DYSKUSJA WYNIKÓW
WYKSZTA£CENIE I LITOSTRATYGRAFIA OSADÓW PALEOGENU I NEOGENU
Przeprowadzone w rejonie Wzgórz Dylewskich badania stratygraficzne dotyczy³y g³ównie trzech profili g³êbokich otworów wiertniczych – w Wysokiej Wsi (Ga³¹zka, 2006a, b), Szyldaku (Ga³¹zka, 2010) i Wigwa³dzie (Ga³¹zka, Marks, 2001a, b) – oraz materia³u pobranego z kilkuset otworów od-wierconych sondami mechanicznymi i ods³oniêæ rozmiesz-czonych równomiernie na ca³ym badanym obszarze (fig. 8, 9).
Na podstawie makroskopowej obserwacji rdzenia z otwo-ru wiertniczego w Wysokiej Wsi (osad laminowany) stwier-dzono, ¿e osady wychylone z pozycji pierwotnej wystêpuj¹ do g³êbokoœci 411 m.
Paleogen
Osady paleogenu s¹ znane na omawianym terenie g³ównie z profilu badawczego otworu wiertniczego w Wysokiej Wsi.
Kry oligoceñskich i³ów wêglistych nawiercono tak¿e sonda-mi mechanicznysonda-mi w rejonie Wygody (Ga³¹zka, 2006a).
W profilu badawczego otworu wiertniczego w Wysokiej Wsi granicê miocen–czwartorzêd wyznaczono na wysokoœci ok. 220 m n.p.m. Ni¿ej zalegaj¹ silnie zaburzone i prze³awi-caj¹ce siê osady neogeñskie i paleogeñskie. Upad warstw w rdzeniu wiertniczym dochodzi do 80º, w osadach ilastych wystêpuj¹ liczne lustra glacitektoniczne. Wychylenie warstw stwierdzono w rdzeniu do g³êbokoœci 411 m (ok. 102 m p.p.m.).
Wyniki analiz palinologicznych potwierdzi³y istnienie co najmniej czterech ³usek glacitektonicznych zbudowanych z kompleksu piaszczysto-mu³kowo-ilastych osadów neogeñ-skich lub piaszczysto-ilastych eoceñneogeñ-skich i oligoceñneogeñ-skich.
Ca³e kompleksy utworów buduj¹cych ³uski glacitektoniczne prawdopodobnie pochodz¹ z obszaru po³o¿onego na pó³noc od Ostródy, gdzie w pod³o¿u osadów czwartorzêdowych nie stwierdza siê ju¿ prawie osadów neogeñskich i oligoceñ-skich (Ga³¹zka, 2006a, b). Utwory paleogeñskie tworz¹ praw-dopodobnie ci¹g³¹ pokrywê na ca³ym omawianym obszarze, utwory eoceñskie odnotowano tak¿e w jego po³udniowo--zachodniej czêœci jako prawdopodobn¹ kontynuacjê kom-pleksu z Samp³awy (Ga³¹zka, 2003a, b). Silnie zaburzone osady oligoceñskie i mioceñskie wystêpuj¹ g³ównie w licz-nych, mi¹¿szych ³uskach glacitektonicznych i krach, m.in.
w rejonie Grabowa, Domkowa, Bednarek, Ornowa, Klonowa oraz Wygody (Ga³¹zka 2006a, b; Ga³¹zka, Marks, 2001a, b).
W zachodniej czêœci omawianego obszaru osady in situ tego wieku zalegaj¹ prawdopodobnie znacznie poni¿ej 100 m p.p.m.
i na podstawie wyników badañ palinologicznych ich wiek okreœlono na œrodkowy paleocen – piêtro zeland (S³odkow-ska, 2006, 2010a, b). Na g³êbokoœci 468,10–485,00 m roz-poznano margliste piaski glaukonitowe formacji odrzañskiej z górnego paleocenu, a pod nimi (485,00–489,00 m) analo-gicznie wykszta³cone osady formacji pu³awskiej ze œrodko-wego paleocenu. Osady zbli¿onego wieku stwierdzono w I³a-wie i Samp³aI³a-wie (Ga³¹zka, 2003a), jednak tam dominuj¹ facje wêglanowe zakwalifikowane do dano-paleocenu. Ich strop wystêpuje na g³êbokoœci ok. 468 m w Wysokiej Wsi (ok. 160 m p.p.m.), ok. 240 m w Samp³awie (ok. 140 m p.p.m.) i ok. 230 m w rejonie I³awy (ok. 110–120 m p.p.m.). Na pod-stawie wyników badañ materia³u z otworów wiertniczych przebijaj¹cych osady paleoceñskie w I³awie (Ga³¹zka, 2003a) mo¿na okreœliæ minimaln¹ mi¹¿szoœæ osadów tego wieku na ok. 30 m, jednak przewa¿nie jest to co najmniej 70 m.
Dolny i górny eocen (ipr, priabon)
W profilu otworu wiertniczego w Wysokiej Wsi stwier-dzono eoceñskie i³y, mu³ki i piaski kwarcowe z glaukoni-tem. Dolna seria, o mi¹¿szoœci ok. 9 m, zalegaj¹ca prawdo-podobnie in situ i zaliczona przez S³odkowsk¹ (2006) do for-macji szczeciñskiej z dolnego eocenu (piêtro ipr), wystêpuje na g³êbokoœci ok. 455–464 m (ok. 146–155 m p.p.m.). Seria górna, o zdecydowanie wiêkszej mi¹¿szoœci, zaliczona przez S³odkowsk¹ (2006, 2010a, b) do formacji pomorskiej z gór-nego eocenu (piêtro priabon), zalega na g³êbokoœci ok. 298–
339 m (od ok. 11 m n.p.m. do 30 m p.p.m.). Osady tego wieku wydzielono równie¿ na arkuszach SMGP – Skarlin (Lichwa, We³niak, 2005), Nowe Miasto Lubawskie (We³niak, 2005), Kisielice (Uniejewska, 2000) i I³awa (Ga³¹zka, 2003a).
Dolny oligocen (rupel)
Piaski glaukonitowe oraz mu³ki ze ¿wirkami kwarcowymi drobnoziarniste, miejscami z domieszk¹ œrednioziarnistych, szare lub szarozielone, rzadziej i³y, i³y wêgliste czarne, wystê-puj¹ na omawianym obszarze wy³¹cznie w ³uskach i krach lodowcowych. W rejonie Wysokiej Wsi, w kulminacji Góry Dylewskiej, stwierdzono je na g³êbokoœci 294,00–298,00 m (ok. 11–15 m n.p.m.) i 269,00–286,00 m (ok. 23–40 m n.p.m.).
S³odkowska (2006, 2010b) zaliczy³a je do l¹dowych facji formacji czempiñskiej (dolny horyzont) oraz formacji mosiñ-skiej górnej (wy¿sza warstwa). Mi¹¿szoœæ tych osadów jest zmienna, najczêœciej nie przekracza 20 m. Ich interpretacja stratygraficzna jest oparta na wynikach badañ palinologicz-nych materia³u z otworu wiertniczego w Wysokiej Wsi oraz na ustaleniach przyjêtych dla s¹siednich arkuszy SMGP (Kabulski, 1999; Uniejewska, 2000; Ga³¹zka, 2003a, b).
Na omawianym obszarze nie rozpoznano pozosta³ych ogniw oligocenu.
Fig. 8. Schemat deformacji glacitektonicznych Wzgórz Dylewskich. Lokalizacja –fig. 1
The glaciotectonic deformation scheme of the Dylewskie Hills. For location seeFig. 1
Fig.9.Uproszczonyprzekrójgeologicznyprzezcentraln¹czêœæGarbuLubawskiego.Lokalizacja–fig.1 Simplifiedgeologicalcross-sectionthroughthecentralpartoftheLubawaRidge.ForlocationseeFig.1
Badania palinologicznie osadów mioceñskich (fig. 10) przeprowadzono na próbkach pobranych z badawczych otwo-rów wiertniczych w Starym Lesie i Wysokiej Wsi oraz w kil-ku punktach dokil-kumentacyjnych (Ga³¹zka, 2006a, b). Stwier-dzone w profilach wszystkich otworów archiwalnych osady mioceñskie wystêpuj¹ najprawdopodobniej w ³uskach glaci-tektonicznych, w po³o¿eniu odbiegaj¹cym od pierwotnego.
Osady mioceñskie w postaci kier lodowcowych w osadach czwartorzêdowych rozpoznano w profilach otworów studzien-nych i w punktach dokumentacyjstudzien-nych w rejonie Grabowa, Ornowa, Bednarek, Wygody i Klonowa. Osady mioceñskie w krach wystêpuj¹ od 100 m do nawet ok. 350 m wy¿ej ni¿
w po³o¿eniu in situ stwierdzonym w Ka³dunkach na s¹sied-nim obszarze (ark. I³awa SMGP; Ga³¹zka, 2003a, b). Profil otworu w Ka³dunkach, jako jedynego przebijaj¹cego mi¹¿-sze osady czwartorzêdowe w depresji lubawskiej, pozwala na rozpoznanie wykszta³cenia osadów mioceñskich zalega-j¹cych w dnie depresji. W Wysokiej Wsi zró¿nicowane lito-logicznie osady œrodkowego i górnego miocenu wystêpuj¹ce w czwartej, najwy¿szej ³usce glacitektonicznej osi¹gaj¹ pra-wie 200 m mi¹¿szoœci. Trzecia ³uska ma mi¹¿szoœæ zaledpra-wie 8 m, podczas gdy najni¿sza – ponad 116 m. W najwy¿szym po³o¿eniu utwory mioceñskie znajduj¹ siê najprawdopodob-niej w krze w osadach czwartorzêdowych (Pilaciñski, 1987);
stwierdzono je na zachód od Bednarek (ok. 270 m n.p.m.).
Jednak najwy¿ej wystêpuj¹ce osady tego wieku bez przewar-stwieñ czwartorzêdowych rozpoznano w kulminacji Góry Dylewskiej w otworze studziennym (251 m n.p.m.). Najni¿ej, prawdopodobnie na wysokoœci poni¿ej 130 m p.p.m., osady mioceñskie wystêpuj¹ w dnie depresji w rejonie Lubawy.
I³y piaszczyste, mu³ki piaszczysto-ilaste i piaski drobno-ziarniste jasnoszare stwierdzono w profilu otworu wiertni-czego w Wysokiej Wsi na g³êbokoœci 80,90–269,50 m, 286,00–294,00 m i 339,00–455,00 m. Osady te maj¹, g³ów-nie w stropie, przewarstwienia i³ów pstrych o mi¹¿szoœci do 4 m, zaliczonych tak¿e do œrodkowego miocenu. Tworz¹ one
dosyæ dobrze ekranuj¹cy siê w badaniach elektrooporowych poziom przewodni na ca³ym obszarze objêtym badaniami (Pilaciñski, 1985, 1987; Jagodziñski i in., 2003).
W ca³ym bardzo zró¿nicowanym litologicznie kompleksie osadów mioceñskich zdecydowanie przewa¿aj¹ mu³ki piasz-czyste br¹zowoszare i ciemnoszare, które stwierdzono w pro-filach otworów wiertniczych w Starym Lesie (g³êb. 110,30–
115,70 m), w Kraplewie (g³êb. 71,90–91,00 m) i w Wysokiej Wsi, otworów (numeracja wed³ug Ga³¹zki, 2006a, b): 34 (g³êb. 86,00–139,50 m), 35 (g³êb. 80,90–274,00 m i 357,00–
437,00 m), 36 (g³êb. 55,00–73,00 m) i 37 (g³êb. 61,00–
128,00 m) oraz odwierconych sond¹ mechaniczn¹ otworów 32 (Bednarki) i 70 (Wygoda).
PODSUMOWANIE I WNIOSKI
Po raz pierwszy udokumentowano i precyzyjnie opisano wielkoskalowe deformacje glacitektoniczne osadów paleo-geñskich i neopaleo-geñskich w pod³o¿u czwartorzêdu w rejonie Wzgórz Dylewskich.
Palinologia jako jedyna metoda biostratygraficzna zasto-sowana do badañ osadów zarówno morskich, jak i l¹dowych dostarczy³a unikatowych danych, pozwalaj¹cych na precy-zyjn¹ lokalizacjê poszczególnych stref odk³uæ w osadach.
Wyniki sondowañ elektrooporowych dostarczy³y danych do przedstawienia zarysu przestrzennego poszczególnych
³usek i kier glacitektonicznych.
Zarówno skala deformacji, jak i jej zasiêg s¹ unikatowe w skali œwiatowej. Wyniki badañ przeprowadzonych w ba-dawczym otworze wiertniczym w Wysokiej Wsi pozwoli³y na pe³niejsze poznanie budowy wewnêtrznej strefy miêdzy-lobowej w rejonie Wzgórz Dylewskich.
W ponad 400-metrowej mi¹¿szoœci kompleksie utworów paleogeñskich i neogeñskich stwierdzono cztery pewne i dwie przypuszczalne powierzchnie nieci¹g³oœci, wzd³u¿ których zosta³y przemieszczone mi¹¿sze masy skalne.
Dolny kompleks osadów paleogeñskich jest niezaburzo-ny i znajduje siê w pozycji pierwotnej. Górniezaburzo-ny kompleks
Fig. 10. Silnie zaburzone osady mioceñskie w rdzeniu z badawczego otworu wiertniczego w Wysokiej Wsi
The highly disturbed Miocene sediments in the core of the Wysoka Wieœ borehole
skich i neogeñskich wystêpuj¹cych w tym rejonie w krach i ³uskach glacitektonicznych jednoznacznie wskazuj¹ na
lewskich wskazuje na wczesnoplejstoceñski wiek inicjacji pierwszej serii deformacji w tym rejonie.
LITERATURA
BENTZ A., 1926 — Beiträge zur Geologie der Umgegent von Rosenberg. Jb. preuss. geol. Landesanst., 46: 206–209.
BITNER K., 1956 — Nowe stanowiska trzech plejstoceñskich flor kopalnych. Biul. Inst. Geol., 100: 247–262.
CHURSKI Z., 1961 — The Drwêca Valley near Nowe Miasto.
W: Guide book of excursion. From the Baltic to the Tatras.
Part 1. North Poland. VIthINQUA Congress, Poland, August–
September 1961 (red. R. Galon): 95–97. PWN, £ódŸ.
CIUK E., 1968 — Utwory trzeciorzêdowe i czwartorzêdowe w okolicy Or³owa na pó³noc od Nidzicy (woj. olsztyñskie). Biul. Pañstw.
Inst. Geol., 208: 67–93.
CIUK E., 1972 — Sprawozdanie z badañ utworów trzeciorzêdowych i poszukiwañ z³ó¿ wêgli brunatnych w rejonie Kisielic, woj.
olsztyñskie. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
CIUK E., 1982 — Sprawozdanie z badañ geologiczno-poszukiwaw-czych z³ó¿ wêgla brunatnego w okolicy Stêkin, woj. olsztyñskie.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
ERDTMAN G., 1954 — An introduction to pollen analysis. Chron.
Bot. Comp., Waltham Mass., USA.
GALON R., 1931 — Morfologia doliny Drwêcy. Bad. geogr. nad Polsk¹ pó³n.-zach., 6–7.
GALON R., 1937 — Geologia i morfologia Prus wschodnich.
W: S³ownik geograficzny Pañstwa Polskiego. T. 1: 30–42.
Warszawa.
GALON R., 1947 — Przegl¹dowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:300 000, ark. Toruñ. Wydanie A. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
GALON R., 1953 — Opis ziemi. W: Warmia i Mazury (red. S. Zaj-chowska, M. Kie³czewska-Zaleska). T. 4. Cz. 1: 13–34., Inst.
Zach., Poznañ.
GALON R., 1957 — Zagadnienie ostatniego zlodowacenia w Polsce.
Kosmos, 3: 219–236.
GALON R., 1967 — Czwartorzêd Polski Pó³nocnej. W: Czwartorzêd Polski (red. R. Galon, J. Dylik): 106–166. PWN, Warszawa.
GALON R., 1968 — Przebieg deglacjacji na obszarze Peribaltikum.
W: Ostatnie zlodowacenie skandynawskie w Polsce. Pr. Geogr.
Inst. Geogr. PAN, 74: 201–206.
GALON R., 1981 — Wybrane zagadnienia stratygrafii i chronologii Vistulianu w Polsce. Prz. Geol., 29, 9: 445–452.
GALON R., PACOWSKA J., 1953 — Przegl¹dowa Mapa Geo-logiczna Polski w skali 1:300 000, ark. Toruñ. Wydanie B.
Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
GALON R., ROSZKÓWNA L., 1961 — Extents of the Scandi-navian glaciations and of their recession stages on the territory of Poland in the light of an analysis of the marginal forms of inland ice. Prz. Geogr., 33: 347–364.
GALON R., ROSZKÓWNA L., 1967 — Zasiêgi zlodowaceñ skandynawskich i ich stadiów recesyjnych na obszarze Polski.
W: Czwartorzêd Polski (red. R. Galon, J. Dylik): 18–38. PWN, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2003a — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geo-logicznej Polski w skali 1:50 000, ark. I³awa (210). Narod.
Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2003b — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. I³awa (210). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2005 — Weichselian till petrography in the south--western Mazury Lakeland, Northern Poland. W: The Sixth Baltic Stratigraphical Conference, 23–25.08.2005, St. Peters-burg. Abstracts (red. T. Koren i in.): 27–30. BSA, VSEGEI, St. Petersburg Univ., St. Petersburg.
GA£¥ZKA D., 2006a — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geo-logicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Lubawa (211). Narod.
Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2006b — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Lubawa (211). Narod. Arch. Geol.
PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2009a — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geo-logicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Rybno (249). Narod.
Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2009b — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Rybno (249). Narod. Arch. Geol.
PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., 2010 — Dokumentacja geologiczna otworu badawczego Szyldak PIG 1. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., MARKS L., 1997a — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. D¹brówno.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., MARKS L., 1997b — Szczegó³owa Mapa Geolo-giczna Polski w skali 1:50 000, ark. D¹brówno. Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., MARKS L., 2001a — Objaœnienia do Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, ark. Gierzwa³d.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., MARKS L., 2001b — Szczegó³owa Mapa Geo-logiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Gierzwa³d. Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GA£¥ZKA D., S£ODKOWSKA B., 2006 — Budowa geologiczna moreny miedzylobowej wzgórz Dylewskich. W: Plejstocen po³udniowej Warmii i zachodnich Mazur na tle struktur pod³o¿a. Materia³y XIII Konferencji Stratygrafia Plejstocenu Polski, Maróz, 4–8 wrzeœnia 2006: 168–170. Pañstw. Inst.
Geol., Warszawa.
GA£¥ZKA D., RYCHEL J., KRYSIAK Z., 2009 — Struktury glacitektoniczne a dynamika l¹dolodu zlodowacenia Wis³y na zachodnim sk³onie Garbu Lubawskiego. Pr. Pañstw. Inst.
Geol., 194: 27–34.
GAWOR-BIEDOWA E., 1973 — Stratygrafia paleocenu z otworu I³awa na podstawie badañ mikropaleontologicznych. Kwart.
Geol., 17, 1: 124–130.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GAWOR-BIEDOWA E., 2001 — Badania mikropaleontologiczne osadów pod³o¿a czwartorzêdu z otw. Nowy Dwór-1 i Krzemie-niewo-3. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GIEL M.D., 1971 — Wstêpne informacje o mikrofaunie warstw poznañskich rejonu Olsztyna. Prz. Geol., 19, 6: 304–305.
GIEL M.D., 1972 — Charakterystyka mikrofauny paleoceñskiej z rejonu olsztyñskiego. Kwart. Geol., 16, 4: 1032–1033.
GIEL M.D., 1975 — Wystêpowanie otwornic ciep³olubnych w paleo-ceñskich osadach rejonu Kisielic. Prz. Geol., 23, 12: 603–610.
GIEL M.D., 1991 — Wyniki badañ mikropaleontologicznych próbek z wierceñ Obrzynowo OBR-I i Grabowiec GRA-I.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GIEL M.D., PIWOCKI M., 1996 — Opracowanie stratygrafii utworów trzeciorzêdowych i stropu kredy w rejonie Elbl¹ga, Grudzi¹dza i Ostródy. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GRABOWSKA I., 1971 — Palinologiczno-stratygraficzne opraco-wanie osadów wêglowych z rejonu olsztyñskiego. Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
GRABOWSKA I., 1974 — Stratygrafia osadów paleogeñskich na Ni¿u Polskim w œwietle badañ mikroflorystycznych. Biul.
Instyt. Geol., 281: 67–90.
GRABOWSKA I., 1983 — Palinoflora i plankton paleogeñski z NW Polski. Prz. Geol., 31, 7: 420–425.
HALICKI B., 1951 — Pozycja stratygraficzna osadów eemskich nad doln¹ Wis³¹. Rocz. Pol. Tow. Geol., 20: 313–318.
JAGODZIÑSKI A., KALITIUK R., JAGODZIÑSKA B., 2001 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych, temat: SMGP w skali 1:50 000, ark. Gierzwa³d (212). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
JAGODZIÑSKI A., KALITIUK R., JAGODZIÑSKA B., 2002 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych, temat: SMGP w skali 1:50 000, ark. I³awa (210). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
JAGODZIÑSKI A., KALITIUK R., JAGODZIÑSKA B., 2003 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych, temat: SMGP w skali 1:50 000, ark. Lubawa (211). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
JAGODZIÑSKI A., KALITIUK R., JAGODZIÑSKA B., 2006 — Dokumentacja badañ geoelektrycznych, temat: SMGP w skali 1:50 000, ark. Rybno (249). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
KABULSKI P., 1999 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Susz. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
KIE£CZEWSKA-ZALEWSKA M., 1953 — Geografia. W: War-mia i Mazury (red. S. Zajchowska, M. Kie³czewska-Zaleska).
T. 4. Cz. 2: 120–150. Inst. Zach., Poznañ.
KÖTHE A., PIESKER B., 2007 — Stratigraphic distribution of Paleogene and Miocene dinocysts in Germany. Rev. Paleob., 26: 1–39.
KRAUS E., 1925 — Geologischer Führer durch Ostpreussen. Gebr.
Borntraeger, Berlin.
KRUPIÑSKI K., MARKS L., 1985a — Opracowanie sytuacji geo-logicznej osadów jeziornych stanowiska Losy, etap I: wstêpna charakterystyka osadów jeziornych stanowiska Losy oraz roœlinnoœci w profilu Losy 1. Spraw. Bad. Nauk. Kom. Bad.
Czwart. PAN, 6: 115–122.
34: 375–386.
KRUPIÑSKI K., MARKS L., 1987 — Opracowanie sytuacji geo-logicznej osadów jeziornych stanowiska Losy, etap I: szcze-gó³owa charakterystyka osadów stanowiska Losy oraz pobra-nie prób do badañ palinologicznych. Spraw. Bad. Nauk. Kom.
Bad. Czwart. PAN, 7: 53–63.
KRUPIÑSKI K., MARKS L., 1989 — Ustalenie wieku i rozprze-strzenienia osadów plejstoceñskich w rejonie stanowiska je-ziornych osadów interglacjalnych w Losach ko³o Lubawy.
Spraw. Bad. Nauk. Kom. Bad. Czwart. PAN, 8: 28–34.
KRUPIÑSKI K., MARKS L., 1991 — Ods³oniêcie jeziornych osadów interglacjalnych w Losach ko³o Lubawy. W: Sym-pozjum „Ochrona i funkcje zabytków przyrody nieo¿ywionej jako elementów œrodowiska naturalnego Polski”. Kraków: 31–33.
LICHWA M., WE£NIAK A., 2005 — Szczegó³owa Mapa Geo-logiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Skarlin. Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
LINDNER L., 1991 — G³ówne jednostki podzia³u plejstocenu Polski. Ser. Geogr. UAM, 50: 519–530.
LINDNER L., MARKS L., 1995a — Correlation of glacial episodes of the Wis³a (Vistulian) Glaciation in the Polish Lowland and mountain regions, and in Scandinavia. Bull. Pol. Acad. Sci.
Earth Sci., 43: 5–15.
LINDNER L., MARKS L., 1995b — Zarys paleogeomorfologii obszaru Polski podczas zlodowaceñ skandynawskich. Prz.
Geol., 43, 7: 591–594.
£YCZEWSKA J., 1958 — Stratygrafia paleogenu i neogenu Polski pó³nocnej. Kwart. Geol., 2, 1: 127–160.
MAKOWSKA A., 1976a — Stratigraphy of tills exposed along the valley of the Lower Vistula area. W: Till – its genesis and diagenesis. Zesz. Nauk. UAM, Geografia, 12: 239–242.
MAKOWSKA A., 1976b — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. I³awa. Wydanie A. Wyd. Geol., Warszawa.
MAKOWSKA A., 1978 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. I³awa. Wydanie B. Wyd. Geol., Warszawa.
MAKOWSKA A., 1980 — Objaœnienia do Mapy Geologicznej Polski w skali 1:200 000, ark. I³awa. Wyd. Geol., Warszawa.
MAÑKOWSKA A., S£OWAÑSKI J., 1978 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000. A – mapa utworów powierzchnio-wych, ark. Olsztyn. Inst. Geol., Warszawa.
MAÑKOWSKA A., S£OWAÑSKI J., 1980 — Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000, ark. Olsztyn, Wyd. B. Inst. Geol., Warszawa.
MARKS L., 1979 — Foreland influence on ice sheet movement during the Vistulian (Würm) Glaciation the case of the Lubawa Elevation (Mazury Lakeland). Bull. Acad. Pol. Sci., Sci. Terre, 26: 203–213.
MARKS L., 1980 — Pod³o¿e i stratygrafia osadów czwartorzêdo-wych w SW czêœci Pojezierza Mazurskiego. Kwart. Geol., 24, 2: 361–374.
MARKS L., 1984 — Zasiêg l¹dolodu zlodowacenia ba³tyckiego w rejonie D¹brówna i Uzdowa (zachodnia czêœæ Pojezierza Mazurskiego). Biul. Geol. Uniw. Warsz., 28: 133–176.
MARKS L., 1988 — Relation of substrate to the Quaternary paleo-relief and sediments, western Mazury and Warmia (northern Poland). Kwart. AGH Geologia, 14: 1–76.
MARKS L., 1989 — Konferencja terenowa „Sytuacja geologiczna i flora interglacjalna stanowiska Losy na Pojezierzu Mazur-skim”. Spraw. Bad. Nauk. Kom. Bad. Czwart. PAN, 8: 97–98.
MARKS L., KRUPIÑSKI K., CIEŒLA A., 1987 — Opracowanie sytuacji geologicznej osadów jeziornych stanowiska Losy, etap III: opracowanie stratygrafii osadów stanowiska Losy w opar-ciu o badania palinologiczne i geologiczne. Spraw. Bad. Nauk.
Kom. Bad. Czwart. PAN, 7: 64–74.
MARZEC M., 1973 — O nowym stanowisku paleocenu w I³awie, woj. olsztyñskie. Kwart. Geol. 17, 1: 118–121.
NECHAY W., 1927 — Utwory lodowcowe Ziemi Dobrzyñskiej.
Spraw. Pañstw. Inst. Geol., 4: 61–144.
NIEWIAROWSKI W., 1968 — Morfologia i rozwój pradoliny i doliny dolnej Drwêcy. Stud. Soc. Sci. Torunensis, Sect. C, Geogr. Geol., 6: 1–132.
PACHUCKI C., 1961 — Moreny czo³owe ostatniego zlodowacenia na obszarze Peribalticum. Rocz. Pol. Tow. Geol., 31: 303–315.
PASIERBSKI M., 1984 — Struktura moren czo³owych jako jeden ze wskaŸników sposobu deglacjacji obszaru ostatniego zlodo-wacenia w Polsce. UMK, Toruñ.
PILACIÑSKI T., 1985 — Dokumentacja badañ elektrooporowych – Lubawa. Arch. BIPROMEL, Warszawa.
PILACIÑSKI T., 1987 — Dokumentacja badañ elektrooporowych – Ostróda – czêœæ po³udniowa. Arch. BIPROMEL, Warszawa.
PIWOCKI M., 1970 — Sprawozdanie z poszukiwañ z³ó¿ wêgli brunatnych wykonanych w rejonie Ostróda-Pó³noc, woj. olsztyñ-skie, 1968 r. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
PIWOCKI M., ZIEMBIÑSKA-TWORZYD£O M., 1995 — Litostratygrafia i poziomy sporowo-py³kowe neogenu na Ni¿u Polskim. Prz. Geol., 43, 11: 916.
POWELL A.J., 1992 — Dinoflagellate cysts of the Tertiary System.
W: A stratigraphic index of Dinoflagellate cysts (red. A.J. Powell):
155–251. Chapman & Hall, London, New York.
PO¯ARYSKA K., 1977 — Upper Eocene foraminifera of East Poland and their palaeogeographical meaning. Acta Palaeont.
Pol., 22: 3–54.
PO¯ARYSKI W., 1974 — Podzia³ obszaru Polski na jednostki tek-toniczne. W: Budowa geologiczna Polski. T. 4. Tektonika. Cz. 1.
Ni¿ Polski (red. W. Po¿aryski): 24–34. Wyd. Geol., Warszawa.
RINTERKNECHT V.R., MARKS L., PIOTROWSKI J.A., RAIS-BECK G.M., YIOU F., BROOK E.J., CLARK P.U., 2005 — Cosmogenic10Be ages on the Pomerania Moraine, Poland.
Boreas, 34: 186–191.
ROSZKO L., 1955 — Moreny czo³owe zachodniego Pojezierza Mazurskiego. Stud. Soc. Sci. Torunensis, Sect. C, Geogr. Geol., 2: 1–111.
ROSZKO L., 1956 — Zagadnienia zasiêgu stadium pomorskiego nad doln¹ Wis³¹. Stud. Soc. Sci. Torunensis, Sect. C, Geogr.
Geol., 3: 1–22.
ROSZKO L., 1961 — Outwash at Przezmark, Eemian fauna in secondary bed. W: Guide-Book of Excursion from the Baltic to the Tatras (red. R. Galon), VI congr. INQUA, Poland. Vol. 1:
93–94. PWN, £ódŸ.
ROSZKO L., 1968 — Recesja ostatniego l¹dolodu z terenu Polski.
Pr. Geogr. Inst. Geogr. PAN, 74: 65–96.
S£ODKOWSKA B., 1993 — Wyniki badañ sporowo-py³kowych i fitoplanktonowych osadów trzeciorzêdowych z profilu G¹g³awki (ark. Olsztyn, 1:50 000). Narod. Arch. Geol.
PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 1994 — Wyniki analiz palinologicznych próbek osadów z profili Wa³y i Nowy Las (ark. Muszaki, 1:50 000).
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
wych w Mszczonowie. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2001b — Wyniki badañ palinologicznych z profilu Osieczek K-1, ark. SMGP Ksi¹¿ki (284). Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2002a — Palinostratygrafia utworów formacji poznañskiej w œrodkowej czêœci Ni¿u Polskiego. Prz. Geol., 50, 3: 261.
S£ODKOWSKA B., 2002b — Wyniki badañ palinologicznych próbek osadów trzeciorzêdowych z ark. SMGP Boguchwa³y (136), profile: Pojezierce K-1, BrzeŸno K-2 i Konradowo K-3.
Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2002c — Wyniki badañ palinologicznych osadów trzeciorzêdowych z ark. SMGP I³awa (210), profile:
Szczepkowo-1, Smolniki-2 i M¹tyki-3. Narod. Arch. Geol.
PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2004 — Palinostratygrafia osadów paleogenu w profilu otworu Yantarnyy P-1 i w kopalni „Primorskoye” – bruzda 224. W: Korelacja utworów trzeciorzêdowych pó³noc-nej Polski i Okrêgu Kaliningradzkiego (Rosja) ze szczególnym uwzglêdnieniem osadów bursztynonoœnych (red. Kramarska i in.). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2005a — Profil osadów trzeciorzêdu Polski pó³nocno-wschodniej w œwietle najnowszych badañ i w aspek-cie praktycznego wykorzystania. Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2005b — Wyniki badañ palinologicznych próbek osadów z profili Wygoda (WH 183) i Kaczeniec (WH 197), ark. SMGP Lubawa (211). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2006 — Wyniki badañ palinologicznych osadów trzeciorzêdowych z ark. Lubawa (211). W: Badania litologiczno-petrograficzne osadów czwartorzêdowych dla Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000, dla arkusza Lubawa SMGP (red. J. Przasnyska). Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2007 — Badania palinologiczne. W: Rozpozna-nie struktury wewnêtrznej linijnej strefy pogranicza plejstoceñ-skich prowincji paleogeograficznych warmiñskiej i mazurskiej (red. W. Morawski). Narod. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2008a — Osady najwy¿szego neogenu w £êczycach ko³o Lêborka w zapisie palinologicznym. W: Osady z pogranicza czwartorzêdu i neogenu, paleogenu Ÿród³em infor-macji o wp³ywie pod³o¿a na litologiê osadów na Ni¿u Polskim (red. K. Kenig): 28. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.
S£ODKOWSKA B., 2008b — Palynostatigraphy of Paleogene deposits from the Yantarnyy P-1 profile (Sambian Peninsula, Russia). W: Abstract volume: 12thInternational Palynological Congress and 8thInternational Organisation of Palaeobotany Conference (Bonn, August 30–September 5, 2008). Terra Nostra – Schr. GeoUnion Alfred-Wegener Stift., 2008/2: 259–260.
S£ODKOWSKA B., 2009 — Palynology of the Palaeogene and Neogene from the Warmia and Mazury areas (NE Poland).
Geologos, 15: 219–234.
S£ODKOWSKA B., 2010a — Palynostratigraphic record of Paleo-gene deposits from Sambian Peninsula (Yantarnyy P-1 profile and Primorskoye Quarry). W: Amber Mining and Processing in Sambia. Theses of the reports from the International Scientific Symposium (Kaliningrad, May 12th–14th, 2010): 64–66. Russian State I. Kant University Press, Kaliningrad.
Natural History Museum, Hungary.
SONNTAG P., 1919 — Geologie von Westpreußen. Gebrüder Borntraeger, Berlin.
STUCHLIK L., ZIEMBIÑSKA-TWORZYD£O M., KOHLMAN--ADAMSKA A., GRABOWSKA I., S£ODKOWSKA B., WA¯YÑSKA H., SADOWSKA A., 2009 — Atlas of pollen and spores of the Polish Neogene. Vol. 3. Angiosperms (1) : 3–233. W. Szafer Inst. Bot., Pol. Acad. Sci., Kraków.
STUCHLIK L., ZIEMBIÑSKA-TWORZYD£O M., KOHLMAN--ADAMSKA A., GRABOWSKA I., S£ODKOWSKA B., WOROBIEC E., DURSKA E., 2014 — Atlas of pollen and spores of the Polish Neogene. Vol. 4. Angiosperms (2): 1–466.
W. Szafer Inst. Bot., Pol. Acad. Sci., Kraków.
STUCHLIK L., ZIEMBIÑSKA-TWORZYD£O M., KOHLMAN--ADAMSKA A., GRABOWSKA I., WA¯YÑSKA H., SADOWSKA A., 2002 — Atlas of pollen and spores of the Polish Neogene. Vol. 2. Gymnosperms: 3–237. W. Szafer Inst.
Bot., Pol. Acad. Sci., Kraków.
STUCHLIK L., ZIEMBIÑSKA-TWORZYD£O M., KOHLMAN--ADAMSKA A., GRABOWSKA I., WA¯YÑSKA H., S£OD-KOWSKA B., SADOWSKA A., 2001 — Atlas of pollen and spores of the Polish Neogene. Vol. 1. Spores: 5–158. W. Szafer Inst. Bot., Pol. Acad. Sci., Kraków.
TORNQUIST A.J.H., 1910 — Geologie von Ostpreussen. Gebrüder Borntraeger, Berlin.
TYLMANN K., WYSOTA W., 2011 – Geneza i transformacja rzeŸby morenowej w pó³nocno-zachodniej czêœci Garbu Lubaw-skiego (Polska pó³nocna). Prz. Geol., 59, 11: 739–750.
UBERNA T., 1974a — Osady pogranicza kredy i trzeciorzêdu w wy-branych otworach wiertniczych z rejonu Warszawy, I³awy, Kwidzynia i Malborka. Kwart. Geol., 18, 4: 879–880.
PIG-PIB, Warszawa.
WAHNSCHAFFE F., SCHUCHT F., 1921 — Geologie und Oberf-läengestaltung der Norddeutschen Flachlandes. J. Engelhorns nachf., Stuttgart.
WE£NIAK A., 2005 — Szczegó³owa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000, ark. Nowe Miasto Lubawskie. Narod. Arch.
Geol. PIG-PIB, Warszawa.
WIŒNIEWSKI E., 1971 — Struktura i tekstura sandru ostródzkiego
WIŒNIEWSKI E., 1971 — Struktura i tekstura sandru ostródzkiego