Zako ńczenie

Niniejszy rozdział zawiera kilka teoretycznych ustaleń, które wymagają zaakcentowania. Teoria „nowych wojen” Mary Kaldor zajmuje ważne miej-sce w debatach dotyczących współczesnych wojen. Świadczy o tym ożywiona reakcja środowiska naukowego na jej propozycję teoretyczną, co sprawia, że sama debata wymaga uporządkowania zarówno problemowego, jak i klasyfi ka-cyjnego. W przeciwieństwie do klasyfi kacji Klausa Schlichtego współczesnych wojen sprowadzającej wyjaśnienie ich przyczyn do czynnika albo kulturowe-go (zderzenia cywilizacji), albo ekonomicznekulturowe-go (motywu chciwości), uważam za bardziej racjonalne wieloczynnikowe wyjaśnienia. Tego typu wyjaśnienia współczesnych wojen wydają się bardziej przekonujące i praktycznie użyteczne, co dostrzegł również Pitrim Sorokin. Dokonane przez Kaldor charakterystyki współczesnych wojen oparte na czterech czynnikach mogłyby być lepiej udo-kumentowane i zegzemplifi kowane.

Mają wiele racji adwersarze Kaldor, że w „nowych wojnach” nie wszyst-ko jest nowe, ponieważ wiele cech charakterystycznych „nowych wojen” było obecnych, w różnym stopniu, w okresie ostatnich stu lat historii. Aktorzy, cele, przestrzenny kontekst, ludzki wpływ, ekonomia polityczna oraz społeczna struktura konfl iktu nie zmieniły się zasadniczo, o czym świadczy literatura bellologiczna czy polemologiczna. Różnica dzisiaj jest taka, że badacze akademiccy, analitycy polityczni i wojskowi oraz politycy skupiają się na niektórych czynnikach bardziej niż w przeszłości, np. kładą większy nacisk na dynamikę konfl iktów, a zwłaszcza na czynniki ekonomiczne i społeczne.

Ponadto, zaawansowana komunikacja i media bez wątpienia ich w tym utwierdzają, zwiększając realność współczesnych wojen poprzez eksponowanie medialnych okropności bardziej niż to było w przeszłości. Autor rozdziału nie podziela tezy zwolenników koncepcji „nowych wojen”, którzy zdają się sugero-wać, że takie konfl ikty zbrojne wybuchają w „pustej przestrzeni”, że „geografi a

staje się historią”. Terytorialna suwerenność jest bowiem, jak wynika z obser-wacji przebiegu wielu konfl iktów wojennych, w dalszym stopniu silnie zinsty-tucjonalizowana, zrutynizowana i uważana za rzecz oczywistą, a więc staje się niezbywalnym prawem, które trudno zakwestionować.

Podsumowując, warto nawiązać do stwierdzeń Alvina i Heidi Toffl er zawar-tych w książce Wojna i antywojna. Ich zdaniem ważne jest doprowadzenie do

„zrozumienia roli, jaką w obrębie ludzkich spraw odgrywa najbardziej drama-tyczny, najbardziej tragiczny i najpoważniejszy ze społecznych procesów – woj-na. Jeśli kiedyś była ona zajęciem zbyt ważnym, by pozostawiać ją generałom, teraz jest zbyt ważna, by zajmowali się nią ignoranci, bez względu na to, czy noszą mundur, czy też nie. To samo dotyczy, może nawet w znaczniejszym stop-niu antywojen”⁷³. Myślę, że koncepcja Mary Kaldor „new wars” przybliża nas do lepszego zrozumienia swoistego fenomenu społecznego i kulturowego, jakim jest współczesna wojna. Warto tę koncepcję znać, niezależnie od jej słabości, które zauważa wielu jej krytyków, ponieważ może być użyteczna w wypracowy-waniu sposobów przeciwdziałania współczesnym wojnom, a więc w ustanawia-niu pokoju.

Bibliografi a

Allen, C., Warfare,

ƒ Endemic Violence and State Collapse in Africa, „Review of African Political Economy” 1999, nr 26.

Berdal M.,

ƒ How ‘new’ are ‘new wars’? Global Economic Change and the Study of Civil War, „Global Governance” 2003, vol. 9, nr 4.

Bojicic V., Kaldor M., Vejvoda I.,

ƒ Post-War Reconstruction in the Balkans.

A Background Report prepared for the European Commission, „Sussex Europe-an Institute Working Paper” 1995, nr 14.

Chmielarz P.,

ƒ Wojna a państwo, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010.

Clausewitz C. von,

ƒ O wojnie, t. 1–2, Wydawnictwo MON, Warszawa,

1958.

Dehghanpisheh B., Ramadan A.,

ƒ Syrian rebels take town, part of oil fi eld, in

north, The Washington Post, 14 February 2013, http://articles.washington- post.com/2013-02-14/world/37094281_1_al-nusra-hama-province-syrian-rebels.

Duffi eld M.,

ƒ Global Governance and the New Wars: The Merging of Develop-ment and Security, Zed Books, London–New York 2005.

73 A. Toffl er, H. Toffl er, Wojna i antywojna

.

Gardner S., Resnick H.,

ƒ Violence Among Youth. Origins and a Framework for Prevention, [w:] Preventing Violence in America, red. R.L. Hampton, P. Jen-kins , T.P. Gullotta, Sage Publishing, Thousand Oaks, CA 1995.

Genscher Ph., Schlichte K.,

ƒ Wenn Kriege chronisch warden. Der Bürgerkriegs,

„Leviathan” 1997, vol. 25, nr 4.

Hnatiuk O.,

ƒ Kryzys czy wojna, „Kultura Liberalna” 2015, nr 350.

Holliday J.,

ƒ The Assad Regime. From Counterinsurgency to Civil War, Middle East Security Report 2013, s. 19, http://www.understandingwar. org/sites/

default/fi les/TheAssadRegime-web.pdf.

Huntington S.P.,

ƒ Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, War-szawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 2000.

Jarmoszko S.,

ƒ Antropologia bezpieczeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Hu-manistyczno-Przyrodniczego w Siedlcach, Siedlce 2015.

Kaldor M.,

ƒ Global Civil Society, Polity Press, Cambridge, UK 2003.

Kaldor M.,

ƒ Globalizacja, państwo, wojna, [w:] Socjologia. Lektury, red. P. Sztomp-ka, M. Kucia, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 2006.

Kaldor M.,

ƒ In Defence of New War, „Stability” 2013, http://dx.doi.

org/10.5334/sta.at.

Kaldor M.,

ƒ New and Old Wars. Organized Violence in a Global Era, Polity Press, wyd. 1, Cambridge, UK 1999; wyd. 3, Cambridge, UK 2012.

Keen D.,

ƒ Useful enemies: When waging war is more important than winning them,Yale University Press, New Haven 2012.

Kołodziejczyk A.,

ƒ „Nowe wojny” jako zagrożenie dla bezpieczeństwa współczes-nego świata, [w:] Grupy dyspozycyjne wobec zagrożeń bezpieczeństwa państwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2016.

Kukuczka J.,

ƒ Antropologia na wojennej ścieżce. Wojny i konfl ikty etniczne jako wyzwanie dla współczesnego etnologa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ja-giellońskiego. Prace Etnografi czne” 2010, t. 38.

Laswell H.D.,

ƒ The Garrison State, „The American Journal of Sociology” 1941, t. 46.

Lech W.J., Sieć R-POINT – z

ƒ ałożenia projektowe. Defi nicje,

http://www.r-point.org/pliki/R-POINT_Wizualizacje.pdf.

Luck T.,

ƒ Syrian rebels loot artifacts to raise money for fi ght against Assad, The Washington Post, 12 February 2013, http://articles. washingtonpost.

com/2013-02-12/world/37059413_1_syrian-rebels-aleppo-syrian-city.

Malantowicz A.,

ƒ Civil War in Syria and the ‘New Wars’ Debate, Amsterdam Law Forum. VU University Amsterdam, http://www. peacepalacelibrary.nl/

ebooks/fi les/369249550.pdf.

Malešević S.,

ƒ The sociology of war and violence, Cambridge University Press, Cambridge, UK 2010.

Matuszek K.C.,

ƒ Systemy wojenne. Współczesne wojny w perspektywie teorii Ni-klasa Luhmanna, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.

Mueller J.,

ƒ The Remnants of War, Cornell University Press, Ithaca 2004.

Münkler H.,

ƒ Wojny naszych czasów, przekł. K. Matuszek, Wydawnictwo WAM, Kraków 2004.

Newman E.,

ƒ The ‘New Wars’ Debate. A Historical Perspective Is Needed. „Se-curity Dialogue” 2004, nr 35.

Nowaczyk O.,

ƒ Oblicza wojen w XXI wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Studia Sociologica” 2011, nr 21.

Nowaczyk O.,

ƒ Wojna w globalnym świecie, [w:] Zabijać i umierać. Aspekty społeczno-kulturowe, red. B. Płonka-Syroka, A. Szlagowska, Ofi cyna Wy-dawnicza Arboretum, Wrocław 2010.

Olzacka E.,

ƒ Wojna – instynkt czy wynalazek? Przegląd koncepcji dotyczących genezy wojny, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Spo-łeczne” 2011, nr 3.

Olzacka E.,

ƒ Globalizacja a nowe wojny – perspektywa kulturowa, „Kultura – Historia – Globalizacja” 2013, nr 13.

Opioła W.,

ƒ Pogranicze jako przestrzeń konfl iktów. Rola misji ONZ w stabi-lizacji regionów pogranicznych, [w:] Polskie misje wojskowe. Ujęcie inter-dyscyplinarne, red. B. Maziarz, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013.

Polskie granice i pogranicza: nowe problemy i interpretacje

ƒ , red. H. Bojar, D.

Wo-jakowski, A. Sadowski, „Pogranicze. Studia Społeczne” 2008, t. XIV.

Regina-Zacharski J.,

ƒ Wojna w świecie współczesnym. Uczestnicy, cele, modele, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2014.

Shaw M.,

ƒ War and genocide, Polity Press, Cambridge, UK 2003.

Skąd czerpie zyski Państwo Islamskie?

ƒ , CNN. Obserwuj 3608.

Snow D.,

ƒ Uncivil Wars. International Security and the New Internal Confl icts, Lynne Rienner, Boulder, CO 1996.

Sorokin P.,

ƒ A Neglected Factor of War, „American Sociological Review”

1938, nr 3.

Stomma L.,

ƒ Antropologia wojny, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2014.

The Responsibility to Protect. Report of the International Commission on

Inter-ƒ

vention and State Sovereignty, 2001.

Toffl er A., Toffl er H.,

ƒ Wojna i antywojna. Jak przetrwać na progu XXI wieku, przekł. B. Badzianowska-Burecka, B. Burecki, „Muza”, Warszawa 1997.

Trendy azylowe 2014

ƒ , United Nations High Commission for Refugees – Pol-ska, http://www.unhcr-centraleurope.org/pl/wiadomosci/2015/liczba-wnio-skow-o-nadanie-statusu-uchodzcy-najwyzsza-od-22-lat.html.

Trendy światowe

ƒ 2014. Raport UNHCR, http://www.unhcr.org/2014/

trends.

Waldmann P.,

ƒ Bürgerkrieg – Annäherung an einen schwer fassbaren Begriff,

„Leviathan” 1997, vol. 25, nr 4.

Weiner M.,

ƒ Bad neighbours, Bad neighbourhoods: an inquairy into the causes of refugee fl ows, „International Security” 1996, nr 21.

Zwoliński A.,

ƒ Wojna – wybrane zagadnienia, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003.