2. integracja rynków Europy Środkowej jako szansa
2.3. Wymiar południowy projektów dywersyfikacyjnych
Na wymiar południowy projektów dywersyfikacyjnych realizowa-nych w ramach Korytarza Północ-Południe składają się:
połączenie południowo-zachodnie z terminalem LNG Adria;
•
połączenie południowo-wschodnie z terminalem LNG w
Kon-•
stancy;
połączenie z nowymi rurociągami planowanymi w ramach
Koryta-•
rza Południowego.
Terminal chorwacki Adria LNG zgodnie z planami ma dyspono-wać docelowo zdolnością przeładunkową 15 mld m³ rocznie.60 Jest to
59 Do 2012 r. Polska sprowadzała ok. 0,9 mld m³ gazu z Niemiec interkonektorem w Lasowie, tj. ok. 6% potrzeb kraju. Dzięki modernizacji i rozbudowy interkonek-tora od stycznia 2012 r. stało się możliwe korzystanie ze zwiększonej mocy przesy-łowej tego gazociągu w wysokości 1,5 mld m³ rocznie.
60 Terminal będzie poza tym mógł przyjmować duże statki przewożące od 75–
–265 tys. m³ w zależności od pojemności statku. Dostawy mają być realizowane przy udziale 100 tankowców LNG. Koszt jego budowy szacuje się na 800 mln euro. Ra-zem z systemem gazociągowym koszt projektu wzrasta do 1 mld euro.
obecnie najbardziej ambitny tego rodzaju projekt realizowany w Euro-pie. Terminal regazyfikacyjny LNG ma powstać w Omisalij na wyspie Krk, skąd następnie będzie dostarczany na kontynent i transporto-wany gazociągami m.in. w ramach połączeń Korytarza Północ-Połu-dnie (zwłaszcza do Węgier i Austrii). W ramach inwestycji zbudowane zostaną dwa magazyny LNG o pojemności 195 tys m³ każdy. Pro-jekt realizowany jest przez konsorcjum Adria LNG w składzie: E.ON Ruhrgas (39,17%), Total (27,36%), OMV (32,47%) i Geoplin (1%).61 Ma on na celu zapewnienie elastycznych dostaw gazu od innych do-stawców niż Rosja i niezależnie od istniejącego w regionie systemu ga-zociągowego. Realizacja projektu początkowo planowana była na rok 2014, ale w związku z nadpodażą gazu na rynku europejskim została przełożona na 2017 r.
Projekt Korytarza Północ-Południe zakłada również możliwość stworzenia połączeń z innym terminalem LNG na rumuńskim wybrze-żu w najgłębszym i największym porcie czarnomorskim – Konstancy.
Terminal ma dysponować przepustowością rzędu 3 mld m³ rocznie.
Do jego zbudowania powołano w maju 2010 r. spółkę AGRI LNG – porozumienie zostało podpisane między Azerbejdżanem, Gruzją i Rumunią (w projekcie biorą udział odpowiednio: SOCAR, Oil and Gas Corporation of Georgia oraz ROMGAZ). W 2011 r. do konsor-cjum przyłączyły się Węgry (MVM – Magyar Villamos Művek). Każ-dy z koncernów posiada 25% udziałów w AGRI LNG. Zaangażowanie Azerbejdżanu jest szczególnie istotne, biorąc pod uwagę zarówno roz-wój produkcji z azerskich złóż gazowych (Szach-Deniz), jak również perspektywy połączenia Azerbejdżanu z Turkmenistanem poprzez ga-zociąg transkaspijski. Budowa terminalu LNG w Konstancy uzależ-niona jest od realizacji w ramach Korytarza Południowego projektu gazociągu AGRI (Azerbaijan-Georgia-Romania-Interconnection).
61 >http://www.adria-lng.hr/<.
Projekt ten zakłada transport gazu azerskiego gazociągiem do gru-zińskiego wybrzeża Morza Czarnego (terminal w Kulevi), gdzie bę-dzie on skraplany i transportowany w formie LNG do rumuńskiego terminalu w Konstancy. Projekt ten może się okazać łatwiejszy w re-alizacji niż pozostałe planowane trasy Korytarza Południowego. Dla Azerbejdżanu projekt jest podwójnie korzystny – nie tylko tworzy al-ternatywę względem dostaw przez terytorium Rosji, ale także pozwala na ominięcie Turcji, z którą strona azerska spiera się o warunki i cenę tranzytu gazu.
Korytarz gazowy Północ-Południe w założeniu powinien mieć rów-nież połączenie z gazociągiem, który powstanie w ramach unijnej kon-cepcji Korytarza Południowego, która obejmuje realizację nowych tras transportu surowców energetycznych znad Morza Kaspijskiego, a także Bliskiego Wschodu oraz zawieranie partnerstw strategicznych z krajami eksporterami i krajami tranzytowymi z tych regionów. Obecnie rozważa się kilka projektów infrastrukturalnych i trudno ocenić, który z nich ma największą szansę realizacji. Kraje Europy Środkowej wsparły projekt Nabucco, ale jednocześnie Węgry poparły rosyjski projekt South Stre-am, który nie tylko stanowi poważne zagrożenie dla realizacji Nabucco, ale wręcz powstał po to, by storpedować ten najbardziej ambitny i kosz-towny projekt unijny.62 W praktyce każda z proponowanych tras zapre-zentowanych poniżej ma szansę wnieść istotny wkład w zwiększenie bezpieczeństwa dostaw gazu na rynek UE. Obecnie stanowią one jednak względem siebie konkurencję. Po pierwsze, ze względów ekonomicz-nych. Po drugie, z racji realizacji rosyjskich i chińskich projektów infra-strukturalnych w Azji Środkowej – pozostaje coraz mniej potencjalnych
62 South Stream jest kosztownym projektem szacowanym na 15,5 mld euro, którego celem jest transportowanie gazu rosyjskiego (z Pochinki/Bieriegowaja) gazociągiem przez Morze Czarne do bułgarskiej Warny i dystrybuowania w krajach Europy Po-łudniowej i Południowo-Wschodniej. Obecnie w przedsięwzięciu biorą udział kon-cerny z Włoch, Węgier, Grecji i Bułgarii. South Stream ma dysponować imponującą przepustowością 63 mld m³ rocznie.
źródeł zaopatrzenia unijnych rurociągów.63 Mając na względzie te pro-blemy, zaczęto rozważać możliwość połączenia poszczególnych projek-tów, a w szczególności Nabucco i jego dotychczasowego rywala projektu
− ITGI. Fuzją zainteresowane jest również konsorcjum TAP.64
Tabela 4. Główne projekty krajów UE w ramach korytarza południowego projekt Trasa przepustowość Zaangażowane
– Włochy 12 mld m³/rok Edison DEPABotas
63 k. pronińska, Geopolityka surowców energetycznych – trendy globalne i regionalne po kryzysie finansowym, w: „Rocznik Strategiczny 2010/11”, Scholar 2011.
64 EU pushes pipeline merger in Southern gas corridor, „EurActiv”, 18 luty 2011, źró-dło: >http://www.euractiv. com/en/energy/eu-pushes-pipeline-merger-southern-gas-corridor-news-502272<.
projekt Trasa przepustowość Zaangażowane
Źródło: Opracowanie kamila pronińska w: k. pronińska, Geopolityka surowców ener-getycznych – trendy globalne i regionalne po kryzysie finansowym, w: „Rocznik Strategicz-ny 2010/11”, Scholar 2011.
Gaz na potrzeby tras południowych wydobywany będzie ze złóż znajdujących się w Azerbejdżanie oraz Turkmenistanie. Gaz z Azer-bejdżanu pochodzić ma przede wszystkim ze złoża szelfowego Szach Deniz II. Szacuje się, że w 2015 r. roczna produkcja z tego złoża będzie wynosić ok. 16 mld m³, z tego 10 mld m³ mogłoby być eksportowane na rynek UE. Nie jest to zatem wielkość umożliwiająca zapełnienie samego Nabucco, a co dopiero kilku gazociągów. Według części ana-lityków rynku fuzja na przykład ITGI i Nabucco mogłaby w pewnym stopniu i tymczasowo rozwiązać ten problem. Dostawca nie musiał-by wybierać między konkurencyjnymi trasami, nie hamowałomusiał-by to za-tem prac nad budową rurociągów. Tańszy niż Nabucco gazociąg ITGI
mógłby powstać jako pierwszy, po to by otworzyć Korytarz Południo-wy. Ponieważ na potrzeby Nabucco gaz azerski i tak jest niewystar-czający, fuzja mogłaby umożliwić projektowi przetrwanie i znalezienie w tym czasie nowych źródeł, nie wstrzymując jednocześnie budowy innych tras. Jednakże o ile z perspektywy ITGI byłoby to korzystne rozwiązanie, o tyle niekoniecznie opłaciłoby się konsorcjum Nabuc-co, które rzeczywiście musi znaleźć drugiego dostawcę, aby zapełnić rurociąg, ale potrzebuje też przez ten czas dostaw gazu azerskiego.
Nabucco jest najdroższym i najbardziej skomplikowanym projektem, dlatego też pojawia się wokół tej trasy dużo kontrowersji i wielu anali-tyków poddaje w wątpliwość szanse jego realizacji. Z punktu widzenia krajów Europy Środkowej Nabucco ze względu na swoją przepusto-wość i przebieg trasy jest jednak najlepszym rozwiązaniem spośród wszystkich planowanych tras Korytarza Południowego. Dlatego też szczególnie istotną rolę odegrać może podwodne połączenie menistanu-Azerbejdżanu tzw. gazociągiem transkaspijskim. Turk-menistan posiada największe udokumentowane złoża spośród krajów Azji Centralnej − 8,1 bilionów m³ (tj. 4,3% rezerw światowych); dla porównania, zasoby Azerbejdżanu szacowane są na 1,3 biliony m³.
Mógłby zatem dostarczać tą trasą brakujące ilości surowca.65 O de-terminacji UE w odniesieniu do projektu gazociągu transkaspijskiego świadczy podjęcie przez Radę UE w 2011 r. bezprecedensowej decy-zji o udzieleniu Komisji Europejskiej mandatu do prowadzenia nego-cjacji z Azerbejdżanem i Turkmenistanem w sprawie określenia ram prawnych tego gazociągu.
65 BP, Statistical Review of World Energy 2010, op. cit., s. 22. Turkmenistan produko-wał w 2009 r. 36,6 mld m³ a głównymi odbiorcami turkmeńskiego gazu były Rosja i Iran. Od 2010 r. do grona odbiorców dołączyły również Chiny, dzięki uruchomie-niu gazociągu Saman Depe-Xinjnang.