Zakres wdrożeń S Z J

Dokumentacja S Z J oraz informatyczne jego wsparcie uzależnione jest od zakresu stosowania norm i dyrektyw U E w konkretnej firmie w przedmiotowym zakresie. Obowiązuje tutaj koncepcja modułowa do przeprowadzania dokumentacji oceny zgodności z wymaganiami dla określonej grupy wyrobów (rys.l.).

P

Rys. 1. Koncepcja modułowa U E do przeprowadzania dokumentacji oceny zgodności wyrobów z wymaganiami norm europejskich (oprać, na podstawie [ 6 ] )

Każda procedura stwierdzenia zgodności: wyrobu, procesu lub systemu z wymaganiami zasadniczymi - składa się z jednego lub więcej modułów (A-H);

decyduje o tym producent (wytwórca) wyrobu lub usługi. Dopuszczalne wyłączenia dla modułów H, D i E przedstawia tablica 1.

Zatem tylko w przypadku modułu H firma musi posiadać „certyfikowany system zarządzania jakością” ; w przypadku modułu F żaden S Z J nie jest

Moduł

Moduł B Moduł Moduł

A Badanie próbki wzorcowej wg norm G H

Oświadczenie U E Badanie Oświadczenie

Moduł _{Oświadcz Oświadcz Oświadcz} Pełny system

A a enic eme eme Badanie zapewnienia

Jak moduł A zgodność zgodność zgodność wg norm jakości ISO

jednak z ^{1 wg 1 wg I wg UE} 9001

dodatkowym ^{norm UE norm UE norm UE} badaniem _{dostarczo zgodność zgodność}

wyrobu nym z ISO z ISO

wzorcem 9002 9003

wymagany (jakość produktu jest zapewniona przez badania kontrolne przeprowadzane przez notyfikowaną jednostkę badawczo-kontrolną).

Tablica 1. Dopuszczalne wyłączenia dla modułów H, D i E z wymaganiami EN ISO 9001:2000

Moduł E Moduł D Moduł H

Podrozdział 7.1: planowanie realizacji wyrobu

Podrozdział 7.2.3: komunikacja z klientem

Podrozdział 7.3: projektowanie i rozwój

Podrozdział 7.4: zakupy

Podrozdział 7.5.1: nadzorowanie produkcji i dostarczania usługi Podrozdział 7.5.2: walidacja procesów produkcji i dostarczania usługi

Podrozdział 7.5.3: identyfikacja i identyfikalność

Podrozdział 7.3:

projektowanie i rozwój

Nie dopuszcza się wyłączeń

Zaleca się zwrócenie uwagi, że dla modułów H, D i E nie podano wyraźnych wymagań dotyczących pojęć „zadowolenia klienta” i „ciągłe doskonalenie” . W konsekwencji niezgodność z wymaganiami EN ISO 9001:2000 odnoszącymi się bezpośrednio do tych pojęć nie narusza domniemania zgodności z danym modułem.

Zaleca się zwrócenie uwagi, że jeżeli nastąpi rozszerzenie wyłączeń opisanych w rozdziale 1.2 E N IS O 9001:2000, to wówczas nie należy stwierdzać

zgodności z E N IS O 9001:2000.

Źródło: Przedmowa do PN-EN ISO 9001:2001 [7].

1.1 Znak C E

Producent może stosować znak C E na swoich wyrobach jeśli spełni wymagania określone dla wybranego przez siebie modułu (modułów), włącznie z

„certyfikowanym S Z J” . Znak C E jest potwierdzeniem przez producenta zgodności wyrobu z wymaganiami zasadniczymi dyrektyw U E. Znak C E nie może być stosowany do wyrobów, które nie są przedmiotem wymagań dyrektyw nowego podejścia (patrzpkt. 1.). Znak C E nie jest znakiem jakości ani nie wskazuje zgodności z normami na wyroby [5,7].

169

Zakres zastosowań S Z J w 39 firmach wymienionych w pkt.l, których przedstawiciele byli respondentami, zakresy zastosowań S Z J przedstawiają się następująco [por. z 5,7]:

a) Certyfikowane SZ J, zgodne z PN-EN ISO 9001:2001 (moduł H) - 12, b) SZ J, zgodne z PN - EN ISO 9001:2001, niecertyfikowane; zgodność z

wymaganiami stwierdzona na etapie auditu wstępnego lub notyfikowanego laboratorium badawczego - 18,

c) S Z J zgodne z PN-EN ISO 9001:2001, certyfikowane z wyłączeniem wg modułu D - 3,

d) SZ J, zgodne z PN-EN ISO 9001:2001z wyłączeniami wg modułu E, certyfikaty C E - 4,

e) wyłącznie certyfikaty C E (moduł B ) , z modułami C-F, brak S Z J - 7.

Ad.a. W tej grupie S Z J zostały wdrożone i certyfikowane przez krajowe i zagraniczne jednostki certyfikacyjne akredytowane w Polsce. W jednym przypadku wymagania PN-EN ISO 9001:2001 zostały rozszerzone o wymagania z A Q A P 111:1995 (szkolenie, rozpowszechnianie publikacji standaryzacyjnych N ATO - A Q A P) [3]. W tej grupie ma również miejsce certyfikacja zintegrowanego S Z J (ISO 9001, ISO 14000, ISO 18000- obejmujący: zarządzanie jakością, ochrona środowiska, warunki pracy).

Ad.b. W tej grupie S Z J zostały wdrożone i funkcjonują w firmach; są utrzymywane, aktualizowane i auditowane (głównie przez auditorów wewnętrznych lub audytorów zewnętrznych wykonujących audity wewnętrzne w ramach umów-zleceń); takie rozwiązanie dopuszcza PN-EN ISO 9001:2001 (pkt.5.5.2). Proces ich certyfikacji został odroczony z różnych przyczyn wynikających z różnych uwarunkowań wewnętrznych firm. Zagadnienie to zostało bardziej szczegółowo omówione w pkt. 2.3.

Ad.c. W tej grupie S Z J nie obejmują procesów związanych z projektowaniem wyrobów i ich rozwojem (tablica 1). Producenci (wykonawcy) realizują procesy produkcyjne i usługowe w oparciu o dostarczone dokumentacje konstrukcyjno- produkcyjne przez odbiorców (klientów).

Ad.d. W tej grupie S Z J nie obejmują procesów związanych z realizacją prac i działań wyszczególnionych w tablicy 1 (moduł E). Funkcjonują one głównie w:

hurtowniach, magazynach konsygnacyjnych, przedstawicielstwach handlowych renomowanych firm zagranicznych, sklepach i hurtowniach oferujących wyłącznie wyroby firm posiadających certyfikowane SZ J.

Ad.e. W takich przypadkach upoważniona instytucja - w oparciu o dokumentację techniczną danego typu wyrobu przeprowadza badania (jeśli potrzebne) dostarczonego wyrobu - wydaje stosowny certyfikat C E badania typu; producent w oparciu o certyfikat opatruje typy wyrobów w znaki C E (wg określonych reguł).

1.2. Zakresy zastosowania SZJ u respondentów

1.3. Cele i uwarunkowania wdrożeń oraz certyfikacji S Z J

Tutaj przedstawiono wyłącznie cele i uwarunkowania występujące w firmach, o których mowa w pkt. 2.2. Należą do nich:

a) żądania inwestorów zagranicznych (właścicieli lub współwłaścicieli firm), b) przygotowania firm do wejścia na giełdę papierów wartościowych (elementy

prospektów emisyjnych akcji),

c) oceny punktowe za wdrożenie i certyfikację SZ J, niezbędnych we wnioskach o pozyskiwanie unijnych środków na planowane i realizowane projekty,

d) koszty opracowania , certyfikacji, auditowania i utrzymania SZ J; w szczególności w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw (M SP).

Tablica 2. Orientacyjne koszty auditów i certyfikacji systemów zarządzania

Audit wstępny Koszty (P L N )

- Ocena wstępna dokumentacji S Z J - Przeprowadzenie auditu wstępnego S Z J

3.000-3.500

Audit certyfikacyjny S Z J 9.000- 10.500

- Ocena dokumentacji S Z J

- Przeprowadzenie auditu certyfikacyjnego S Z J - Sporządzenie sprawozdania

- Wystawienie certyfikatu

- Roczna opłata za rejestrację i używanie znaku jednostki certyfikacyjnej posiadającej akredytację

w Polsce

Łączny koszt certyfikacji (bez auditu wstępnego) 9.000-10.500 Łączny koszt certyfikacji (z auditem wstępnym) 12.000- 14.000

Audit kontrolny 4.500 - 5.200

- Przeprowadzenie auditu kontrolnego S Z J - Roczna opłata za utrzymanie certyfikatu

Opcje 1.000-2.500

- Sprawozdanie z auditu wstępnego - Wystawienie kopii certyfikatu

- Wystawienie dodatkowego certyfikatu w języku obcym (za każdy język oddzielnie)

- Wystawienie certyfikatu lub podcertyfikatu w języku innym niż polski i angielski

Źródło: Oferty jednostek certyfikacyjnych dla firm o zatrudnieniu do 50 pracowników.

Stan certyfikacji S Z J przedstawiony w pkt. 2.2. wynika w dużej mierze z kształtowrania się poziomu kosztów tego typu przedsięwzięcia. Tablica 2 przedstawia składniki kosztów oraz ich kształtowanie się w obszarze auditów i

171

certyfikacji S Z J przez krajowe i zagraniczne firmy certyfikacyjne akredytowane w Polsce; poziom kosztów uzależniony jest od wielkości zatrudnienia i branży firmy, w której jest wdrażany i certyfikowany SZJ. Tablica ta nie zawiera kosztów opracowania i udokumentowania systemu; ich poziom jest uzależniony od sposobu rozwiązania problemu przez firmę. W praktyce stosowane są dwa rozwiązania:

- zlecenie zadania firmie specjalizującej się w tego typu usługach,

- wykonanie tych prac we własnym zakresie przy ewentualnej pomocy doświadczonego konsultanta.

Pierwsze rozwiązanie, z reguły, wiąże się jednocześnie z koniecznością zakupu specjalistycznego oprogramowania do dokumentowania SZ J; łączne koszty kształtują się w granicach 10.000-20.000 PLN .

Drugie rozwiązanie nie wyklucza zakupu specjalistycznego oprogramowania (do 10.000 PLN ). Jednak praktyce do dokumentowania S Z J używane są programy Microsoft: Word i Excel. Istnieje więc możliwość minimalizacji kosztów.

Sumując koszty wyszczególnione w tym punkcie artykułu okazuje się, że nie są one małe, w szczególności w przypadku małych przedsiębiorstw (rodzinnych, kilkuosobowych). Dlatego też znacząca ilość firm (patrz pkt. 2.2.b) wdraża i ustanawia w firmie S Z J nie certyfikując go do chwili „sprzyjającej lub koniecznej” dla firmy; wówczas czas certyfikacji jest krótki i firma jest w stanie spełnić wszystkie zewnętrzne uwarunkowania w tym obszarze przy kosztach rozłożonych w czasie. Niektóre firmy oczekują na możliwość pozyskania środków unijnych na certyfikację S Z J (Phare 2002 - „Wstęp do jakości” i SPO - W Z P

„Działanie 2.1 Jakość” ) lub włączenia tego przedsięwzięcia do większego realizowanego programu unijnego.