2.1. Założenia pracy
Aktualnie w Polsce, przy częstej zmianie rządzących ugrupowań i jeszcze częstszych zmianach na stanowisku Ministra Sprawiedliwości, nie zawsze są
finalizowane kolejne projekty dotyczące zawodów prawniczych. Od dłuższego czasu reformowane są przepisy dotyczące dostępności do zawodów prawniczych - wymagań
edukacyjnych, wymogów egzaminacyjnych, określenia oczekiwanego przez Ustawodawcę wieku, stażu, doświadczenia. To nie ułatwia adeptom zawodów prawniczych podejmowania decyzji co do ich przyszłości zawodowej. Zaczyna brakować chętnych do wykonywania zawodu sędziego czy komornika.
Brak określenia precyzyjnych przepisów, procedur obowiązujących w różnego rodzaju postępowaniach nie sprzyja poprawie sytuacji. Dotyczy to również przepisów dotyczących pracy komorników. Stąd coraz częściej trafiające do Trybunału Konstytucyjnego zapytania prawne oraz zgłoszenia niezgodności wchodzących w życie aktów prawnych z Konstytucją RP. Również Sąd Najwyższy oraz Naczelny Sąd Administracyjny częściej niż w latach poprzednich z powodu luk prawnych muszą
rozstrzygać w sprawach czynności egzekucyjnych, eksmisji, podziału sum egzekucyjnych, itp.
Szczególnie zauważalny jest brak przepisów dotyczących stanu zdrowia i kondycji psychicznej wymaganych od przedstawicieli poszczególnych zawodów prawnych, w tym komorników. Brak jest jakichkolwiek przepisów regulujących ocenę
stanu zdrowia czy stanu psychicznego osób wykonujących od wielu lat zawód komornika. Badania takie wykonywane są raz - przed podjęciem zatrudnienia. Co za tym idzie, brak jest zasad regulujących częstotliwość zgłaszania się komornika do lekarza czy psychologa - w celu oceny, czy wykonywanie pracy komornika nie wpłynęło na stan zdrowia w stopniu umożliwiającym lub uniemożliwiającym dalsze wykonywanie codziennych czynności komorniczych.
W sytuacji braku przepisów regulujących kontrolowanie stanu zdrowia komorników (np. nauczyciele są zobowiązani do corocznej kontroli stanu zdrowia i
otrzymania raz w roku odpowiedniego zaświadczenia od lekarza specjalisty z zakresu medycyny pracy), istnieje możliwość, że komornicy nie zdają sobie sprawy, w jakim stopniu ich stan zdrowia uległ pogorszeniu oraz czy miało na to wpływ wykonywanie aktualnej pracy. W efekcie nie wiadomo również jaki wpływ ma ewentualne pogorszenie stanu zdrowia na dalsze wykonywanie pracy.
Z powyższego wynika konieczność przeprowadzenia choćby wstępnych badań
dotyczących:
• stanu zdrowia komorników,
• wpływu wykonywania zawodu komornika na odczuwanie stresu, • wpływu odczuwanego stresu na zachorowalność komorników,
• wpływu stresu zawodowego komorników na konieczność korzystania z pomocy psychologicznej,
• związku stresu zawodowego komorników z ewentualnymi problemami emocjonalnymi, nadużywaniem używek,
• stanu zdrowia innych uczestników czynności komorniczych (dłużnika, wierzyciela, biegłego lekarza specjalisty) i ewentualnego pogorszenia tego stanu jako skutku przeprowadzenia czynności egzekucyjnych.
W nawiązaniu do powyższego w pracy założono, że:
o Akty prawne, obowiązujące aktualnie nie uwzględniają negatywnych zmian w stanie zdrowia komorników sądowych, spowodowanych wykonywaniem w różnym stopniu stresujących czynności egzekucyjnych;
o Ustawodawca nie przewiduje obowiązkowych okresowych badań lekarskich ani psychologicznych komorników sądowych – ani przed podjęciem pracy komornika ani w jej trakcie;
o Obecnie obowiązujące procedury nie uwzględniają wywiadu dotyczącego stanu zdrowia dłużnika, poręczyciela, biorących udział w czynnościach prowadzonych przez komornika sądowego;
o Brak jest precyzyjnych zasad dotyczących powoływania lekarza biegłego sądowego do oceny stanu zdrowia dłużnika/eksmitowanego;
o Komornicy nie sygnalizują luk w przepisach prawdopodobnie z obawy o pogorszenie warunków pracy, zwiększenie wymogów ze strony ustawodawcy oraz spodziewane przedłużanie się procedur egzekucyjnych;
o Wiele problemów nie jest sygnalizowanych przez dłużników czy wierzycieli, bowiem nie wiedzą oni, do kogo kierować swe uwagi;
o Całościowy obraz sytuacji społecznej - egzekucji komorniczej - można uzyskać
analizując szereg szczegółowych informacji otrzymanych od wielu uczestników egzekucji komorniczej.
2.2. Cele pracy
W nawiązaniu do powyższych założeń pracy postawiono następujące cele pracy:
1. Poznanie poziomu stresu uczestników egzekucji komorniczych.
2. Zbadanie czy istnieje różnica w skutkach stresu jednorazowego i stresu ciągłego (trwającego od 2 do 15 lat) obserwowanych u uczestników egzekucji komorniczych.
3. Poznanie postaw społecznych wobec komorników – z odniesieniem do przepisów regulujących czynności egzekucyjne.
4. Zbadanie czy u lekarzy oceniających stan zdrowia dłużnika/eksmitowanego dochodzi do dyskomfortu psychicznego.
5. Zbadanie czy nie zachodzą potrzeby zmian w obowiązujących procedurach komorniczych, głównie tych dotyczących:
• wywiadu wstępnego dotyczącego sytuacji dłużnika,
• powoływania biegłych sądowych do oceny stanu zdrowia dłużnika/eksmitowanego.
6. Przeanalizowanie zasobów piśmiennictwa pod kątem opracowań dotyczących wielkości stresu psychicznego związanego z wykonywaniem działalności komornika sądowego oraz rodzaju agresji, na jaką narażeni są komornicy sądowi oraz biegi sądowi.
7. Ocena Internetu jako źródła wiedzy na temat stresu na jaki są narażeni uczestnicy egzekucji komorniczych.
2.3. Hipotezy badawcze
W związku z przyjętymi założeniami i celami pracy postawiono następujące hipotezy badawcze:
1. Każdy komornik ze stażem pracy przekraczającym 5 lat spotkał się z różnymi formami agresji ze strony dłużników.
2. Komornicy rzadko identyfikują u siebie występowanie związanych z wykonywaną
pracą zawodową takich następstw oddziaływania stresu, jak: bladość powłok, wahania ciśnienia tętniczego, bóle głowy, wzmożone napięcie mięśniowe, upośledzona sprawność myślenia, zaburzenia emocjonalne.
3. Komornicy są niechętni wprowadzeniu w ich zawodzie obowiązkowych, okresowych badań lekarskich i psychologicznych.
4. Dłużnicy przeżywają największy stres w trakcie eksmisji.
5. U dłużników istnieje skłonność do łatwego usprawiedliwiania swej agresji wobec komornika.
6. Odczuwanie przez dłużników następstw stresu nierzadko zmusza ich do korzystania z pomocy medycznej, do czego przyznają się częściej, niż
komornicy.
7. Zarówno dłużnik jak i komornik nie dostrzegają sytuacji życiowej wierzyciela oraz tego, że egzekucja komornicza dla niego również jest stresująca.
8. Lekarz biegły sądowy, będąc powołanym do oceny stanu zdrowia dłużnika/eksmitowanego, znajduje się w bardzo dyskomfortowej sytuacji gdyż