Zagrożenia poważnymi awariami

5.11.1. Stan aktualny

Pod pojęciem poważnej awarii rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmia-stowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Poważne awarie mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach przemysłowych zlokalizowanych na terenach powiatu oraz w wyniku wypadków ko-lejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących materiały niebezpieczne.

Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków oraz indywidualnym, niepowtarzal-nym przebiegiem.

Ustawa Prawo ochrony środowiska stanowi, iż w razie wystąpienia poważnej awarii, Wojewoda poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skut-ków. Zadania z zakresu zapobiegania występowania poważnym awariom realizowane są przez WIOŚ, według ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. 2020 poz. 995 z późn. zm.). Należą do nich:

• prowadzenie rejestru zakładów, których działalność może być przyczyną występowania poważnej awarii;

• kontrolowanie podmiotów, których działalność może stanowić przyczyny popowstawa-nia poważnej awarii,

• prowadzenie rejestru poważnych awarii i zdarzeń o znamionach poważnych awarii,

• badanie przyczyn powstawania oraz nadzorowanie likwidacji skutków poważnych awa-rii;

• prowadzenie szkoleń dla organów administracji oraz podmiotów, których działalność może stanowić przyczynę powstawania poważnej awarii.

Na terenie Białegostoku zlokalizowane są zakłady przemysłowe, magazyny, stacje i bazy paliw stosujące w produkcji lub magazynujące substancje stanowiące zagrożenie dla ludzi i środowiska. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska, ze względu na rodzaje i ilości magazynowanych substancji, niektóre zakłady mogą być klasyfikowane jako:

zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZZR) lub zakłady o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZDR).

Według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku na terenie miasta Białystok nie występują zakłady o dużym ryzyku powstania poważnej awarii przemysłowej (ZDR). W Białymstoku znajdują się dwa zakłady o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (ZZR)⁴¹:

• CEDC International Sp. z o.o. ul. Kowanowska 48, 64-600 Oborniki Wielkopol-skie: Oddział Polmos Białystok, 15-950 Białystok, ul. Elewatorska 20

• PAKAR Jacek Szpakowski ul. Zawady 8, 15-697 Białystok: Baza magazyno-wania i dystrybucji gazu PAKAR Jacek Szpakowski, 15-680 Białystok, ul. Ak-samitna 5

Oddział Polmos Białystok, należący do CEDC International jest producentem wódek zestawianych ze spirytusów produkowanych we własnej rektyfikacji oraz sprowadzanych z in-nych zakładów. Spirytus o mocy 96%, jako surowiec do produkcji alkoholi produkowany jest z destylatu rolniczego dostarczanego do zakładu autocysternami. Destylat z autocystern jest przepompowywany na podwójnym stanowisku załadunkowo-rozładunkowym do zbiorników magazynowych. Prowadzący zakład dokonał zgłoszenia i przekazał „Program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym” oraz „System zarządzania bezpieczeństwem” do Ko-mendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Białymstoku oraz do Wojewódzkiego Inspek-toratu Ochrony Środowiska w Białymstoku.

Baza magazynowania i dystrybucji gazu PAKAR Jacek Szpakowski Na terenie zakładu prowadzona jest działalność związana z magazynowaniem i dystrybucją gazu płynnego propan, butan i ich mieszanin oraz magazynowaniem na potrzeby własne oleju napędowego. W związku z powyższym zakład podlega przepisom w zakresie przeciwdziałania awariom prze-mysłowym. Ze względu na łączną ilość magazynową gazu propan – butan zakład jest klasyfi-kowany jako zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Na terenie Bazy prowadzi się przeładunek gazów płynnych, węglowodorowych, nasyconych: pro-panu, butanu i ich mieszanin. Zakład dokonał zgłoszenia oraz sporządził program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym (PZA), w którym przedstawiono system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska, stanowiący element ogólnego systemu zarządzania zakładem. Powyższe dokumenty zostały przedłożone właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska

Poważne źródło zagrożenia na terenie powiatu, oceniane nawet na większe niż pocho-dzące od obiektów stacjonarnych, mogą stwarzać katastrofy kolejowe oraz wypadki drogowe środków transportu, przewożących materiały niebezpieczne. Szczególnie groźne są awarie

41 Wykaz zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej wg stanu na 31.12.2019 /https://www.gios.gov.pl/pl/powazne-awarie/

w rejonach przepraw mostowych na tych trasach, grożą one bezpośrednim skażeniem wód pły-nących.

Na terenie Białegostoku znajduje się ok. 30 stacji paliw płynnych (a uwzględniając stacje gazowe około 50). Eksploatacja ich stwarza lokalne zagrożenie dla środowiska np. możliwości awaryjnych wycieków czy pożary. Zostały one jednak wyposażone w różne zabezpieczenia (monitoring przestrzeni międzypłaszczowej oraz napełnienia, systemy detekcji, separatory), które nawet w przypadkach awaryjnych powinny zapobiec zanieczyszczeniu środowiska.

Głównie jednak wypadki o znamionach poważnych awarii wynikają z transportu paliw płyn-nych i gazowych do zaopatrzenia stacji, jak również wywozu paliw płynpłyn-nych i gazowych z funkcjonujących na terenie województwa baz magazynowych. W rozpatrywanym okresie na terenie powiatu, nie odnotowano poważnych awarii jak również zdarzeń o znamionach poważ-nych awarii, zarówno na terenie zakładów będących potencjalnymi sprawcami jak i w trans-porcie drogowym i kolejowym towarów niebezpiecznych.

5.11.2. Działania naprawcze realizowane na terenie miasta w latach 2017-2020

Ob-szar Cel Kierunek interwencji Zadania

Efekt/wskaźniki

Wskaźnik Rok

2015/2016

Rok 2017/2018

Zgodność z trendem POŚ 2017-2020

Zagrożenia poważnymi awariami Doskonalenie systemu ochrony mieszkańców i środowiska przed skutkami poważnych awarii Zapewnienie warunków do skutecznego usuwanie skutków za- grożeń środo- wiska

Usuwanie skutków zagrożeń środowiska (w razie potrzeby)

Liczba zdarzeń o znamionach

nej awarii i poważ-nych awariach [szt.]

0 0

↔ bez zmian trend zachowany Planowanie, organizowanie i realizacja działań ratowniczych

niezbęd-nych do zmniejszenia lub likwidacji bezpośrednich zagrożeń stwarza-nych przez substancje niebezpieczne dla ludzi, zwierząt, środowiska

i mienia

Aktualizacja procedur w ramach Planu Zarządzania Kryzysowego

Bezpieczny transport mate- riałów niebez- piecznych

Systematyczna kontrola pojazdów do transportu materiałów niebezpiecz-nych

Aktualizacja tras optymalnego przewozu materiałów niebezpiecznych

Kontrola zakładów stwarzających ryzyko wystąpienia poważnej awarii

Prowadzenie kontroli w zakresie przeciwdziałania poważnym awariom oraz sprawowania nadzoru nad usuwaniem ich skutków

Informowanie społeczeństwa o sposobach postępowania w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska i życia ludzi z tytułu wystąpienia awarii przemysłowych

Aktualizacja procedur informowania społeczeństwa o zagrożeniach w ramach Planu Zarządzania Kryzysowego

Przekazywanie informacji społeczeństwu w imieniu Prezydenta Miasta Białegostoku – Szefa Zespołu Zarządzania Kryzysowego m. Białystok.

Prowadzenie polityki informacyjnej do momentu ustania potrzeby jej prowadzenia

Monitoring zagrożeń związanych z transportem substancji niebezpiecznych

Opracowanie i aktualizacja Katalogu Zagrożeń m. Białegostoku

5.11.3. Analiza SWOT

Tabela 5-22 Analiza SWOT –zagrożenia poważnymi awariami

Mocne strony Słabe strony

• brak zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej

• niewielka liczba zakładów o zwiększonym ry-zyku wystąpienia awarii przemysłowej

• dobrze rozpoznane zagrożenia

• transport materiałów niebezpiecznych przez te-ren miasta

Szanse Zagrożenia

• budowa obwodnic zmniejszająca liczbę samo-chodów przewożących materiały niebezpieczne przez miasto

• brak efektywnego nadzoru nad transportem drogowym materiałów niebezpiecznych