III.7064.35.2018 z 27 lutego 2018 r. – wystąpienie do Przewodniczącej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw.
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw dotyczy m.in. wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r., wydanego w sprawie o sygn. akt K 38/13, w celu ujednolicenia należnych opiekunom świadczeń oraz rozszerzenia zakresu podmiotowego osób uprawnionych do świadczeń opiekuńczych.
Rzecznik Praw Obywatelskich z zadowoleniem przyjął podjęcie prac legislacyjnych w powyższym zakresie, tym bardziej, że do Biura Rzecznika nadal wpływają liczne skargi opiekunów dorosłych osób z niepełnosprawnością, którzy mimo powyższego wyroku Trybunału, nie mogą uzyskać należnych świadczeń.
Przede wszystkim Rzecznik zwrócił uwagę na problem wykluczenia z grona uprawnionych do ubiegania się o świadczenie opiekuńcze osób, które nie są obciążone względem podopiecznego obowiązkiem alimentacyjnym.
Ograniczenie to powoduje, że nawet faktyczny opiekun, na którym nie ciąży względem osoby z niepełnosprawnością obowiązek alimentacyjny, jest pozbawiony pomocy ze strony państwa. Nawet fakt sprawowania opieki i brak innych osób zdolnych do zaopiekowania się osobą znacznie niepełnosprawną jest z punktu prawnego nieistotny.
W ocenie Rzecznika konieczne jest wyeliminowanie powyższego ograniczenia poprzez umożliwienie uzyskania świadczenia osobie nawet niespokrewnionej i nieobciążonej obowiązkiem alimentacyjnym, której opieka byłaby najodpowiedniejsza z punku widzenia praw osoby z niepełnosprawnością.
Nie do zaakceptowania jest bowiem sytuacja, gdy z powodu braku osób zobowiązanych do alimentacji jedyną alternatywą dla osoby wymagającej całodobowej opieki byłby pobyt w domu pomocy społecznej.
Zdaniem Rzecznika zasadne jest podjęcie działań legislacyjnych w celu wykonania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, co zagwarantuje równe traktowanie opiekunów osób niepełnosprawnych. Ponadto, niezbędne jest wyeliminowanie ograniczeń w dostępie do świadczeń opiekuńczych i stworzenie możliwość wyboru korzystniejszego świadczenia w przypadku zbiegu prawa do świadczenia opiekuńczego i świadczeń emerytalno-rentowych. Konieczne jest także wyeliminowanie ograniczenia w dostępie do świadczeń opiekuńczych osób nieobciążonych obowiązkiem alimentacyjnym.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącej z prośbą o przeanalizowanie przedstawionych uwag w aspekcie możliwości ich uwzględnienia w procesie legislacyjnym.
146
XI.815.5.2017 z 6 marca 2018 r. – wystąpienie do Przewodniczącego Komisji do Spraw Petycji Sejmu RP oraz Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji.
W związku z trwającymi pracami legislacyjnymi, do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają skargi sygnalizujące problemy dotyczące dostępu osób z niepełnosprawnościami do programów telewizyjnych. Najczęściej zwraca się uwagę na zbyt mały procentowy udział programów telewizyjnych z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami w ogólnym czasie emisji.
Obecnie funkcjonujące regulacje prawne nakładające na nadawców telewizyjnych obowiązek zapewnienia audycji z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami na poziomie co najmniej 10% kwartalnego czasu emisji programu, z wyłączeniem reklam i telesprzedaży, należy uznać za niewystarczające dla zagwarantowania równego dostępu do życia kulturalnego.
Osoby głuche oraz niewidome nie mają możliwości korzystania z oferty programowej przygotowanej przez nadawców telewizyjnych w stopniu równym do osób bez niepełnosprawności narządów wzroku czy słuchu. Dlatego Rzecznik pozytywnie ocenia kierunek proponowanych zmian w ustawie o radiofonii i telewizji. Stopniowe dostosowanie co najmniej 50% audycji do potrzeb osób głuchych lub niewidomych, o którym mowa w art. 18a ust. 1 projektu ustawy, pozytywnie wpłynie na zmniejszenie nierówności w dostępie do usług oferowanych przez nadawców telewizyjnych, a także przyczyni się do zwiększenia indywidualnej samodzielności i niezależności osób z niepełnosprawnościami.
Jednocześnie Rzecznik powziął wątpliwości co do obowiązujących wciąż przepisów, których planowana nowelizacja nie usuwa. W dotychczasowej korespondencji m.in. z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji Rzecznik zgłaszał uwagi związane z wykładnią przepisu zobowiązującego nadawców do zapewniania dostępności programów dla osób z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu. Nie wynika z niego bowiem w sposób precyzyjny, czy ustawowy wymóg 10% dostosowanych programów należy odnosić do wszystkich technik oddzielnie (tj. tłumacz języka migowego, napisy, audiodeskrypcja) czy łącznie, a jeśli łącznie – to w jakiej proporcji w stosunku do poszczególnych technik.
Zgodnie z interpretacją wynikającą z uzasadnienia do projektu ustawy, wskazany wymóg 10% powinien odnosić się proporcjonalnie do wszystkich trzech technik.
Zdaniem Rzecznika niezbędne jest wprowadzenie do projektu ustawy takich zmian, które precyzyjnie określałyby obowiązki nadawców telewizyjnych w zakresie zapewnienia dostępności programów dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. Znowelizowana regulacja powinna uwzględniać odrębnie zarówno potrzeby osób z niepełnosprawnością wzroku, jak i z niepełnosprawnością słuchu.
Wątpliwości Rzecznika budzi również upoważnienie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji do określenia w drodze rozporządzenia rodzaju
147
programów, w których nadawcy nie są w ogóle zobowiązani do wprowadzania udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami, a także niższego udziału w programie telewizyjnym audycji z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami. Uprawnienia Krajowej Rady sprowadzono bowiem nie tyle do wydania szczegółowych dyspozycji mających na celu wykonanie przepisów ustawy, co de facto zmiany jej treści.
W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o rozważenie możliwości uwzględnienia przedstawionych uwag w toku aktualnie prowadzonych w Sejmie prac legislacyjnych dotyczących ustawy o radiofonii i telewizji.
VII.501.315.2014 z 28 marca 2018 r. – wystąpienie do Marszałka Sejmu RP w sprawie projektu ustawy o ochronie danych osobowych.
W dniu 27 marca 2018 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o ochronie danych osobowych. Rzecznik Praw Obywatelskich z dużą satysfakcją odnotowuje zawarte w projekcie zmiany, które prowadzą do zapewnienia organizacyjnej niezależności organu ochrony danych osobowych Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO), w szczególności dotyczące procedury powołania organu, jak również powoływania zastępców Prezesa. Zmiany te realizują postulaty Rzecznika, wyrażane we wcześniejszej korespondencji kierowanej do Ministra Cyfryzacji.
Jednak do projektu ustawy wprowadzono w ostatnim czasie również takie zmiany, które mogą obniżyć standard prawa do ochrony danych osobowych w porównaniu do tego, jakie gwarantowane jest przepisami RODO, ale przede wszystkim standardem ochrony wynikającym z Konstytucji. W szczególności niepokój Rzecznika budzi nowe brzmienie art. 4-6 projektu ustawy o ochronie danych osobowych, które wprowadzają daleko idące wyłączenia i ograniczenia praw osób, których dane dotyczą w przypadku przetwarzania ich przez administratorów realizujących zadania publiczne.
Zgodnie z art. 4 administrator w przypadkach wskazanych w tym przepisie nie będzie informował osoby, której dane dotyczą, o zmianie celu przetwarzania oraz o prawach jej przysługujących. Wśród warunków, jakie muszą być spełnione jest wskazanie, że musi to być niezbędne m.in. dla realizacji celów, o których mowa w art. 23 ust. 1 dyrektywy 95/46/WE. Projekt ustawy nie wyjaśnia jednak, kto i na jakich zasadach będzie oceniał spełnienie tych warunków, pozostawiając tym samym ogromne pole dla swobody działań administratorów wykonujących zadania publiczne.
Art. 5 projektu ustawy wprowadza natomiast daleko idące ograniczenia prawa do informacji dla osób, których dane są przetwarzane. Przepis ten wprowadza pojęcia ocenne, w szczególności „uniemożliwienie lub znaczące utrudnienie prawidłowego wykonania zadania publicznego”, nie wyjaśniając przy tym, kto miałby oceniać spełnienie tej przesłanki.
148
Art. 6 wprowadza zaś wyłączenie stosowania art. 15 ust. 1-3 ww. dyrektywy w przypadku, gdy osoba, której dane dotyczą, nie jest informowana na podstawie art. 5 ust. 1 projektu ustawy. Tym samym wyłącza się prawa dostępu, przysługujące osobie, której dane dotyczą, zapewniając w zamian „odpowiednie środki służące ochronie interesu lub podstawowych praw i wolności osoby, której dane dotyczą”.
Zdaniem Rzecznika ani projekt ustawy ani najnowsza wersja uzasadnienia do projektu ustawy nie zawierają analizy zasadności przyjmowania proponowanych ograniczeń. Tym samym nie jest jasne, czy cel i zakres wprowadzonych ograniczeń będą mogły być uznane za niezbędne w demokratycznym państwie prawnym i czy takie ograniczenie prawa do prywatności będzie mogło być uznane za zgodne z Konstytucją. Dodatkowo, zastrzeżenia Rzecznika budzi fakt, że tak istotne zmiany w projekcie ustawy wprowadza się na ostatnim etapie procesu konsultacyjnego, co uniemożliwia wypowiedzenie się w tej sprawie wszystkich zainteresowanych podmiotów.
Rzecznik zwrócił się do Marszałka z prośbą o udostępnienie powyższej opinii organom Sejmu oraz posłom i posłankom w celu zapoznania się z przedstawionymi argumentami i uwzględnienia ich w toku dalszych prac legislacyjnych nad ustawą.
Natomiast w piśmie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzecznik zwrócił się z prośbą o przekazanie informacji na temat aktualnego stanu prac nad ustawą wdrażającą dyrektywę 2016/680.
149