniu najmłodszym jako najczęściej nadawane; tak bardzo popularne Tomasz i Andrzej w pokoleniu ojców zajmują natomiast ostatnie miej-sca na liście rangowej imion dzieci. Do najrzadziej zaś używanych (z frekwencją 1) imion męskich w pokoleniu rodziców należą: Błażej, Gustaw, Michał, Karol, Olaf, Zenon i inne.
Najpopularniejsze imiona żeńskie w tym pokoleniu to: Anna (z rangą 1), Agnieszka (2), Małgorzata (3), Joanna (4), Elżbieta (5), Katarzyna i Monika (6), Beata (7), Barbara (8), Ewa i Magdalena (9), Aneta, Dorota (10). Są to imiona biblijne (Anna, Magdalena, Ewa, Elżbieta, Joanna) oraz motywowa-ne przez święte Kościoła (Agnieszka, Małgorzata, Katarzyna, Barbara, Beata, Dorota, Monika). Z najpopularniejszych imion w pokoleniu rodziców powtarza się także w pokoleniu dzieci (w pierwszej dziesiątce) jedynie Anna; pozosta-łe (Elżbieta, Barbara, Ewa i Monika) nadawane są dzieciom w pojedynczych przypadkach.
Warto dodać, że w pokoleniu starszym znacznie częstsze niż w pokoleniu dzieci są dwuczłonowe imiona słowiańskie (chociaż do najbardziej
popular-nych nie należą): Bogusław, Zbigniew, Wiesław, Przemysław, Kazimierz, także
popular-nych nie należą): Bogusław, Zbigniew, Wiesław, Przemysław, Kazimierz, także