Jednym ze skutków zmian struktury demograficznej będzie pogorszenie sytuacji finansowej funduszy zabezpieczenia społecznego – podsektora instytucji rządo-wych i samorządorządo-wych (por. rozdział 5.1). Powstałe z tego tytułu zadłużenie netto tego sektora instytucji rządowych i samorządowych w istotny sposób zwiększy po-pyt na pieniądz – instrumenty finansowe wyróżnione w rachunkach finansowych (por. rysunek 5.4.14). Spadek zadłużenia netto gospodarstw domowych, wynikający z wzrostu ich oszczędności (por. rozdział 5.1, rysunek 5.1.9), obniży popyt na pie-niądz zgłaszany przez ten sektor. Powiązania międzysektorowe w sferze finanso-wej spowodują, że wzmożony popyt na pieniądz zgłaszać będą pozostałe sektory instytucjonalne. -100 -50 0 50 100 150 200 250 300 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.14. Zmiany popytu na instrumenty finansowe sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami struktury demograficznej (w mld zł)
Źródło: opracowanie własne.
Symulacje zmian podaży pieniądza wywołanych zmianami wierzytelności net-to wskazują na najisnet-totniejszy wzrost podaży instrumentów finansowych seknet-tora instytucji finansowych, który w największym stopniu finansuje zadłużenie in-stytucji rządowych i samorządowych. Rosnąć będzie także podaż instrumentów pozostałych sektorów, z wyjątkiem instytucji rządowych i samorządowych (por. rysunek 5.4.15).
195 Zmiany struktury międzysektorowych przepływów instrumentów…
-200 -100 0 100 200 300 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.15. Zmiany podaży instrumentów finansowych sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami struktury demograficznej (w mld zł) Źródło: opracowanie własne.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Rysunek 5.4.16. Skumulowane zmiany zasobów aktywów według rodzajów instrumentów finansowych w 2050 r. w porównaniu z 2010 r. Źródło: opracowanie własne.
196 Projekcje wpływu wybranych zjawisk i procesów na rozwój gospodarczy…
Zmiany struktury demograficznej, których najważniejszym skutkiem będzie wzrost zadłużenia instytucji rządowych i samorządowych oraz wzrost wierzytelności netto gospodarstw domowych, spowoduje największy wzrost zasobów dłużnych pa-pierów wartościowych – instrumentów finansowych, stanowiących największą część pasywów instytucji rządowych i samorządowych (por. rysunek 5.4.7). Wzrost zaso-bów gotówki i depozytów wynika z kolei ze wzrostu oszczędności finansowych go-spodarstw domowych, wśród których dominują instrumenty w tej właśnie formie.
5.4.6. Zmiany na rynkach finansowych wynikające z procesów
zachodzących w handlu zagranicznym
Procesy zachodzące w handlu zagranicznym polegające na wzroście eksportu w tempie szybszym niż wzrost importu powodują rosnące zadłużenie netto zagrani-cy względem gospodarki polskiej, czyli spadek zadłużenia netto krajowych sektorów instytucjonalnych (por. rysunek 5.2.5). Wartości mnożników całkowitych mierzą-cych efekty wzrostu zadłużenia netto poszczególnych sektorów instytucjonalnych (por. tabela 5.4.1) wskazują na to, że wzrost zadłużenia zagranicy wywołuje rela-tywnie słabe efekty na polskich rynkach finansowych. W związku z tym, zmiany zadłużenia netto wszystkich sektorów, zakładane w tej symulacji, spowodują spadek łącznego popytu na instrumenty finansowe, rósłby tylko popyt zgłaszany przez sek-tor zagranica (por. rysunek 5.4.17).
-1000 -500 0 500 1000 1500 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.17. Zmiany popytu na instrumenty finansowe sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami w handlu zagranicznym
197 Zmiany struktury międzysektorowych przepływów instrumentów…
-1300 -1100 -900 -700 -500 -300 -100100 300 500 700 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.18. Zmiany podaży instrumentów finansowych sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami w handlu zagranicznym Źródło: opracowanie własne.
Z analizy wpływu zmian wierzytelności netto wynikają wnioski raczej oczywi-ste, tj. spadek podaży instrumentów finansowych zagranicy, która swoje aktywa sprzedaje pozostałym sektorom, zwiększając ich podaż.
-80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80%
Rysunek 5.4.19. Skumulowane zmiany zasobów aktywów według rodzajów instrumentów finansowych w 2050 r. w porównaniu z 2010 r. Źródło: opracowanie własne.
198 Projekcje wpływu wybranych zjawisk i procesów na rozwój gospodarczy…
Skumulowane zmiany zasobów instrumentów finansowych (przedstawione na ry-sunku 5.4.19) wskazują na spadek zasobu niektórych instrumentów – przede wszyst-kim tych, w których zasobach zagranica ma znaczący udział (por. rysunek 5.4.19).
5.4.7. Zmiany na rynkach finansowych wynikające ze zmian
krajowych zasobów wiedzy
Zakładany w symulacji (por. rozdział 5.3) wzrost udziału nakładów na B+R w relacji do PKB doprowadzi do wzrostu wartości dodanej i wzrostu dochodów do dyspozycji wszystkich krajowych sektorów instytucjonalnych. Będzie to prowadzić do zwięk-szania się wierzytelności netto gospodarki narodowej względem zagranicy (por. rysunek 5.3.5), tj. do wzrostu zadłużenia netto zagranicy i spadku zadłużenia netto krajowych sektorów (lub wzrostu ich wierzytelności netto). Zmiany te znajdą swoje odzwierciedlenie w systemie finansowym poprzez zmiany popytu na instrumenty finansowe, tj. rosnący popyt zagranicy, wzrost popytu instytucji rządowych i samo-rządowych, spadek popytu pozostałych sektorów (por. rysunek 5.4.20). Z finanso-wego modelu input-output wynika, że wzrost zadłużenia zagranicy relatywnie słabo pobudza wzrost finansowych przepływów międzysektorowych (por. tabela 5.4.1), zatem symulowane zmiany zadłużenia netto wszystkich sektorów będą ostatecznie powodować obniżenie tych przepływów od 2030 r. – łączny wzrost popytu na in-strumenty finansowe zgłaszany przez zagranicę i instytucje rządowe i samorządowe będzie niższy niż spadek popytu pozostałych sektorów.
-200 -150 -100 -50 0 50 100 150 200 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.20. Zmiany popytu na instrumenty finansowe sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami krajowych zasobów wiedzy
199 Zmiany struktury międzysektorowych przepływów instrumentów…
Analiza symulacyjna pokazująca wpływ wzrostu wierzytelności netto, szcze-gólnie silnego w przypadku sektora gospodarstw domowych, na międzysektorowe przepływy finansowe wskazuje na największy wzrost podaży instrumentów fi-nansowych tego sektora, a także wzrost podaży instytucji fifi-nansowych i przedsię-biorstw niefinansowych (por. rysunek 5.4.21).
-200 -150 -100 -50 0 50 100 150 200 2020 2030 2040 2050
Przedsiębiorstwa niefinansowe Instytucje finansowe
Instytucje rządowe i samorządowe Gospodarstwa domowe
Instytucje niekomercyjne Zagranica
Rysunek 5.4.21. Zmiany podaży instrumentów finansowych sektorów instytucjonalnych wywołane zmianami krajowych zasobów wiedzy Źródło: opracowanie własne.
-10% -5% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
Rysunek 5.4.22. Skumulowane zmiany zasobów aktywów według rodzajów instrumentów finansowych w 2050 r. w porównaniu z 2010 r. Źródło: opracowanie własne.
200 Projekcje wpływu wybranych zjawisk i procesów na rozwój gospodarczy…
Zmiany popytu na środki finansowe oraz ich podaży (por. rysunek 5.4.20 i 5.4.21) oznaczają wzrost zasobów aktywów finansowych będących w posiadaniu krajowych sektorów instytucjonalnych. Jednakże spadek zasobów aktywów zagranicy, szcze-gólnie akcji i innych udziałów kapitałowych, dłużnych papierów wartościowych oraz kredytów i pożyczek udzielonych przez zagranicę spowoduje, że zasoby tych in-strumentów w 2050 r. będą na podobnym poziomie jak w 2010 r. Zwiększą się w naj-większym stopniu te aktywa, w zasobach których zagranica ma niewielki udział, a relatywnie duży mają gospodarstwa domowe, tj. gotówka i depozyty i grupa in-strumentów związanych z systemami ubezpieczeniowymi (por. rysunek 5.4.22).
5.5. Podsumowanie
Przedstawione w tym rozdziale wyniki analiz symulacyjnych nie są projekcją prawdopodobnych kierunków rozwoju polskiej gospodarki. Poszczególne wa-rianty symulacyjne mają na celu oszacowanie wyizolowanych efektów przewi-dywanych zmian struktury demograficznej, zmian w handlu zagranicznym, zmian krajowych zasobów wiedzy. Procesy te w różny sposób będą oddziaływały na strukturę popytu finalnego w gospodarce, na podział pierwotny i wtórny do-chodów i ostatecznie na wykorzystanie dodo-chodów do dyspozycji i przyrost zaso-bów aktywów finansowych oraz zobowiązań sektorów instytucjonalnych. Zmiany struktury demograficznej w największym stopniu oddziałują na cyrkulację do-chodów pomiędzy gospodarstwami domowymi a instytucjami rządowymi, powo-dując wzrost zadłużenia tych ostatnich. Z kolei, zmiany w handlu zagranicznym i zmiany krajowych zasobów wiedzy będą wywoływały rosnące zadłużenie zagra-nicy względem krajowych sektorów instytucjonalnych.