Założenia programowe Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Olsztynek Program Opieki nad Zabytkami Gminy Olsztynek formułuje szereg długofalowych celów

działań samorządu w zakresie opieki nad zabytkami gminnymi. Wyznaczone kierunki i zadania powstałe w oparciu o konsultacje z władzami Gminy uwzględniają specyfikę dziejów Gminy, charakter jej dziedzictwa kulturowego oraz są zgodne z celami wyznaczonymi w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

W związku z dużą atrakcyjnością turystyczną terenów miasta i gminy Olsztynek, w celu jak największej przydatności niniejszego dokumentu dla potrzeb rozwoju turystyki w wymienionych tu założeniach postawiono przede wszystkim na realność poszczególnych działań i uwzględniono wyznaczone wcześniej kierunki rozwoju Gminy. Dzięki temu istnieją możliwości realizacji poniższych priorytetów w najbliższym horyzoncie czasowym.

PROPONOWANE KIERUNKI DZIAŁAŃ GMINY CEL 1: Ochrona i opieka nad zabytkami oraz ochrona krajobrazu kulturowego priorytetowe traktowanie obszarów wartościowych kulturowo

w kształtowaniu polityki przestrzennej gminy

Priorytet: Działania:

Ochrona dziedzictwa kulturowego w miejscowych planach

zagospodarowania przestrzennego

- uwzględnianie postulatów ochrony dziedzictwa kulturowego w przypadku uchwalania nowych i zmianie istniejących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego - wprowadzanie nowej zabudowy w oparciu o analizy wpływu na

krajobraz kulturowy

- wprowadzanie zapisów mających harmonizować nowe inwestycje z obiektami istniejącymi, poprzez ustalenie m.in.:

linii zabudowy, wysokości budynków, formy dachów Wprowadzenie zasad ochrony

materialnego dziedzictwa kulturowego

- uwzględnianie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego

w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz lokalnym programie rewitalizacji

Ścisłe powiązanie zadań służących opiece nad zabytkami ze Strategią Rozwoju Gminy i innymi dokumentami planistycznymi oraz polityką

przestrzenną gminy

- dbałość o włączenie ochrony dziedzictwa kulturowego do treści nowych dokumentów planistycznych gminy oraz

realizacja zapisów zawartych w dokumentach planistycznych gminy

CEL 2: Wykorzystanie zasobów i walorów krajobrazu kulturowego gminy w rozwoju turystyki

Priorytet: Działania:

I. Dbałość o dokumentowanie miejsc dziedzictwa kulturowego

- Regularna aktualizacja gminnej ewidencji zabytków

- Inwentaryzacja obiektów małej architektury, jako świadectwa kulturalnej przeszłości regionu (krzyże, kapliczki przydrożne, miejsca pamięci)

- Inwentaryzacja cmentarzy i innych miejsc kultu

II. Tworzenie na terenie gminy zintegrowanego systemu informacji wizualnej dotyczącej zasobu i walorów dziedzictwa kulturowego, w odniesieniu do najcenniejszych przestrzeni, miejsc i obiektów

- Opracowanie jednolitego systemu oznaczeń zasobu dziedzictwa kulturowego

- Identyfikacja najcenniejszych zabytków objętych systemem oznaczeń

- Oznakowanie najcenniejszych zabytków

III. Wykorzystanie potencjału turystycznego miasta i gminy Olsztynek

- Opracowanie i wytyczenie szlaków turystycznych pieszych, rowerowych i samochodowych, bazujących na lokalnym dziedzictwie

- Opracowanie mapy ukazującej zasoby i walory gminnego krajobrazu kulturowego na tle walorów przyrodniczych i atrakcji turystycznych

- Wspólne przedsięwzięcia z gminami ościennymi na rzecz promocji regionu

- Porozumienie z właścicielami obiektów zabytkowych zasad udostępniania ich w celach turystycznych

- Ustalenie z osobami prowadzącymi działalność m.in.

turystyczną, agroturystyczną, hotelarską, gastronomiczną zasad włączenia oferty do bazy usług skierowanych do turystów IV. Promocja zasobów i walorów

krajobrazu kulturowego gminy

- Przygotowanie i druk materiałów promujących walory krajobrazowe gminy (zabytkowe i przyrodnicze)

- Promocja zasobów i walorów krajobrazu kulturowego gminy w Internecie

- Współpraca z mediami w zakresie promocji walorów dziedzictwa kulturowego

- Wspieranie lokalnych inicjatyw mających na celu promowanie dziedzictwa kulturowego w gminie

CEL 3: Edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego

Oraz podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami

Priorytet: Działania:

Wsparcie działań z zakresu obsługi turystyki w gminie Olsztynek

- Stworzenie platformy kontaktu między turystami indywidualnymi lub grupami zorganizowanymi a miejscowymi regionalistami, historykami i osobami zainteresowanymi lokalnym dziedzictwem kulturowym - Prowadzenie punktu informacji turystycznej

Angażowanie bezrobotnych do ochrony zabytków

- Współpraca z  Urzędem Pracy Powiatu Olsztyńskiego w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych przy bieżących pracach porządkowych i pielęgnacyjnych na terenach objętych ochroną konserwatorską

Aktywizacja mieszkańców na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego

- Organizacja konkursów promujących ochronę dziedzictwa kulturowego

Popularyzacja wiedzy o zasobach i walorach krajobrazu

kulturowego gminy

- Organizowanie w szkołach zajęć mających na celu

popularyzację wiedzy o zabytkach i wzmacnianie tożsamości kulturowej

- Publikacja materiałów z zakresu ochrony zabytków w prasie lokalnej

- Organizacja konkursów promujących wiedzę na temat dziedzictwa kulturowego

- Wspieranie przedsięwzięć służących wzbogacaniu wiedzy o zasobach i walorach krajobrazu kulturowego gminy - Organizowanie (w siedzibie urzędu, świetlicach wiejskich,

bibliotekach oraz szkołach) wystaw, spotkań z historykami, warsztatów promujących stan dziedzictwa kulturowego - Opracowanie i upublicznienie katalogu tzw. dobrych

przykładów rewaloryzacji Wprowadzenie do systemu

edukacji szkolnej i przedszkolnej elementów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego gminy

- Uwzględnianie w programach nauczania elementów dotyczących ochrony dziedzictwa kulturowego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na potrzebę opieki nad dawnymi cmentarzami

- Organizacja wyjazdów bądź wycieczek służących pogłębianiu wiedzy o lokalnym dziedzictwie kulturowym

- Organizacja wystaw, konkursów, spotkań promujących dziedzictwo kulturowe gminy

CEL 4: Bezpośrednie działania na rzecz ratowania obiektów zabytkowych

Priorytet: Działania:

Przeciwdziałanie dewastacji i niszczeniu obiektów zabytkowych na terenie gminy

- Okresowa ocena stanu ochrony zabytków będących pod administracją Gminy

- Opieka nad dawnymi cmentarzami poprzez uporządkowanie porastającej cmentarze roślinności

- Promocja ochrony zabytków

- Publikacja informacji o możliwościach korzystania

z programowych funduszy zewnętrznych na dofinansowanie prac konserwatorskich przy zabytkach

- Analiza i aktualizacja gminnego programu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych

- Zmiana sposobu użytkowania budynków zgodnie z zapotrzebowaniem inwestorów

Interwencja w przypadkach dewastacji i niszczenia obiektów zabytkowych

- Uwzględnianie ochrony zabytków przy realizacji zadań inwestycyjnych oraz prac remontowych przy zabytkach - Zgłaszanie Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków oraz

nadzorowi budowlanemu przypadków dewastacji i niszczenia obiektów zabytkowych

Pozyskiwanie funduszy zewnętrznych na działania

związane z obiektami zabytkowymi

- Realizacja działań zgodnie z założeniami przyjętymi w lokalnym programie rewitalizacji dla miasta Olsztynka - Poszukiwanie środków na rzecz bieżącego utrzymania

i remontów cmentarzy, stanowiących własność komunalną

Należy zwrócić też uwagę na wartość historyczną obiektów, znajdujących się w Gminnej Ewidencji Zabytków. Celem podstawowym Programu Opieki nad Zabytkami Gminy Olsztynek jest zachowanie substancji zabytkowej, jednak nie wyklucza to całkowicie zastosowania nowocześniejszych technologii lub materiałów budowlanych. Jednakże wszelkie niekontrolowane przebudowy mogą skutkować nieodwracalną utratą walorów zabytkowych poszczególnych budynków, stąd dla obiektów znajdujących się w Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Olsztynek przyjęto następujące ustalenia odnośnie:

1) wymiany stolarki otworowej:

- tylko materiał historyczny tj. okna drewniane w budynkach z odtworzeniem podziałów i dekoracji. Dopuszczalna zmiana konstrukcji okien skrzynkowych na jednoramową, w uzasadnionych przypadkach dekapitalizacji okien;

- w przypadku wymiany stolarki drzwiowej stosować zasadę odtworzenia materiału, konstrukcji, podziałów, artykulacji (dekoracji);

2) wymiany pokrycia dachowego:

- tylko dachówka ceramiczna (holenderka, zakładkowa, karpiówka etc.) w układzie i na wzór istniejącej w obiekcie. W przypadku katastrofy budowlanej, konieczności doraźnego zabezpieczenia przed pogarszaniem się stanu zachowania i stanu technicznego więźby i pokrycia, dopuszczenie na czas określony tymczasowego zabezpieczenia (nie dłużej niż do 10 lat) pokrycia np. gontem bitumicznym, blachą, blachodachówką (kolor ceglasty, matowy).

Wymagana uprzednio dokumentująca ten fakt opinia techniczna (np. wskazująca konieczność remontu więźby – określająca jak i czym), zwierająca adnotację o konieczności tymczasowego położenia innego pokrycia dachu.,

- docelowo należy stosować dachówkę i remontować więźby dachowe.

3) ocieplenia budynków:

- ze względu na wysoki walor krajobrazowy obiektów i zespołów, dokumentujących wartości historyczne i kulturowe regionu, jednostkowo posiadających skromny walor artystyczny i naukowy, nie dopuszcza się stosowania dociepleń lekkich, zewnętrznych ścian, elewacji wykonanych z cegły licowej (ceramicznej, silikatowej), kamienia, drewna oraz wątków mieszanych tj. kamienno-ceglanych, muru pruskiego, itp.,

- dopuszcza się stosowanie dociepleń lekkich, na zewnętrznych elewacjach tynkowanych, pozbawionych detalu architektonicznego (gzymsów, opasek, dekoracji sztukatorskich, elementów drewnianych etc.), pod warunkiem odtworzenia struktury, faktury i kolorystyki oryginalnego, historycznego tynku,

- w przypadku gdy wysteruje tylko prosty gzyms podokapowy – odtworzyć gzyms podokapowy, z jego profilowaniem, odsadzeniem od lica ściany itp.