Założenia koncepcji modelu regionalnego systemu podnoszenie kompeten- kompeten-cji IT

Koncepcja podnoszenia kompetencji informatycznych osób wieku 55+ po-winna stanowić integralny składnik struktury modelu regionalnego systemu podno-szenia kompetencji IT¹, bowiem edukacja w zakresie IT osób starszych jest jednym z celów stawianych przed regionalnym samorządem i urzędami pracy w zakresie zwiększania aktywności zawodowej mieszkańców i zmniejszania zagrożenia elimi-nacji osób w wieku 55+ z rynku pracy oraz powstania cyfrowej przepaści w spo-łeczności regionalnej.

Proces konstrukcji modelu podnoszenia kompetencji informatycznych obej-muje następujące etapy:

 określenie pojęć społeczeństwo informacyjne i kluczowe kompetencje in-formatyczne (w zakresie IT),

 określenie odbiorców programów podnoszenia kompetencji IT,

 określenie zakresu działań (zadań) szkoleniowych IT,

 opracowanie koncepcji struktury modelu systemu i jego podsystemów,

 wyznaczenie celów, priorytetów i zadań strategicznych,

 określenie oczekiwanych efektów podnoszenia kompetencji informatycz-nych osób starszych.

Punktem wyjścia do opracowania modelu systemu podnoszenia kompetencji IT było sprecyzowanie podstawowych pojęć, takich jak społeczeństwo informacyj-ne oraz kluczowe kompetencje informatyczinformacyj-ne w kontekście mieszkańców regionu.

Przyjęto, że społeczeństwo informacyjne to takie, w którym informacja jest klu-czowym elementem społeczno-ekonomicznej działalności i zmian. Ważną cechą tego społeczeństwa jest kształcenie w kierunku dalszego rozwoju, aby wszyscy mogli w pełni wykorzystać możliwości, jakie dają technologie informacyjne i kom-puter².

Kluczowe kompetencje informatyczne³ obejmują umiejętne i krytyczne wyko-rzystywanie technologii informacyjnych w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się.

Bazują na podstawowych umiejętnościach w zakresie IT, tj.: wykorzystywaniu komputerów do uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współ-pracy za pośrednictwem Internetu.

1 M. Forkiewicz, A. Tubielewicz: Konstrukcja struktury modelu regionalnego systemu podnoszenia kompetencji IT, w: R. Krosala (red.): Komputerowo zintegrowane zarządzanie, t. 1, Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2011, s. 351–362.

2 J.S. Nowak: Społeczeństwo informacyjne – geneza i definicje, w: G. Bliźniuk: Społeczeń-stwo informacyjne, Doświadczenie i przyszłość, PTI, Katowice 2006.

3 Zalecenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompe-tencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie 2006/962/WE.

Koncepcja przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób w wieku 55+ 147

Kolejnym krokiem budowy modelu jest wypracowanie koncepcji merytorycz-nej oraz zdefiniowanie grup społecznych, do których model ma być skierowany.

W założeniach modelu określono:

 ogólne kompetencje w zakresie IT dla różnych grup mieszkańców, w tym dla osób starszych,

 najważniejsze zadania dotyczące rozwoju kształcenia w zakresie IT, w tym osób starszych,

 wielkość potencjalnego popytu na edukację w zakresie IT osób w starszym wieku i innych zagrożonych wykluczeniem cyfrowym,

 pożądany zakres działań szkoleniowych w zakresie IT, w tym dla osób starszych i zagrożonych wykluczeniem cyfrowym.

Przyjęto, że należy opracować oddzielne programy podnoszenia kompetencji IT dla następujących grup odbiorców⁴:

 mieszkańców posługujących się IT w życiu prywatnym i publicznym,

 mieszkańców o niższym wykształceniu i gorszej sytuacji materialnej, któ-rym grozi wykluczenie cyfrowe,

 pracowników związanych i niezwiązanych z IT, w tym kadry szkoleniowej IT.

W odniesieniu do pierwszej grupy, w skład której wchodzą osoby w wieku 55+, pożądany stan kompetencji w zakresie IT powinien obejmować ogólną wiedzę i umiejętności związane z przetwarzaniem informacji oraz wykorzystaniem kompu-tera i Internetu do nawiązywania komunikacji oraz zdobywania informacji.

Programy szkoleń dla pracowników podnoszących swoje kompetencje powin-ny odpowiadać potrzebom najważniejszych branż w gospodarce regionu oraz uwzględniać potrzeby i możliwości poszczególnych grup wiekowych, szczególnie osób starszych i zagrożonych wykluczeniem cyfrowym.

Uwzględniając sytuację demograficzną (starzenie się społeczeństwa), jak i niezbędne działania na rzecz włączenia się do społeczeństwa informacyjnego osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, w odniesieniu do mieszkańców posługują-cych się IT w życiu prywatnym i publicznym powinno się dążyć do zwiększenia ich uczestnictwa w wykorzystywaniu technologii IT w życiu codziennym, m.in. po-przez łatwiejszy dostęp do informacji zwiększających społeczną i ekologiczną świadomość obywateli.

Ograniczenie wykluczenia cyfrowego obywateli, jak również wsparcie zrów-noważonego rozwoju regionu może zostać osiągnięte poprzez działania, które po-winny:

4 A. Tubielewicz, M. Forkiewicz: Zapotrzebowanie społeczności regionalnej na podno-szenie kompetencji informatycznych, w: R. Krosala (red.): Komputerowo zintegrowane zarządza-nie, t. 2, Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, Opole 2011, s. 443–454.

Marcin Forkiewicz, Andrzej Tubielewicz 148

1. Ułatwiać grupom społecznym o niskim poziomie życia kontakt z publicznymi instytucjami usługowymi – grupy te wielokrotnie częściej muszą się kontakto-wać z instytucjami publicznymi w porównaniu do średniej.

2. Zwiększać udział ludzi starszych w aktywności społecznej, poprzez włączanie ich do dialogu w ramach społeczności lokalnej, z wykorzystaniem narzędzi in-formatycznych i telekomunikacyjnych, co przyniosłoby im, poprzez integrację społeczną, odpowiednio wysoką pozycję w społeczności oraz poprawę jakości życia.

3. Zwiększać liczbę osób prywatnych regularnie korzystających z podstawowych usług Internetu oraz użytkowników wykorzystujących platformy e-administracji i e-biznesu (zwiększanie aktywności społeczeństwa w zakresie technologii IT, obejmujących e-uczestnictwo i e-dostępność).

Szczególny nacisk należy położyć na przedsięwzięcia edukacyjne ukierunko-wane na zniesienie różnorodnych barier ograniczających dostęp do rozwiązań w obszarze IT osobom z grup zagrożonych wykluczeniem cyfrowym, które wynika-ją między innymi z:

 niskiego poziomu wykształcenia (np. wtórnego analfabetyzmu),

 braku zabezpieczenia socjalnego zapewniającego realizację podstawowych potrzeb życiowych,

 złego stanu zdrowia – niepełnosprawności,

 wykluczenia społecznego.

Pokonanie tych barier wymaga nawiązania na poziomie samorządów lokal-nych współpracy między instytucjami publicznymi i pozarządowymi działającymi w sferze socjalnej oraz ośrodkami edukacyjnymi i kulturalnymi, która ma na celu ułatwienie dostępu tym grupom do internetu poprzez:

 opracowanie programów jego upowszechniania na poziomie lokalnym,

 stworzenie ogólnodostępnych lokalnych ośrodków internetowych,

 propagowanie korzyści z dostępu do Internetu,

 organizowanie szkoleń w zakresie podstaw informatyki,

 wspieranie programów upowszechniania dostępu do Internetu,

 zapewnienie dofinansowania szkoleń i ewentualnego zakupu sprzętu kom-puterowego dla rodzin najbiedniejszych i wykluczonych.

Istotne znaczenie dla realizacji koncepcji podnoszenia kompetencji w zakresie technologii informatycznych powinno mieć wsparcie publiczne w świadczeniu usług kształcenia IT, jak i podnoszeniu motywacji kształcenia, które będzie kiero-wane do słabo wykształconych osób starszych i młodych pracowników oraz osób nieaktywnych zawodowo, długotrwale bezrobotnych i niepełnosprawnych.

Drugi ważny obszar społeczny, w którym szerzej powinny być wykorzysty-wane technologie IT oraz ukierunkowykorzysty-wane działania edukacyjne, to dostęp do usług medycznych. Starzenie się społeczeństwa i wzrost liczy przewlekłych chorób oraz

Koncepcja przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu osób w wieku 55+ 149

rosnące zapotrzebowanie na lepszą opiekę zdrowotną powodują, że technologie IT odgrywać powinny podstawową rolę w zwiększeniu dostępu mieszkańców regionu do systemu opieki zdrowotnej.

2. Koncepcja struktury modelu regionalnego systemu podnoszenie