Zakończenie i wnioski

W strukturze terytorialno-religijno-etnicznej analizowanego obszaru – w du-żym stopniu ze względu na brak porozumienia pokojowego – nie zaszły od końca ubiegłego wieku zmiany, które swoją dynamiką i zasięgiem

przypomi-nałyby te z drugiej połowy XX stulecia. Nie znaczy to oczywiście, że ich w ogóle nie było (ryc. 23). Na największą uwagę zasługują: likwidacja osiedli żydowskich w Strefie Gazy, która w całości weszła w skład Autonomii Pales-tyńskiej, ich rozbudowa na Zachodnim Brzegu oraz wznoszenie muru bezpie-czeństwa (separacji; bariery bezpiebezpie-czeństwa), mającego chronić, w zamyśle inicjatorów, obywateli Izraela przed atakami terrorystycznymi mieszkańców terenów okupowanych (ryc. 24–26). Sukcesywnemu poszerzaniu ulega także obszar kontrolowany wyłącznie przez Palestyńczyków (status A).

Ryc. 23. Zmiany struktury narodowościowo-religijnej Izraela w latach 1995–2005 Źródło: opracowanie własne na podstawie Statistical... (2006)

Ryc. 24–25. Mur oddzielający miasto Betlejem od terenów izraelskich Źródło: fotografie autora (2014)

Ryc. 26. Przebieg muru bezpieczeństwa w 2008 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie:

http://www.ochaopt.org/documents/BarrierRouteProjections_July_2008.pdf (dostęp 28.09.2014 r.)

Reasumując, można stwierdzić, że Izrael jest jednym z tych państw, których położenie – trawestując myśl Friedricha Ratzla – ma „wartość polityczną”. Obszar przez niego zajmowany predestynowany jest do odgrywania roli po-mostu między kontynentami i kulturami. Znaczenie, jakie mu się przypisuje, wiąże się jednak przede wszystkim z genezą, historią narodu (i państwa)

żydow-skiego oraz jego religią. W jej depozyt Ziemia Izraela została wpisana trwale i jako centralne miejsce. Obszar, leżący na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych, zwiększył swoją „wartość geopolityczną” wraz z pojawie-niem się ludności arabsko-muzułmańskiej. Jej osiedlenie się – pod nieobecność Żydów – stanowiło zwrot kulturowy w historii regionu.

Ziemia, na której przenikały się trzy główne religie monoteistyczne, stano-wiła od wieków średnich cel ekspansji mocarstw europejskich, dążących do wyzwolenia jej z rąk „niewiernych”. Zarówno wcześniej – w starożytności, jak i później – w czasach nowożytnych, o ten ważny przyczółek zabiegały wszystkie regionalne mocarstwa. Realizowały w ten sposób swoje geopolityczne doktryny, zgodnie z którymi ekspansja terytorialna miała być oznaką siły i podstawą do osiągnięcia bogactwa.

Skupieniem i niepodzielną, trwającą ponad 1300 lat, dominacją Arabów w regionie zachwiała imigracja Żydów, mająca silną, teoretyczno-polityczną podbudowę w syjonizmie. W wyniku napływu osadników żydowskich nastąpiła, po raz kolejny w historii, zasadnicza zmiana struktury przestrzenno-religijnej i etnicznej tego obszaru. Gęstniejąca sieć osiedli żydowskich, Holokaust, zadość-uczynienie krzywdom ocalałych Żydów, a wreszcie zabiegi mocarstw świato-wych o podporządkowanie sobie „nieuformowanego” politycznie terytorium byłego mandatu brytyjskiego spowodowały determinację części środowiska międzynarodowego na rzecz unormowania kwestii żydowskiej państwowości.

Sukcesowi utworzenia siedziby narodowej dla Żydów towarzyszyła klęska w niepowołaniu takowej przez palestyńskich Arabów. Podział Palestyny, zakła-dający powstanie państwa żydowskiego, został odrzucony nie tylko przez jej arabskich mieszkańców, ale i państwa sąsiednie. Stał się zarzewiem zbrojnych konfliktów między Żydami i Arabami, których reperkusje przybrały charakter globalny.

Zaangażowanie się państw na Bliskim Wschodzie warunkował, obok czyn-nika geograficznego – któremu w podjętej analizie nadano dużą pojemność zna-czeniową – czynnik ideologiczny. U jego podstaw tkwiły struktury społeczno- -ustrojowe państw – ich zróżnicowanie zależne od przynależności do odmien-nych systemów ideologiczodmien-nych. Upadek jednego z nich (komunizmu) na prze-łomie lat 80. i 90. XX w. ograniczył rolę wspomnianego czynnika w kształto-waniu stosunków międzynarodowych również na Bliskim Wschodzie. Zwy-cięstwo demokratyczno-liberalnej ideologii – po którym Francis Fukuyama ogłosił nawet „koniec historii” – stworzyło warunki do globalnej dominacji jed-nego mocarstwa (Stanów Zjednoczonych Ameryki), wpływając tym samym na osłabienie (w wyniku rozpadu ZSRR i bloku jego sojuszników) stanowiska palestyńskiego. Kontestowanie jednak tej ideologii przez totalistyczne koncepcje ładu społecznego, które na Bliskim Wschodzie występują w postaci dyktatur

i fundamentalizmu islamskiego, a nader wszystko brak państwa palestyńskiego, nie stwarzają w przewidywalnej perspektywie podstaw do zakończenia kon-fliktu. „Dawniej istniała nadzieja na pokój – stwierdził A. Shavit (2014), izraelski dziennikarz i reporter – teraz jednak nie będzie tu pokoju. A przynaj-mniej nie prędko”.

Nie tylko niepowołanie państwa, ale i autonomii, obejmującej całość tery-toriów okupowanych, powoduje, że również kształtowanie się terytorium Izraela i jego struktury religijno-narodowej nie jest zakończone. Dotyczy to zwłaszcza Zachodniego Brzegu Jordanu, gdzie Izrael wznosi kolejne osiedla żydowskie oraz buduje mur bezpieczeństwa. Budowla ta, poza pełnieniem funkcji obronnej, postrzegana jest w charakterze granicy między przyszłym terytorium Izraela a obszarami wchodzącymi w skład Autonomii, a w przyszłości być może i pań-stwa palestyńskiego (Biger 2013). Dotychczasowe odcinki muru przebiegają jednak niezgodnie z ustaloną w 1949 r. linią demarkacyjną. W wielu miejscach mur rozdziela się z nią, pozostawiając osiedla żydowskie po stronie Izraela (w tym m.in. Wschodnią Jerozolimę). „Zagrabić tyle ziemi, ile się da, z tak małą liczbą Palestyńczyków, jak się da”, tak działania swojego państwa na Zachod-nim Brzegu Jordanu objaśnia Michael Sfard, przedstawiciel izraelskich, pales-tyńskich i międzynarodowych organizacji humanitarnych oraz obrońców praw człowieka⁵³. „Ta polityka ma prowadzić do wypychania ludności palestyńskiej z terytorium C […], by te tereny zostały de facto przyłączone do Izraela” – do-daje Amira Hass, dziennikarka izraelskiego dziennika „Haarec”⁵⁴. Rozprawia się też pośrednio z – podjętym w tytule niniejszego artykułu – religijnym kontek-stem istnienia państwa żydowskiego: „Dajmy sobie spokój z czterema tysiącami lat, tutaj byli i są także inni ludzie. Czy nasza własność ma być wykluczająca dla innych?”

Nieuregulowana pozostaje też sprawa powrotu do Izraela prawie 5,3 mln uchodźców palestyńskich. W świetle toczącego się konfliktu na uwagę zasługuje ponadto wzrost nastrojów propalestyńskich i antyizraelskich 1,4 mln Arabów (2008 r.) – obywateli Izraela. Na wzrastającą „palestynizację” tej grupy, którą tworzą głównie izraelscy muzułmanie, złożyły się – zdaniem E. Rudnik (2007) – dwa czynniki. Pierwszy, to pogłębiające się poczucie odrębności Arabów

53

Izrael, narkoman wojny, z Michaelem Sfardem rozmawiał Piotr Pacewicz, „Gazeta Wyborcza” z 15–16 grudnia 2012 r. „Po pierwsze – zdaniem Sfarda – Izrael zajmuje tereny niezaludnione, blokując do nich dostęp Palestyńczykom […]. Po drugie, czyś-cimy ziemie z Palestyńczyków głównie w południowym Hebronie, który jest słabo za-ludniony i leży daleko od Ramallah [stolica Autonomii Palestyńskiej], więc palestyńskie władze zbytnio się nim nie interesują”.

54

Palestyńczycy mają mieszkać w czymś w rodzaju rezerwatów, z Amirą Hass rozmawiał Piotr Pacewicz, „Gazeta Wyborcza” z 7 grudnia 2012 r.

w stosunku do większości społeczeństwa izraelskiego oraz bycia „gorszymi” obywatelami, drugi zaś, to postępujący proces rozwoju świadomości politycznej i poczucia przynależności narodowej, który rozpoczął się w efekcie wojny sześciodniowej. Od tego czasu liczna (20% społeczeństwa) i niestanowiąca dotąd zagrożenia dla kraju swojego zamieszkania mniejszość zaczęła identyfiko-wać się i manifestoidentyfiko-wać solidarność z walczącym o własne państwo narodem palestyńskim. Wydarzenia z ostatnich lat (m.in. pierwsza i druga intifada) poka-zują niezbicie, jak stwierdziła E. Rudnik (2007), że nieżydowska mniejszość Izraela, dotychczas lekceważona i niedoceniana, stała się znaczącym uczestni-kiem bliskowschodniego konfliktu⁵⁵.

Na podstawie przeprowadzonej analizy należy wnioskować, że konflikto-genna sytuacja w regionie będzie angażowała w jego sprawy wiele państw, organizacji międzypaństwowych i pozarządowych. Bez ich udziału trudno będzie zakończyć konflikt. W przypadku stron najbardziej zainteresowanych jego rozwiązaniem większa odpowiedzialność spoczywa – zadaniem Sfarda – na Izraelu, „który jako strona dominująca powinien przejąć inicjatywę”. „Staliśmy się – jak powiedział ten izraelski obrońca praw człowieka – uzależnieni od wojny i okupacji, to nasz nałóg. Nie mamy dość siły, by samemu znaleźć

rozwiązanie. […] potrzebna jest nam międzynarodowa pomoc”⁵⁶. Nie przyniesie

ona jednak efektów, gdy również niedominująca pod względem politycznym i militarnym strona palestyńska nie zaprzestanie zbrojnych ataków na Izrael, zwłaszcza – stanowiącą główny ich cel – ludność cywilną.

Przykładem na to, że jak obie strony rozpoczynają wymianę ognia, to spo-łeczność międzynarodowa niewiele może pomóc, a już na pewno nie potrafi tego w momencie najbardziej pożądanym, był ostatni konflikt, z lipca i sierpnia 2014 r.⁵⁷ Prymitywne rakiety wystrzeliwane ze Strefy Gazy przez, sprawujący w niej władzę, Hamas spadały na Izrael, ten z kolei w odwecie ją ostrzeliwał

55

Biorąc pod uwagę aspekt demograficzno-polityczny, należy dodać, że również po stronie żydowskiej zaszły w ostatnich latach istotne przeobrażenia wynikające z osiedle-nia się w Izraelu Żydów z byłego ZSRR. Liczny napływ imigrantów (którego pierwsza fala sięga początku lat 70. XX w.) nie tylko podniósł rosyjski do rangi języka pow-szechnie używanego, ale doprowadził do wyłonienia swoistej reprezentacji politycznej w postaci nacjonalistycznej partii Izrael Nasz Dom (Yisrael Beitenu). Ugrupowanie, zajmujące zdecydowanie konfrontacyjne stanowisko wobec Arabów (w tym Palestyń-czyków), weszło w 2006 r. i w 2009 r. w skład prawicowych koalicji rządzących Izraelem, co w istotnym stopniu uniemożliwiło osiągnięcie postępu na drodze do roz-wiązaniu konfliktu izraelsko-palestyńskiego.

56

Izrael, narkoman wojny, z Michaelem Sfardem rozmawiał Piotr Pacewicz, „Gazeta Wyborcza” z 15–16 grudnia 2012 r.

57

Przyczyną zbrojnej konfrontacji było zamordowanie trzech izraelskich nastolatków w Hebronie przez sympatyków Hamasu i odwetowy mord na nastoletnim Palestyńczyku.

z samolotów, a następnie rozpoczął inwazję lądową (ryc. 27–28). Po obu stronach rosła liczba ofiar, choć po palestyńskiej było ich niewspółmiernie więcej. Realizowany był więc wielokrotnie powtarzany schemat samonapędzają-cego się koła przemocy i odwetu, w którym krwawe wydarzenia nabierały nie-przewidywalnej dynamiki. „Rosnąca liczba ofiar w Strefie Gazy i to, że 3 mln Izraelczyków chowa się w schronach na dźwięk syren, każe przewidywać – jak pisał „Haarec” – dalszą eskalację. Żadna ze stron nie ma drogi ewakuacyjnej, […] nie da się określić, ile jeszcze czasu potrwają wrogie działania”⁵⁸.

Ryc. 27–28. Dom arabski w Betlejem, na który cztery godziny wcześniej spadła omyłkowo rakieta wystrzelona przez Hamas (05.08.2014 r.)

Źródło: fotografie autora (2014)

Izraelska inicjatywa, uznanie państwa żydowskiego i gotowość do rozmów

ze strony Palestyńczyków⁵⁹ oraz międzynarodowa pomoc są niezbędnymi

warunkami do położenia kresu spirali konfliktów. Podstawą ich rozwiązania

58

Izrael i Hamas idą na wojnę, „Gazeta Wyborcza”, z 10 lipca 2014 r.

59

Przeszkodą w wypracowaniu przez Palestyńczyków wspólnego stanowiska może być dwuwładza nad administrowanymi przez nich terenami. W Strefie Gazy władzę sprawuje Hamas, który w 2006 r. wygrał wybory parlamentarne w Autonomii Palestyń-skiej. Uznania tej wygranej, a więc i tytułu do sprawowania rządów odmówiły temu ugrupowaniu (uznawanemu powszechnie za terrorystyczne) Izrael i znaczna część spo-łeczności międzynarodowej (ze Stanami Zjednoczonymi i UE na czele). Podobnie na przejęcie rządów nad Autonomią przez tę radykalną islamską organizację zareagowały jej dotychczasowe władze, z umiarkowaną partią Al-Fatah na czele. Hamas, nie-pogodzony z niemożnością sprawowania pełni władzy (wszedł jedynie do rządu jedności narodowej), w 2007 r. przejął zbrojnie (pokonując Al-Fatah) kontrolę nad Strefą Gazy, ogłaszając się legalnym rządem Autonomii Palestyńskiej. Działania te stały się powo-dem wykluczenia partii z rządu jedności narodowej. Faktyczną władzę na Zachodnim Brzegu Jordanu sprawuje prezydent Autonomii Palestyńskiej (wraz z jednoizbowym parlamentem i kierowanym przez premiera rządem). W Strefie Gazy, skąd inicjowane są ataki na Izrael, rządzi natomiast Hamas.

i być może nastania pokoju będzie jednak powstanie państwa palestyńskiego, bo, jak powiedział Uri Huppert, izraelski prawnik i dziennikarz, „Autonomia Palestyńska powinna zamienić się w państwo nie dlatego, żeby dobrze zrobić Palestyńczykom, ale dlatego, że to nasz najważniejszy izraelski interes”⁶⁰.

Literatura

Adelson J., 1993, W Polsce zwanej Ludową, [w:] Tomaszewski J. (red.), Najnowsze dzieje Żydów w Polsce, Warszawa, s. 387–477.

Attali J., 2003, Żydzi, świat, pieniądze, Warszawa. Balke R., 2005, Izrael, Warszawa.

Biblia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, 2009, Peter M., Wolniewicz M. (red.), t. 3, Warszawa.

Biger G., 1994, An Empire in the Holy Land, New York.

Biger G., 1995, The Encyclopedia of International Boundaries, New York.

Biger G., 2012, The boundaries of the Middle East – past, present and future, [w:] Rykała A. (red.), Granice – mniejszości narodowe i religijne – dziedzictwo, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 1, s. 61–67.

Biger G., 2013, Walls, fences and international borders, [w:] Rykała A. (red.), Przestrzenny wymiar wielokulturowego dziedzictwa, „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, 2, 87–108.

Browning W.R.F., 2009, Słownik Biblijny, Warszawa.

Bójko K., 2006, Izrael a aspiracje Palestyńczyków 1987–2006, Warszawa.

Bójko K., Góra M., 2007, Wybrane aspekty polityki Izraela, Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej wobec palestyńskiej władzy narodowej 2000–2007, Kraków. Buber M., 2005, A Land of Two Peoples. Martin Buber on Jews and Arabs, Chicago. Caplan N., 2010, The Israel-Palestine Conflict. Contested Histories, Blackwell. Chojnowski A., Tomaszewski J., 2001, Izrael, Warszawa.

Chrostowski W., 2000, Asyryjska diaspora Izraelitów – wyzwania i problemy badawcze, „Collectanea Theologica”, 1 (70), s. 7–24.

Cziomer E., Zyblikiewicz L., 2002, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Kraków.

Doktór J., 2004, Początki chasydyzmu polskiego, Wrocław.

El-Cheikh I., 2005, Uchodźcy palestyńscy. Stan dzisiejszy i perspektywy, „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, 2, s. 121–145.

Finkelstein N. G., 2003, Image and Reality of the Israel-Palestine Conflict, London, New York.

Flawiusz J., 2008, Dawne dzieje Izraela, cz. 1–2, Warszawa.

60

Izrael w pułapce żydowskiego państwa, z Urim Huppertem rozmawiał Paweł Smoleński, „Gazeta Wyborcza” z 10–11 maja 2014 r.

Gelvin J.L., 2009, Konflikt izraelsko-palestyński, Kraków.

Gilbert M. 1976, The Arab-Israeli Conflict. Its History in Maps, London.

Gilbert M., 1998, Israel. A History, London, New York Toronto, Sydney, Auckland. Gorny Y., 1987, Zionism and the Arabs, 1882–1948, Oxford.

Grabski A, 2004, Działalność komunistów wśród Żydów w Polsce (1944–1949), Warszawa.

Grabski A, 2008, Lewica przeciwko Izraelowi. Studia o żydowskim lewicowym anty-syjonizmie, Warszawa.

Grabski A., Pisarski M., Stankowski A., 1997, Studia z dziejów i kultury Żydów w Polsce po 1945 roku, Warszawa.

Grabski A., Rykała A, 2010, Żydzi w Polsce 1944–2010, [w:] Sienkiewicz W. (red.), Atlas historii Żydów polskich, Warszawa 2010, s. 393–421.

Izrael i Autonomia Palestyńska. Wybrane aspekty polityczne i prawne, 2007, Albin B.J., Tokarz G. (red.), Wrocław.

Jadwiszczok M., 2010, Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948 roku i jej wpływ na formowanie się Izraelskich Sił Obronnych, praca doktorska wersja PDF, Poznań (dostęp 14.09.2014 r.).

Jamsheer H., 2004, Konflikt bliskowschodni – zarys i dokumenty, Płock.

Jarząbek J., 2012, Palestyńczycy na drodze do niepodległości. Rozwój, przemiany, kryzys ruchu narodowego, Warszawa.

Kubiak K., 2005, Wojny, konflikty zbrojne i punkty zapalne na świecie, Warszawa. Kubiak K., 2006, Pierwsza wojna bliskowschodnia 1947–1949 (studium polityczno-

-wojskowe), Wrocław.

Lapierre D., Collins L., 1998, O Jeruzalem! Dramatyczna opowieść o powstaniu państwa Izrael, Wrocław.

Łoś-Nowak T., 2007, Współczesne stosunki międzynarodowe, Wrocław.

Mahler R., 1967, Żydzi w dawnej Polsce w świetle liczb. Struktura demograficzna i społeczno-ekonomiczna Żydów w Koronie w XVIII wieku, [w:] Przeszłość demo-graficzna Polski. Materiały i studia, Warszawa, s. 131–180.

Madeyska D., 2003, Liban, Warszawa.

Malantowicz A., 2012, Jordańczycy czy Palestyńczycy? Czyli o tożsamości i statusie społeczno-prawnym uchodźców palestyńskich w Jordanii, [w:] Solarz M.W. (red.) Polska geografia polityczna wobec problemów i wyzwań współczesnej Polski i świata. Wybrane problemy, Toruń, s. 99–129.

Mejcher H., 1999, Synaj, 5 czerwca 1967. Zarzewie konfliktów na Bliskim Wschodzie, Warszawa.

Międzynarodowe stosunki polityczne, 1996, Malendowski W., Mojsiewicza Cz. (red.), Poznań.

Morris B., 2008, 1948. A History of the First Arab-Israeli War, New Haven.

Newman D., 1995, Separating Israelis and Palestinians: Demarcating De facto Boun-daries, „Boundary and Security Bulletin”, Summer:

Newman D., 1995–1996, Territorial Discontinuity and Palestinian Autonomy: Imple-menting the Oslo II Agreement, „Boundary and Security Bulletin”, Winter:

https://www.dur.ac.uk/resources/ibru/publications/full/bsb3-4_newman.pdf. Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950), 1993, Tomaszewski J. (red.),

Warszawa.

Patek A., 2002, Wielka Brytania wobec Izraela, maj 1948–styczeń 1949, Kraków. Piotrowski J., 1983, Spór o Palestynę, Warszawa.

Podraza A., 1991, Żydzi i wieś w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Żydzi w dawnej Rzeczy-pospolitej. Materiały z konferencji „Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej szlachec-kiej”, Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce Uniwersytet Jagielloński, 22–26 IX 1986 r., Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 237–256.

Pogońska-Pol M., 2010, Arabsko-izraelska wojna październikowa z 1973 roku w stosun-kach międzynarodowych, Toruń.

Rekłajtis E., 2003, Liban. Między wojną a pokojem, Warszawa.

Rogan E., Shlaim A., 2007, The War for Palestine: Rewriting the History of 1948, Cambridge.

Rudnik E., 2007, Mniejszość arabska w Izraelu w świetle konfliktu bliskowschodniego, [w:] Albin B.J., Tokarz G. (red.), Izrael i Autonomia Palestyńska. Wybrane aspekty polityczne i prawne, Wrocław, s. 127–139.

Rykała A., 2007, Przemiany sytuacji społeczno-politycznej mniejszości żydowskiej w Polsce po drugiej wojnie światowej, Łódź.

Rykała A., 2011, Mniejszości religijne w Polsce – geneza, struktury przestrzenne, tło etniczne, Łódź.

Rykała A., 2012, Żydowskie domy modlitwy w Łodzi – uwarunkowania rozwoju przestrzennego, rozmieszczenie, współczesne relikty i ich wykorzystanie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, 12, s. 221–244. Rykała A., 2013, Zmiany usytuowania geopolitycznego i struktury terytorialno-religijnej

(etnicznej) Izraela, [w:] Eberhardt P. (red.), Studia nad geopolityką XX w., „Prace Geograficzne” nr 242, Warszawa, s. 145–179.

Schulze K.E., 2010, Konflikt arabsko-izraelski, Warszawa.

Schwartz S., 2010, Were the Jews Mediterranean Society? Reciprocity and Solidarity in Ancient Judaism, Princeton, Oxford.

Shavit A., 2014, Moja Ziemia Obiecana. Triumf i tragedia Izraela, Kraków. Shindler C., 2011, Historia współczesnego Izraela, Warszawa.

Słownik historii XX wieku, 1993, Bankowicz B., Bankowicz M., Dudek A. (red.), Kraków.

Smoleński P., 2007, Izrael już nie frunie, Warszawa. Smoleński P., 2012, Balagan. Alfabet izraelski, Warszawa.

Smoleński P., 2014, Sabra i Szatila. Na sumieniu generała Szarona, „Ale Historia”, dodatek do „Gazety Wyborczej” z 27 stycznia 2014 r.

Sobczyński M., 2006, Państwa i terytoria zależne. Ujęcie geograficzno-polityczne, Toruń.

Starożytny Izrael. Od Abrahama do zburzenia Świątyni Jerozolimskiej przez Rzymian, 2007, Shanks H. (red.), Warszawa.

Statistical Abstract of Israel, 2006, CBS:

http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/shnatone_new.htm?CYear=2006&Vol=57 (dostęp 28.09.2014 r.).

Stein L., 2003, The Hope Fulfilled. The Rise of Modern Israel, Greenwood.

Szydzisz M., 2007, Zaangażowanie ONZ w rozwiązanie konfliktu izraelsko-palestyń-skiego w okresie zimnowojennym, [w:] Albin B.J., Tokarz G. (red.), Izrael i Auto-nomia Palestyńska. Wybrane aspekty polityczne i prawne, Wrocław 2007, s. 141– 157.

Świeca J., 1993, Regionalne i globalne oddziaływanie w kryzysie bliskowschodnim, Katowice.

Świrkowicz J., 2006, Narodziny izraelsko-palestyńskiego procesu pokojowego, Warszawa. Tessler M., 1994, A History of the Izraeli-Palestinian Conflict, Bloomington–

Indianapolis.

Thomas B., 1999, How Israel was won, New York–Oxford.

Urzędowska M., 2013, Ten pechowy naród, „Gazeta Wyborcza” z 5 kwietnia 2013 r. Wilson S., 2010, Izrael, Warszawa.

Zarys encyklopedyczny religii, 1992, Drozdowicz Z. (red.), Poznań.

The state written into the deposit of religion. Transformation of territorial – religious – ethnic structure of Israel in the context of interaction

in the international relations

Summary

Israel belongs to the countries whose location has „political value”. Though small in terms of area and population, it is an important subject in the global political system. However, it does not owe this position to its activities in the international arena, measured by its participation in regional or local international structures. At the core of this situation is the geographical factor. Today it belongs to a group of factors de-termining the processes of international interactions (but not executing these processes), i.e. impacting them indirectly and creating reasons, not organising and initiating processes. Even though this factor is characterised by the relativity of its influence on international position and conduct of countries, stemming from the variability of its functions, it is also one of the most persistent factors. With regard to Israel, it consists mainly of location (geopolitical location) and, paradoxically, given the aforementioned size of the country, its territory (borders) and the spatial, ethnic and religious diversity related to it.

Due to its geographical location between Europe, Africa and Central and Eastern Asia, the lands belonging to the modern Israel are well-placed to play a function of a natural bridge between cultures, nations, religions, languages. Despite this purpose, this area divides the Middle Eastern countries instead of uniting them. Focusing the spatial and political behaviours of the countries in this region, it engages actors from

outside the region into Middle-Eastern politics, including universal powers (able to act globally in all fields of international relations, e.g. the United States), sectoral powers (active in selected areas, e.g. Saudi Arabia) and regional powers (e.g. Egypt).

The importance attributed to the said area, however, is associated primarily with the origins and history of the Jewish nation (and state), as well as its religion, which gave this land to Israel for good and as a central location. The area, located at the intersection of important routes, elevated its „geopolitical value” with the influx of Arab and Muslim population, whose settlement in the absence of exiled Jews was a real cultural turning point in the history of the region. The intersection of the most important religions, including Christianity, made this land a goal in expansion of European powers, determined to liberate it from the „infidels” since the Middle Ages. This important stronghold was a place of interest for all regional powers, both in ancient and modern times.

The well-established, over 1300-year presence of Arabs in the region was shaken by the immigration of Jews, well theoretically and politically grounded in Zionism, which lead to another fundamental change in the spatial, religious and ethnic structure of the area. A thickening network of Jewish settlements, the Holocaust, the compensation to surviving Jews, and finally the attempts by various powers to subjugate this politically „unformed” territory resulted in the determination of part of the international community to normalise the issue of Jewish statehood. The success of establishing a national seat for