Wzrost i plonowanie porzeczki czarnej

Nawadnianie kroplowe i mikrozraszanie istotnie zwiększyło zarówno wysokość jak i szerokość krzewów porzeczki czarnej oraz średnią długość przyrostów jednorocznych w stosunku do roślin kontrolnych (tab. 31). Mikrozraszanie było bardziej efektywne, lecz różnice we wzroście krzewów były nieistotne w stosunku do nawadniania kroplowego.

Średni plon handlowy owoców porzeczki czarnej zebrany w latach 1996-2001 na poletkach kontrolnych (bez nawadniania) kształtował się na bardzo niskim poziomie 0,76 kg z krzewu (tab. 32), co dawało w rezultacie nieco ponad 3 tony z hektara (tab. 33). W sytuacji, gdy w syntezie pominięto 2 lata, w których wystąpiły przymrozki w okresie kwitnienia porzeczki (1997 i 1999), plon owoców zbierany z krzewów nie nawadnianych był nieco wyższy i wynosił 0,97 kg z 1 krzewu, czyli 3,9 t·ha^-1.

Tabela 31. Średnie wskaźniki wzrostu krzewów porzeczki czarnej, w latach 1996-2001 Table 31. Indices of black currant bushes growth, average for 1996-2001

Zabiegi

Treatments Wysokość krzewów, cm

Height of bushes, cm Szerokość krzewów, cm

Width of bushes, cm Długość pędów, cm Length of shoots, cm O 133,5 a 144,3 a 23,9 a

K 156,4 b 182,3 b 34,8 b

M 161,0 b 185,7 b 35,3 b

Średnio – Average 150,3 170,8 31,3 Objaśnienia jak w tabeli 22 – For explanations, see Table 22

Tabela 32. Plonowanie krzewów porzeczki czarnej Table 32. Yields of black currant bushes

Plony owoców z krzewu, kg Fruit yields per bush, kg Zabiegi

Treatments Lata z przymrozkami*

Years with frosts Lata bez przymrozków**

Years without frosts 1996-2001

O 0,32 a 0,97 a 0,76 a

K 0,68 b 3,72 b 2,71 b

M 0,73 b 3,92 b 2,86 b

Średnio – Average 0,57 2,87 2,11

Objaśnienia jak w tabeli 22 – For explanations, see Table 22

*– 1997, 1999; **– 1996, 1998, 2000, 2001

Tabela 33. Przeliczone plony porzeczki czarnej Table 33. Transformed yields of black currant

Przeliczone plony owoców, t·ha^-1 Transformed fruit yields, t·ha^-1 Zabiegi

Treatments Lata z przymrozkami*

Years with frosts

Lata bez przymrozków**

Years without frosts 1996-2001

O 1,29 a 3,90 a 3,03 a

K 2,71 b 14,88 b 10,82 b

M 2,90 b 15,68 b 11,42 b

Średnio – Average 2,30 11,49 8,42 Objaśnienia jak w tabeli 22 i 32 – For explanations, see Tables 22 and 32

Nawadnianie oddziaływało istotnie na wzrost plonów porzeczki (tab. 32 i 33).

Przeciętne plony zebrane w badanym sześcioleciu z poletek nawadnianych były ponad trzykrotnie wyższe od zanotowanych na obiektach kontrolnych, kształtując się – odpo-wiednio dla nawadniania kroplowego i mikrozraszania – na poziomie 10,8 i 11,4 t·ha^-1. W latach, w których w okresie kwitnienia porzeczki nie wystąpiły przymrozki, plony owoców zebrane z krzewów nawadnianych były średnio czterokrotnie większe od kon-trolnych (bez nawadniania). Po przeliczeniu wyniosły one w tym przypadku odpowied-nio 14,9 t·ha^-1 na poletkach nawadnianych linią kroplującą i 15,7 t·ha^-1 na nawadnianych za pomocą mikrozraszaczy. Nie stwierdzono statystycznie udowodnionych różnic w plonowaniu pomiędzy krzewami bądź poletkami nawadnianymi kroplowo i przy uży-ciu mikrozraszaczy. Zaznaczyła się jednak tendencja do wyższego plonowania krzewów porzeczki czarnej uprawianych w warunkach mikrozraszania.

Silne oddziaływanie warunków wodnych na plony owoców porzeczki czarnej po-twierdziła analiza regresji z wykorzystaniem funkcji wielomianowej drugiego stopnia, w której plony uzależniono od sumy opadów atmosferycznych i dawek nawodnienio-wych od 1 kwietnia do 30 czerwca (rys. 6).

a)

300

y = -0,0003x² + 0,1671x – 9,2328 R²= 0,6263 0

5 10 15 20

50 100 150 200 250

P+D IV-VI, mm t·ha^-1

300

b)

y = -0,0025x² + 0,574x – 14,939 R²= 0,8465 0

5 10 15 20

30 80 130

P+D VI, mm t·ha^-1

Rys. 6. Zależność pomiędzy sumą opadów atmosferycznych (P) i dawek nawodnieniowych (D) od 1 kwietnia do 30 czerwca (a) lub w czerwcu (b) a plonem owoców porzeczki czarnej Fig. 6. Relation between total precipitation (P) and the irrigation rates (D) from April 1 to June

30 (a) or in June (b) and the fruit yield of black currant

Najwyższe plony handlowe owoców porzeczki stwierdzono, gdy kształtowane przez deszcz i nawadnianie warunki wodne od 1 kwietnia do 30 czerwca mieściły się w zakresie 240-280 mm (rys. 6a), a w czerwcu wynosiły od 110 do 120 mm (rys. 6b).

Masa owocu z krzewów nie nawadnianych wyniosła, przeciętnie w okresie badań, 0,821 g (tab. 33). Zależała ona jednak istotnie, liniowo i wprost proporcjonalnie od przebiegu opadów atmosferycznych w okresie wegetacji porzeczki czarnej (do zbioru owoców). Wraz ze wzrostem sumy opadów od 1 kwietnia do 30 czerwca (w przedziale od 71 do 163 mm) masa jednego owocu porzeczki wzrastała z 0,35 do 0,98 g. Współ-czynnik korelacji r wyniósł w tym przypadku 0,998**.

Mikronawadnianie istotnie zwiększało masę owocu porzeczki (tab. 34). Wzrost ten mieścił się w zakresie 24-27%. Silne uzależnienie masy 1 owocu porzeczki od czynnika wodnego przedstawiono na rysunku 7. Najwyższe wartości tej cechy stwierdzono przy sumie opadów i dawek nawodnieniowych od 1 kwietnia do 30 czerwca wynoszącej 210-220 mm.

P+D V-VI, mm a)

y = -3E – 05x² + 0,0125x – 0,1605 R²= 0,6331 0,2

0,4 0,6 0,8 1 1,2

50 100 150 200 250

g

b)

y = - 3E – 05x² + 0,0133x – 0,455 R²= 0,6731 0,2

0,4 0,6 0,8 1 1,2

50 100 150 200 250 300

P+D IV-VI, mm g

Rys. 7. Zależność pomiędzy sumą opadów atmosferycznych (P) i dawek nawodnieniowych (D) od 1 maja do 30 czerwca (a) lub od 1 kwietnia do 30 czerwca (b) a masą owocu po-rzeczki czarnej

Fig. 7. Relation between total precipitation (P) and the irrigation rates (D) from May 1 to June 30 (a) or April 1 to June 30 (b) and a fruit weight of a single black currant

Nawadnianie wpływało także istotnie na liczbę owoców w jednym gronie po-rzeczki oraz na masę owoców z jednego grona (tab. 34). Względny wzrost wspomnia-nych wskaźników zawierał się odpowiednio w zakresie 49-69% bądź 86-122%. Chociaż wyższe wartości omawianych cech (masy 1 owocu, liczby owoców w 1 gronie, masy 1 grona) stwierdzono na poletkach nawadnianych mikrozraszaczami, to jednak trzeba zaznaczyć, że wszystkie różnice w stosunku do poletek nawadnianych systemem kro-plowym nie były udowodnione statystycznie.

Tabela 34. Charakterystyka owoców porzeczki czarnej, średnio w latach 1996-2001 Table 34. Characteristics of black currant fruits, average for 1996-2001

Zabiegi

Treatments Średnia masa owocu, g Mean fruit weight, g

Liczba owoców w owocostanie

No of fruits in a cluster

Masa owoców w owocostanie, g

Fruit weight of a cluster, g

O 0,821 a 4,5 a 3,56 a

K 1,022 b 6,7 b 6,61 b

M 1,043 b 7,6 b 7,89 b

Średnio – Average 0,962 6,3 6,02

Objaśnienia jak w tabeli 22 – For explanations, see Table 22

K M

0 50 100 150 200 250

kg·ha^-1mm^-1 a)

b)

0 20 40 60 80 100

K M

kg·ha^-1mm^-1

Rys. 8. Jednostkowa efektywność zastosowania wody u porzeczki czarnej: netto (a), brutto (b) Fig. 8. Unitary water use efficiency for black currant: net (a), gross (b)

Jednostkowa efektywność netto wody zastosowanej w nawadnianiu (od 1 maja do 30 czerwca) była wyższa w systemie kroplowym (rys. 8a). W tej metodzie dostarczania wody roślinom, jeden jej milimetr przyczyniał się do wzrostu plonu owoców porzeczki czarnej wynoszącego w przybliżeniu 200 kg·ha^-1, podczas gdy przy mikrozraszaniu wielkość ta wynosiła 122 kg·ha^-1·mm^-1. Łączne natomiast jednostkowe działanie wody z deszczu i nawadniania uzupełniającego (efektywność brutto zastosowania wody) również przyjmowało w rozpatrywanym okresie (IV-VI) wyższe wartości przy uwzglę-dnieniu systemu nawodnień kroplowych (82,1 kg·ha^-1·mm^-1) niż w przypadku mikrozra-szania (65,9 kg·ha^-1·mm^-1) (rys. 8b).

Zastosowane systemy mikronawodnień nie oddziaływały istotnie (podobnie jak u aronii) na poziom suchej masy, β-karotenu i witaminy C w owocach porzeczki czarnej (tab. 35). W odniesieniu do zawartości składników stwierdzonych w owocach pocho-dzących z poletek kontrolnych, w warunkach stosowania nawodnień zaznaczyła się tendencja malejąca w przypadku poziomu suchej masy, a rosnąca – dla β-karotenu.

Nie odnotowano istotnego wpływu testowanych metod nawadniania na poziom badanych metali ciężkich w owocach porzeczki czarnej (tab. 36). W przypadku stoso-wania mikronawodnień zanotowano jedynie tendencję do zmniejszania zawartości oło-wiu i cynku.

Tabela 35. Średnia zawartość suchej masy, β-karotenu i witaminy C w owocach po-rzeczki czarnej w latach 1996-2001

Table 35. Content of dry matter, β-carotene and vitamin C in black currant fruits, average for 1996-2001

Zawartość w świeżej masie Content in fresh weight Zabiegi

Treatments sucha masa, %

dry matter, % β-karoten, mg·kg^-1 β-carotene, mg·kg^-1

witamina C, mg·kg^-1 vitamin C, mg·kg^-1

O 16,86 a 0,436 a 2846,1 a

K 16,32 a 0,476 a 2839,6 a

M 16,85 a 0,474 a 2893,1 a

Średnio – Average 16,34 0,462 2859,6 Objaśnienia jak w tabeli 22 – For explanations, see Table 22

Tabela 36. Średnia zawartość niektórych metali ciężkich w owocach porzeczki czarnej, w latach 1996-2001

Table 36. Content of some heavy metals in black currant fruits, average for 1996-2001

Zawartość w świeżej masie, mg·kg^-1 Content in fresh weight, mg·kg^-1 Zabiegi

Treatments

Cd Pb Zn

O 0,016 a 0,058 a 2,62 a

K 0,015 a 0,051 a 2,54 a

M 0,021 a 0,041 a 2,43 a

Średnio – Average 0,017 0,050 2,53

Objaśnienia jak w tabeli 22 – For explanations, see Table 22

Spośród wyznaczonych zależności, które ujmowały związki pomiędzy poszcze-gólnymi parametrami charakteryzującymi siłę wzrostu krzewów porzeczki czarnej a odpowiednimi wskaźnikami plonowania tej rośliny najsilniejszą, istotną zależność stwierdzono pomiędzy szerokością krzewów a plonem handlowym owoców (rys. 9).

W rozpatrywanym przedziale zmienności obu tych cech związek ten układał się dodat-nio, liniowo i wprost proporcjonalnie.

y = 0,2096x – 23,677 R² = 0,6856 0

2 4 6 8 10 12 14 16 18

120 140 160 180 200

Szerokość, cm – Width, cm t·ha^-1

Rys. 9. Zależność pomiędzy szerokością krzewów porzeczki czarnej a plonem owoców Fig. 9. Relation between the width of black currant bushes and fruit yield