Obrazy świata w komunikacji neofaszystów
W niniejszym rozdziale zrekonstruowany zostanie ideologiczny obraz świata wyłaniający się z komunikacji najbardziej radykalnych ugru-powań skrajnej prawicy. Nim przejdziemy jednak do szczegółowej analizy sposobów konstruowania neofaszystowskiej ideologii oraz odtworzenia semantyki kluczowych leksemów wykorzystywanych do reprodukcji światopoglądu i wartości tychże środowisk, spójrzmy na dominujące w korpusie kategorie komunikacyjne. Na podsta-wie analizy kontekstów leksemów występujących w tym zbiorze co najmniej trzydzieści razy wyszczególniono dwadzieścia dziewięć kategorii1. Chociaż kilka ostatnich pozycji składa się w dużej mie-rze zaledwie z kilku elementów, zostały one pmie-rzedstawione, aby uwypuklić pewne aspekty komunikacyjne lub też wykorzystać je do dalszych analiz porównawczych.
Tabela 1. Kategoryzacja leksemów występujących w korpusie neofaszystowskim
Kategoria Leksemy Frekwencja Liczba
leksemów
WŁADZA/WOJSKO
wojna, siła, władza, wróg, oddział, policja, żołnierz, armia, zwycięstwo, rewolucja, silny, rewolucyjny, ofiara, walka, wojsko, atak, przywódca, wojenny, wojskowy, wojownik, imperium, służba, generał, potęga, przeciwnik, zbrojny, władca, wrogi, wódz, odwet, rozkaz
2477 32
1 Podkreślić należy jednak, że nie wszystkie słowa spełniające ustalone kryterium minimalnego progu wystąpień zostały uwzględnione w klasyfikacji. Część z nich występowała w zbyt wielu kontekstach i ciężko było jednoznacznie przypisać je do danej kategorii. Wiele leksemów stanowiłoby też jednoelementowe klasy.
W większości przypadków nie były to jednak istotne frekwencyjnie składniki.
Rozdział 2. Wyniki badań empirycznych
Kategoria Leksemy Frekwencja Liczba
leksemów
NARÓD/POLSKA
Polska, naród, polski, kraj, Polak, lud, społeczeństwo, społeczny, ojczyzna,
narodowy, Hitler, niemiecki, Niemcy, Niemiec, SS, NS, Himmler, Hess, front, Rzesza, robotnik, klasa, NSDAP, robotniczy, dzieło, faszystowski, faszyzm, Evola, Führer
2372 20
RASIZM
biały, rasa, aryjski, rasowy, czarny, Aryjczyk, cywilizacja, rasistowski, kolorowy, czarnuch, Aryan
2034 11
RUCH/SKINHEADS
organizacja, skinhead, grupa, ruch, członek, Skinheads, związek, środowi-sko, klan, skin, piwo
1930 11
CZŁOWIEK
człowiek, życie, osoba, ręka, ludzki, jednostka, głowa, serce, mężczyzna, twórca, twarz, ciało
1558 12
MUZYKA
zespół, koncert, kapela, scena, muzyk, muzyka, skład, materiał, kaseta, płyta, muzyczny, utwór, Skrewdriver, próba, Konkwista, studio
1438 16
IDEOLOGIA
idea, socjalizm, socjalistyczny, pogląd, socjalista, czerwony, myśl, komuni-styczny, komunizm, ideał, ideologia, lewacki, mit, nacjonalistyczny,
polityczny, państwo, partia, rząd, system, polityk, program, demokracja, państwowy, minister, demokratyczny, struktura
1321 12
EUROPA/ŚWIAT
świat, Europa, światowy, europejski, amerykański, USA, Francja, Rosja, Anglia, Izrael, Ameryka, Afryka, Wło-chy, międzynarodowy, francuski
1300 15
ŻYD/
ANTYSEMITYZM
Żyd, żydowski, obóz, liczba, Holo-caust, wolnomularstwo, żydostwo, ZOG, loża, tajny
1274 10
MEDIA
pismo, temat, słowo, tekst, wywiad, zin, artykuł, książka, medium, film, prasa, tytuł, czytelnik, adres, autor, gazeta
1192 16
NAUKA/WIEDZA
problem, fakt, prawdziwy, zasada, prawda, powód, wiedza, przykład, opinia, nauka, warunek, informacja, przyczyna, szkoła, dowód
1093 15
Obrazy świata w komunikacji neofaszystów RELIGIA
bóg, religia, kościół, wiara, chrze-ścijaństwo, chrześcijański, duchowy, święty, bóstwo, ksiądz, religijny, kato-licki, kult, świątynia, Perun, kapłan
1081 16
DZIAŁANIE
działalność, cel, akcja, pomoc, wpływ, proces, plan, współpraca, działanie, metoda, czyn, skutek, osiągnięcie
1062 13
POŁOŻENIE/
LOKALIZACJA
ziemia, teren, zachodni, granica, wschodni, zachód, obszar, góra, pół-nocny, wschód, terytorium, planeta
749 12
GOSPODARKA
praca, wartość, interes, drogi, pieniądz, gospodarczy, kapitalizm, produkcja, dolar, szef
675 10
HISTORIA
historia, stary, dawny, przeszłość, przodek, historyczny, ubiegły, sowiecki, Studnicki, NKWD, NSZ
638 11
ZNAK/SYMBOL krew, symbol, znak, duch, swastyka,
krzyż, ogień, słońce, dusza 561 9
RODZINA dziecko, kobieta, rodzina, przyjaciel,
brat, syn, dom, matka 535 8
POSTAWA honor, stosunek, nienawiść, radykalny,
dumny, postawa, patriota, duma 417 8
PRZYSZŁOŚĆ przyszłość, zmiana, rozwój 310 3
MIASTO miasto, ulica, mieszkaniec, Warszawa,
lokalny, miejscowy 308 6
PRAWO prawo, kodeks, porządek 301 3
SŁOWIANIE/
POGANIZM Słowianin, słowiański, pogański 255 3
TOŻSAMOŚĆ kultura, tradycja, język 221 3
MŁODOŚĆ/
MŁODZIEŻ młody, młodzież 165 2
WOLNOŚĆ wolność, wolny 151 2
NATURA natura, naturalny 120 2
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 1 pokazuje, że neofaszyści komunikują przede wszystkim o kwestiach związanych z narodem, narodowym socjalizmem, rasi-zmem oraz o własnej subkulturze. Dominującymi składnikami są jednak leksemy odwołujące się do siły i władzy, którą reprezen-tuje kategoria WŁADZA/WOJSKO2. Klasa ta odgrywa w systemie
2 W pracy wykorzystano następujące sposoby zapisu. Wszelkiego rodzaju nazwy kategorii pisane są z użyciem kapitalików. Taki sam zapis wykorzystywany
Rozdział 2. Wyniki badań empirycznych
funkcyjnym neofaszystów dwojaką rolę. Po pierwsze, jej składniki służą do wytwarzania narracji podkreślających konieczność przeję-cia władzy oraz dominacji, co w neofaszystowskim dyskursie jest równoznaczne z panowaniem cywilizacji «białego człowieka». Po drugie, leksemy będące referencją do wojska traktowanego tu jako jeden z programów komunikacji pracują modusem przemocy (zob. Fleischer 2007: 188–189). Ich funkcją jest podporządkowanie sobie, zdominowanie z wykorzystaniem siły, wszystkich pozosta-łych elementów środowiska. Słowa siła, władza, rewolucja, silny, rewolucyjny, walka, potęga, władca to składniki odpowiedzialne za generowanie dyskursu władzy. Szczególną rolę odgrywają tu rze-czowniki siła i rewolucja. Pierwszy jest symbolem dominacji (biała siła, nasza siła, narodowa siła, w jedności siła). Pojawia się również w kontekstach, w których współkreuje on obraz wroga (obca siła, żydowska siła) stojącego na przeszkodzie narodowej rewolucji, defi-niując tym samym podstawowe cele walki neofaszystów. Rewolucja musi być totalna, narodowosocjalistyczna, skierowana przeciwko systemowi. Zmierzać ma ona do całkowitego przeobrażenia kul-tury, systemu politycznego oraz wytworzenia ‘nowego człowieka’.
Rewolucja nie oznacza jednak walki zbrojnej. Bronią neofaszystów mają być tworzone przez nich ziny, muzyka, organizowane koncerty i demonstracje. Walka w kontekście ideologicznym koncentrować się ma na uświadamianiu społeczeństwu zagrożenia związanego z egzystencją i okupacją ojczyzny. Podejmowana ma być z wszelkim wrogiem, w szczególności z wpływami żydowskimi, żydowską wła-dzą, żydowskim okupantem, systemem kapitalistycznym, skierowana ma być przeciwko wyzyskiwaczom, burżujom, narzuconym odgórnie wartościom. Stosowana jest więc zarówno przemoc fizyczna, która wpisana jest w skinheadzką subkulturę (zob. chociażby Wilk 1994;
Knight 1982; Watts 2001; Simi, Futrell 2010), a także przemoc sym-boliczna, będąca miękką, zbanalizowaną, w rozumieniu Michaela Billiga, formą przemocy. Walka pojawia się również w kontekstach historycznych, służąc kreowaniu kultu siły i przemocy z jednej strony
jest w przypadku leksemów, rozumianych jako suma wszystkich słowo-form.
Te ostatnie pisane są kursywą. Cudzysłów apostrofowy wykorzystywany jest w odniesieniu do wszelkiego rodzaju konceptów/konstruktów. Zaczerpnięte z korpusów przykładowe wyrazy, określenia, zdania zapisywane są kursywą.
Dłuższe cytaty obrazujące analizowane zagadnienia wyróżnione zostały w posta-ci bloku tekstowego. W nawiasach kwadratowych podana jest częstotliwość występowania danego leksemu, określenia lub kolokacji.
Obrazy świata w komunikacji neofaszystów
oraz wytworzeniu postawy wojownika oraz „politycznego żołnierza”
z drugiej. Wykorzystywane są w tym celu odwołania do brutalnych działań nazistów, działalności terrorystycznych organizacji neofa-szystowskich, ale również historycznych zwycięstw polskiej armii, a nawet bohaterstwa słowiańskich plemion. Ideałem żołnierza jest
„żołnierz SS”, dla którego, zgodnie z hasłem oddziałów Waffen-SS,
„honor to wierność”. Ten typ żołnierza symbolizuje waleczność, wier-ność, honor, posłuszeństwo, nieustraszoność. Walka prowadzić ma do zwycięstwa i odrodzenia Aryjskiej Kultury, narodowego socjalizmu, Białych Ludzi (Białe zwycięstwo), zwycięstwa Aryjczyków.
Kolejna kategoria zawiera leksemy odpowiedzialne za konstrukcję i reprodukcję konceptu ‘narodu’. Semantyka rzeczownika naród w korpusie neofaszystów jest dość specyficzna i z całą pewnością odbiega od jego powszechnego rozumienia, co zostanie przedsta-wione w dalszej części rozdziału. Koncept ‘narodu’ budowany jest, poza stricte subkulturowym znaczeniem, poprzez wykorzystanie wyrazów będących referencją do Polski, głównie jako określonej przestrzeni geograficznej. Znacznie ciekawszy jest fakt, iż w neofa-szystowskim konstrukcie narodu większą rolę odgrywa rzeczownik lud [146] niż obywatel [35]. Istotną funkcję w generowaniu tożsa-mości tych środowisk pełnią dzieje ludów indoeuropejskich, uzna-wane za początek historii białego człowieka. Ludy indoeuropejskie symbolizują więc protoplastów aryjskich narodów. Rzeczownik lud pełni również funkcję dyferencjującą między narodem „prymordial-nym” a modernistyczną koncepcją narodu. Prymordializm podkreśla trwałość, naturalność i oczywistość więzi między członkami wspólnot narodowych, wykluczając tym samym istnienie innych, pozanaro-dowych form społecznych (zob. Özkirimli 2010: 49–71). Dyskurs neofaszystów jest szczególnie bliski socjobiologicznej koncepcji proponowanej przez Pierre’a van der Berghe’a, zgodnie z którą ludzkie wspólnoty, podobnie jak w świecie zwierząt, podlegają selek-cji naturalnej i opierają się na więzach krwi. Etniczność w tej per-spektywie jest przedłużeniem „doboru krewniaczego” (neofaszyści mówią o wspólnym „pniu rasowym”) (Özkirimli 2010: 53–55). Lud symbolizuje „protonarodowe” więzi, charakterystyczne dla okresu tworzenia się współczesnych państw narodowych. Określenie to odnosiło się głównie do chłopów i osób niewykształconych, wśród których istniało przywiązanie do ziemi i do wspólnot lokalnych, natomiast nie wykształciła się jeszcze „wspólnota wyobrażona”, czyli
Rozdział 2. Wyniki badań empirycznych
więź pomiędzy różnorodnymi wspólnotami (zob. Hobsbawm 2010:
54–87)3. Lud w końcu semantycznie powiązany jest z ruchem robot-niczym, który walczyć ma z kapitalizmem. Jest to czytelna referencja do włoskiego faszyzmu i proponowanego przez tę doktrynę ustroju korporacyjnego4. W przeciwieństwie do leksemu lud rzeczownik oby-watel charakteryzuje się semantyczną indyferentnością. Pojedyncze konteksty pokazują jednak, że słowo to kojarzone jest z demokracją liberalną, ulokowaną na negatywnej stronie aksjologicznej mapy.
Kolejne trzy kategorie zawierają fundamentalne składniki ideolo-giczne komunikacji neofaszystów. Dominująca wśród nich klasa NARODOWY SOCJALIZM obrazuje rolę, jaką odgrywają faszystow-skie koncepcje w dyskursie tych środowisk. Podkreślić należy, że przymiotnik narodowy w tym korpusie odpowiedzialny był przede wszystkim za reprodukcję nie narodowych, ale narodowosocjalistycz-nych treści. Kategoria ta doskonale pokazuje również proniemiec-ką orientację polskich środowisk. Wskazują na to nie tylko liczne odwołania do okresu nazistowskich Niemiec, ale także ideologia narodowosocjalistyczna reprodukowana jest poprzez referencję do czołowych nazistowskich postaci oraz organizacji. Co ciekawe, postać Mussoliniego pojawia się dość rzadko [20]. Innym przedstawicielem włoskiego faszyzmu jest Julius Evola.
3 W anielskim wydaniu swojej książki Brian Porter-Szűcs pisał, iż do 1880 roku ciężko było wskazać w polskim dyskursie różnicę między słowami lud i naród (zob. Porter-Szűcs 2000: 14).
4 Jak czytamy w korpusie: „Mussolini wiedział, że jeśli nie można rządzić z ludem, albo poprzez LUD, to bez tego ludu nie podobna stworzyć narodu. […] Faszyzm wybrał ustrój korporacyjny, ponieważ ten opiera się na założeniu, że robotnik noszący cegłę winien okazywać taką samą dbałość o dom, który buduje, jak architekt, murarz czy przedsiębiorca, że zarówno tokarz jak i właściciel firmy winni przede wszystkim troszczyć się o podniesienie produkcji i udoskonalenie jakości towaru oraz wspólną pracą przyczyniać się do dobrobytu i rozwoju gospodarczego”. W innym miejscu pojawia się następujący wątek programowy:
„Odrzucamy zarówno bezduszny komunizm, który czyni z człowieka robota, jak i kapitalizm, widzący w jednostce ludzkiej tylko egoistyczne zwierzę. Dążymy do ładu społecznego, który rozwijając inicjatywę, talenty i wolność Człowieka reali-zowałby zarazem ideały sprawiedliwości społecznej dzieląc wytworzone dobra według wkładu pracy. Fundamentem tego ustroju będzie UWŁASZCZENIE PRACY, które sprawi, że każdy polski robotnik, inżynier i urzędnik stanie się gospodarzem własnego warsztatu pracy. Prawo do własności owoców swej pracy jest niezbywalnym prawem każdego człowieka – własność musi się znaleźć w rękach ludu”.
Obrazy świata w komunikacji neofaszystów
Rasizm generowany i reprodukowany jest przede wszystkim w opar-ciu o rasizm biologiczny. Słowami odpowiedzialnymi za sterowanie rasistowskimi dyskursami są biały, rasa, aryjski, Aryjczyk. Z rasizmem powiązany jest również antysemityzm, który w powyższym zestawie-niu znajduje się na 11 pozycji. Jednak dominujący w tej kategorii leksem Żyd i przymiotnik żydowski często współwystępują z lekse-mami rasistowskimi. Jak już zasygnalizowano wcześniej, Żyd jest głównym wrogiem neofaszystów. Celowym działaniem było włączenie do kategorii ANTYSEMITYZM leksemów stanowiących odwołania do masonerii (wolnomularstwo, loża, tajny), która semantycznie wiąże się z dyskursami antysemickimi. W kategorii tej znajdują się jeszcze odwołania do Holocaustu, bowiem – jak zostanie to szczegółowo zrekonstruowane w dalszej części rozdziału – negacjonizm stanowi ważny składnik komunikacji neofaszystów.
Za istotne należy uznać jeszcze kategorie RUCH/SKINHEADS oraz MUZYKA pozwalające na rekonstrukcję charakterystyki oraz kultu-ry neofaszystowskich skinheadów. Muzyka jest nie tylko czynnikiem integrującym członków ruchu, ale również podstawowym narzędziem służącym reprodukcji ideologicznych treści. Tę samą funkcję pełnią także subkulturowe ziny (zob. kategoria MEDIA). O ile powiązany z libera-lizmem kapitalizm pojawia się jako wrogi ideologii neofaszystowskiej składnik, o tyle bezpośrednie referencje do liberalizmu nie występują w korpusie, pomimo iż kategoria IDEOLOGIA jest drugą co do wielko-ścią klasą pod względem liczby leksemów. Widoczny jest za to wyraźny podział na „wrogie” lewicowe komponenty czerwony, komunistyczny, komunizm, lewacki oraz pożądane treści nacjonalistyczne. Co znamienne, leksemy socjalistyczny, socjalizm oraz socjalista mogą posiadać zarówno negatywną, jak i pozytywną semantykę. W tym drugim przypadku kluczowe jest współwystępowanie z przymiotnikiem narodowy.
Zanim przejdziemy do dalszej analizy, warto wskazać jeszcze dwie kategorie. Pierwszą jest RELIGIA. Jej zawartość świadczy o obec-ności treści neopogańskich (leksemy bóstwo, kult, Perun, kapłan).
Rodzimowiercze wpływy sprawiają, że religia katolicka nie tylko jest wartościowana negatywnie, ale również przeciwstawiana ideom narodowego socjalizmu. Dodatkowo chrześcijaństwo postrzegane jest jako odłam judaizmu, zostało stworzone, by zniewalać inne narody, przez co w konsekwencji nie ma i nie może mieć nic wspólnego z Pol-ską. Konteksty pozytywnie wartościujące katolicyzm pojawiają się
Rozdział 2. Wyniki badań empirycznych
w minimalnym zakresie. Również marginalne są treści odnoszące się do rodziny, pomimo iż jest ona lokowana jako jedna z fundamental-nych nacjonalistyczfundamental-nych wartości. Zresztą, jak za chwilę zobaczymy, dwa dominujące w tej grupie leksemy dziecko i kobieta stanowią składniki stricte rasistowskich treści.
Przyglądając się dominującym w korpusie słowom kluczowym, można stwierdzić, iż są one w dużej mierze zbieżne z ogólnymi wyobrażeniami dotyczącymi radykalnie nacjonalistycznej komunikacji. Zaskakujący może być jednak ich rozkład, a także fakt, że w komunikacji neofa-szystów wcale nie kwestie państwa i narodu stanowią trzon zaintere-sowań tych środowisk. Wbrew pozorom nawet trzeci pod względem częstotliwości wystąpień przymiotnik narodowy w niewielkim stopniu odnosi się do spraw stricte narodowych. W dużej mierze jest on składni-kiem określeń narodowy socjalizm i narodowy socjalista. Uwzględniając powyższą uwagę, a także przyglądając się pozostałym elementom listy frekwencyjnej, można założyć, że dyskurs pierwszej z badanych tu grup zdominowany będzie przez komunikację ideologiczną, koncentrującą się wokół ściśle faszystowskich i neofaszystowskich idei, w szczególności koncepcji rasy i antysemityzmu, a problemy dotyczące kraju odgrywać będą sekundarną rolę, pomimo iż neofaszyści zaliczają siebie do szeroko rozumianego ruchu nacjonalistycznego. Warto odnotować, że charak-terystyczne dla dyskursu ogólnego słowa skorelowane z problematyką narodową – ojczyzna i patriotyzm – pojawiają się tu z niewielką często-tliwością (ojczyzna [76], patriota [35]) lub nie występują w ogóle (wśród leksemów o częstotliwości wystąpień większej niż 30), jak w przypadku rzeczownika patriotyzm. Jakie zatem dominujące słowa kluczowe można wyróżnić w komunikacji neofaszystów?
Tabela 2. Lista rangowa 50 słów kluczowych korpusu neofaszystowskiego
Ranga Leksem Frekwencja Ranga Leksem Frekwencja
1 CZŁOWIEK 706 24 CZŁONEK 234
2 BIAŁY 698 25 HITLER 233
3 NARODOWY 580 26 NIEMIECKI 230
4 ŻYD 538 27 ŻYCIE 225
5 RASA 525 28 KONCERT 222
6 SKINHEAD(S)/
SKIN 500 29 POLAK 218
Obrazy świata w komunikacji neofaszystów
7 POLSKA 443 30 ARYJSKI 208
8 NARÓD 428 31 ZIEMIA 199
9 POLSKI 420 32 WŁADZA 190
10 ORGANIZACJA 406 33 CEL 188
11 ŚWIAT 335 34 BÓG 181
12 WOJNA 319 35 PISMO 176
13 NIEMCY 308 36 PARTIA 173
14 GRUPA 303 37 WŁASNY 172
15 RUCH 281 38 RASOWY 168
16 ŻYDOWSKI 270
39 NAZWA 164
17 ZESPÓŁ 269 PRZYSZŁOŚĆ 164
18 KRAJ 253 40 STRONA 157
19 POLITYCZNY 247 41 HISTORIA 155
20 DOBRY 246 42 SYSTEM 152
EUROPA 246
43 DZIAŁALNOŚĆ 150
21 PRACA 245 OSOBA 150
22 PAŃSTWO 236
44
CZĘŚĆ 146
PRAWO 236 IDEA 146
23 SIŁA 235 LUD 146
Źródło: opracowanie własne.
Pierwszą, dość mocno wyróżniającą się grupę tworzą leksemy wyko-rzystywane do budowania konstruktów ‘rasizmu’ oraz ‘obcego’.
Najliczniej reprezentowane są tu słowa, których semantyka stanowi bezpośrednią referencję do rasizmu biologicznego: człowiek5 [7066], biały [698], rasa [525], aryjski [208], rasowy [168]. Do tej grupy zaliczyć należy także składniki służące generowaniu dyskursu antyse-mickiego – Żyd [538] i żydowski [278] – który jest silnie skorelowany z rasistowskimi narracjami. Dwa powyższe zbiory uzupełniane są przez leksemy odnoszące się do ideologii narodowego socjalizmu,
5 Jak zostanie to pokazane później, leksem CZŁOWIEK sam w sobie nie był nacechowany ideologicznie, jednak w połączeniu z innymi kluczowymi słowa-mi zyskiwał subkulturowe sensy. W tym przypadku najczęściej lokowany był w kontekstach rasistowskich.
6 Należy jednak zastrzec, że podawana w nawiasach frekwencja dotyczy wszyst-kich wystąpień, jednak o przypisaniu danego leksemu do konkretnej kategorii, grupy, mechanizmu itd. decydowały dominujące konteksty. Uwaga ta dotyczy wszystkich korpusów.
Rozdział 2. Wyniki badań empirycznych
będącej podstawą filozofii neofaszystów. Szczegółowo kwestia ta zostanie zreferowana w dalszej części pracy. W tym miejscu pod-kreślić należy, że w badanym korpusie dominuje proniemiecka wersja narodowego socjalizmu. Wyróżnić można dwie strategie wykorzystywania fraz nawiązujących do narodowosocjalistycznej ideologii. Konteksty historyczne służyć mają pokazaniu idealnej, lecz niezrealizowanej (co często jest podkreślane) przyszłości dla ‘białe-go człowieka’ z jednej strony oraz z drugiej – kreowaniu kultu siły i przemocy poprzez gloryfikację działań armii Hitlera, podkreś lanie ekskluzywności tych jednostek, budowanej poprzez opisy rygory-stycznej i brutalnej selekcji do oddziałów SS. W końcu służyć mają one także budowaniu kultu jednostki. Poza nawiązaniami do Adolfa Hitlera (leksem HITLER występuje 233 razy) pojawiają się takie postaci jak Rudolf Hess [85], Julius Evola [30], Leon Degrelle [14], Otto Rahn [11]. Referencje do Benito Mussoliniego pojawiają się tu zaledwie 20 razy. Drugą strategią jest wykorzystywanie okreś-lenia narodowy socjalista jako elementu autoidentyfikacji oraz do zdefiniowania swojej pozycji na polskiej scenie radykalnej prawicy.
Zaliczyć tu należy także część wystąpień leksemu narodowy. Jak wspomniano powyżej, pomimo wysokiej frekwencji tego przymiot-nika, w niewielkim stopniu jest on w rzeczywistości wykorzystywany do komunikowania o kwestiach dotyczących narodu polskiego. Rzecz jasna, nie wszystkie konteksty, w których występuje interesujący nas tu przymiotnik, bezpośrednio odnoszą się do ideologii narodowego socjalizmu, jednakże niemalże połowa jego wystąpień odwoływała się do tejże orientacji politycznej lub członków oraz sympatyków narodowego socjalizmu.
Drugą dużą grupę leksemów stanowią elementy odnoszące się do kraju i narodu: Polska [443], naród [428], polski [420], kraj [253], Polak [218]. Jak zasygnalizowano wcześniej, w komunikacji neofaszy-stów dość rzadko występuje rzeczownik ojczyzna [76], a marginalnie wręcz rzeczowniki patriota [35] i patriotyzm [25], które teoretycznie powinny być istotnymi składnikami komunikacji. Pomimo statystycz-nej relewancji w większości przypadków wyszczególnione powyżej słowa w rzeczywistości nie pełnią ważnych funkcji komunikacyjnych i ideologicznych. Szerzej zostanie to zreferowane w dalszej części roz-działu. W tym miejscu należy zasygnalizować jedynie fakt, że słowa Polska, polski, kraj w zdecydowanej większości wykorzystywane są bardziej jako odniesienia do konkretnej lokalizacji niż do budowania
Obrazy świata w komunikacji neofaszystów
treści ideologicznych czy aksjologicznych. Semantyka rzeczownika naród również nie pozostaje bez wpływu ideologii neofaszystow-skiej i, jak zobaczymy, neofaszystowski konstrukt ‘narodu’ znacznie różni się od definicji słownikowych czy ogólnej konceptualizacji tego pojęcia.
W przypadku neofaszystów istotniejsza niż komunikacja nacjonali-styczna wydaje się komunikacja związana z subkulturą skinheads, za pomocą której de facto buduje się wspólnotę „białych ludzi”
i poprzez którą reprodukowana jest neofaszystowska ideologia.
Wykorzystywane w tym celu są następujące leksemy: skinheads [500], organizacja [406], grupa [303], ruch [281], zespół [269], członek [234], koncert [222], pismo [176]. Na subkulturę tę składają się nie tylko mniej lub bardziej formalne struktury organizacyjne, ale także elementy skinheadzkiego stylu życia. Wygląd, będący elementem identyfikacyjnym, odgrywa tu ważną rolę, jednak nie mniej ważna jest muzyka zespołów sceny RAC (Rock Against Communism). Kluczowe są treści piosenek, będące nośnikiem radykalnych i ideologicznych treści. Ważne są również koncerty, będące z jednej strony wydarzeniami towarzyskimi, pozwalającymi zacieśniać więzi, z drugiej – spotkania te wykorzystywane są do budowania międzynarodowych kontaktów. Muzycy są bowiem zwykle mocno zaangażowani w działalność ruchów neofaszystow-skich. Ze względu na występy zespołów, które w swoich tekstach propagują prawnie zakazane treści, wydarzenia te mają charakter prywatny, a liczba uczestników jest wyselekcjonowana i ograniczo-na. Ostatnim istotnym składnikiem komunikacji neofaszystowskich skinheadów są wydawane pisma – (fan/skin)ziny – które wspo-magają budowanie tożsamości tej subkultury oraz są nośnikami ideologicznych treści.
Wśród pozostałych słów kluczowych można wyróżnić jeszcze nastę-pujące podgrupy. Po pierwsze, zbiór leksemów „systemowych”, który
Wśród pozostałych słów kluczowych można wyróżnić jeszcze nastę-pujące podgrupy. Po pierwsze, zbiór leksemów „systemowych”, który