Zarządzanie finansami lokalnymi - PREZESA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Sprawozdanie z działalności

ZBYSŁAW DOBROWOLSKI

W zmiennym i coraz mniej przewidywalnym otoczeniu, jak też w sytuacji konkurowa-nia o ograniczone zasoby, szczególnego znaczekonkurowa-nia nabiera umiejętność prawidłowego zarządzania finansami lokalnymi. W artykule przedstawiono, jak lubuskie jednostki samorządu terytorialnego (JST) radziły sobie z ograniczaniem deficytu i redukcją zadłużenia w latach 2011–2014 i w I kwartale 2015 r.

1 Art. 169 i 170 ustawy z 30.06.2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. nr 249, poz. 2104, ze zm.) w zw. z art. 85 pkt 3 ustawy z 27.08.2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. nr 157 poz. 1241, ze zm.).

2 Dz. U. z 2013 r. poz. 885, ze zm.

uchwalanych na 2014 r. zaczął obowiązy-wać tak zwany indywidualny wskaźnik zadłużenia. Jego istotą jest ograniczenie rocznej wartości spłat zobowiązań dłuż-nych i kosztów ich obsługi.

Nowa konstrukcja indywidualne-go wskaźnika zadłużenia, jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy o fi-nansach publicznych, miała być korzyst-na dla tych jednostek samorządu teryto-rialnego, dla których zaciąganie nawet dość znacznych zobowiązań finansowych może być instrumentem bezpiecznej polityki rozwojowej. Z drugiej zaś strony – miała dyscyplinować te jednostki, w których od-notowano wysokie obciążenie dochodów spłatami zobowiązań, co nakazuje dużą ostrożność przy zaciąganiu nowych kre-dytów i pożyczek³. Dodatkowo, od 2011 r.

wprowadzono instrument wieloletniego planowania finansowego w samorządzie terytorialnym – tak zwaną wieloletnią pro-gnozę finansową (WPF), obejmującą rów-nież prognozę kwoty długu. Zobowiązano także samorządy terytorialne do równowa-żenia budżetu w zakresie wydatków bieżą-cych, uzasadniając to względami racjonal-nej gospodarki finansowej. Wprowadzenie powyższych rozwiązań powinno zatem zoptymalizować zarządzanie finansami lokalnymi, przyczynić się do postrzegania finansów publicznych nie tylko w rocz-nej perspektywie. W praktyce, jak wyka-zała kontrola NIK⁴, wystąpiły trudności

z płynnością finansową lubuskich samorzą-dów, a wprowadzone wymogi w zakresie rocznej dopuszczalnej wartości spłat zo-bowiązań dłużnych i kosztów ich obsługi można stosunkowo łatwo spełnić.

Podejście do badań kontrolnych Sposób podejmowania działań przez jed-nostki samorządu terytorialnego w okre-sie przygotowania do spełnienia norm ostrożnościowych i po ich wprowadzeniu nie był dotychczas objęty kontrolą NIK.

To determinowało podejście badawcze.

Celem badań była ocena podejmowanych przez JST działań w zakresie przestrze-gania wyznaczonych limitów zadłużenia oraz realizacji wybranych dochodów bu-dżetowych. Określono następujące pro-blemy badawcze: czy JST prawidłowo fi-nansowały deficyt budżetowy i regulowa-ły swoje zobowiązania, czy przestrzegai regulowa-ły ustawowo wyznaczonych limitów zadłu-żenia i rzetelnie przedstawiały informa-cje o wysokości długu, czy prawidłowo i rzetelnie uzyskiwano dochody z tytułu podatków i opłat. Przyjęto, że badaniami objętych zostanie 11 spośród 83 gmin wo-jewództwa lubuskiego, biorąc pod uwagę wielkość ich zadłużenia. Badania własne uzupełniono analizą danych uzyskanych od Regionalnej Izby Obrachunkowej w Zielonej Górze, dotyczących sytuacji finansowej wszystkich lubuskich jedno-stek samorządu terytorialnego.

3 Sejm RP VI kadencji, nr druku: 1181.

4 Artykuł został opracowany na podstawie Informacji o wynikach kontroli Realizacjawybranychdochodów

budżetowychorazdziałańpodejmowanychprzezjednostkisamorząduterytorialnegowojewództwalubu-skiego w celu zmniejszenia zadłużenia, nr ewid. 11/2016/I/15/001/LZG, Delegatura NIK w Zielonej Górze, czerwiec 2016 r.

Wyniki badań kontrolnych Finansowanie deficytu lubuskich JST W dziewięciu spośród jedenastu skontrolo-wanych gmin wydatki były wyższe niż do-chody, co oznaczało, że wystąpił deficyt.

Największy deficyt odnotowano w gmi-nach Lubsko (ponad 5,5 mln zł) i Torzym (ponad 4,3 mln zł). Przyczyną jego po-wstania była głównie realizacja zadań in-westycyjnych. Gminy ponosiły wydatki na inwestycje drogowe, budowę lub moderni-zację świetlic wiejskich, boisk, termomo-dernizację obiektów gminnych, kolektory słoneczne na budynkach oświatowych, udzielały też dotacji na modernizację in-stytucji kultury. Znaczącą pozycję stano-wiły w ich budżetach inwestycje mające na celu zapewnienie prawidłowej gospodarki wodno-ściekowej⁵. Takie przedsięwzięcia nie tylko niwelowały wieloletnie opóźnie-nia w rozwoju niezbędnej dla społeczeń-stwa infrastruktury, ale także zwiększa-ły atrakcyjność inwestycyjną lokalnych wspólnot, co jest nie bez znaczenia w sy-tuacji konkurencji o lokowanie inwestycji i w konsekwencji rozwiązywanie szeregu problemów polityki społecznej przez re-dukcję bezrobocia.

Powstały deficyt gminy finansowały przede wszystkim z kredytów, pożyczek, obligacji i wolnych środków. Jednak nie-które spośród jedenastu skontrolowanych gmin wykorzystały do jego finansowania

inne źródła niż dopuszczalne i enume-ratywnie wymienione w art. 217 ufp.

Wobec braku środków pieniężnych gminy (Bytnica, Sulechów, Lubsko, Torzym, Zbąszynek) korzystały z sum obcych prze-chowywanych na rachunku JST (tzw. de-pozytów), głównie środków pieniężnych wniesionych przez wykonawców zamówień publicznych tytułem wadiów lub zabez-pieczeń należytego wykonania umowy, co dodatkowo naruszało art. 46 ust. 4 oraz art. 148 ust. 5 ustawy 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych⁶ (dalej: „pzp”) nakazujący zamawiającemu przechowywanie wadiów i zabezpieczeń na oprocentowanym rachunku bankowym.

Dwie gminy dokonały zwrotu pobra-nych sum obcych do końca roku budże-towego (Bytnica – 521 tys. zł⁷, Sulechów – 854 tys. zł⁸). Pozostałe gminy nie zwró-ciły do końca roku wszystkich środków i stanowiły one wewnętrzne źródło finan-sowania planowanego deficytu. Na przy-kład Gmina Lubsko w 2013 r. „pożyczyła”

z rachunku depozytów środki w łącznej wysokości 1 382 500 zł, a do końca roku zwróciła 1 136 500 zł. Środki te służyły czasowemu sfinansowaniu przede wszyst-kim składek na ubezpieczenie społeczne i wynagrodzeń pracowników. Niedobory środków w budżecie (Gmina Sulechów) były pokrywane z rachunku wydatków niewygasających⁹, co jest niedopuszczalne

5 Gminy: Lubsko, Szprotawa, Torzym, Bojadła, Zbąszynek, Nowa Sól.

6 Dz. U. z 2015 r. poz. 2164.

7 W 2013 r. – 259 000 zł, w 2014 r. – 262 000 zł.

8 Łącznie 296 000 zł w 2011 r., 358 000 zł w 2012 r. i 199 987,76 zł w 2013 r.

9 W Urzędzie Miejskim w Sulechowie ze środków zgromadzonych na rachunku wydatków niewygasających przekazano w latach 2011–2012 na rachunek bieżący gminy kwotę 1 798 400 zł (1 546 800 zł w 2011 r.

i 252 000 zł w 2012 r.).

w świetle przepisów ustawy o finansach publicznych (art. 263 ufp). Powyższe działania, jak wyjaśniano, miały służyć zachowaniu płynności finansowej i nie-dopuszczeniu do powstania bądź wzrostu istniejących zobowiązań wymagalnych, zwłaszcza w sytuacji nieosiągnięcia pla-nowanych dochodów.

W świetle powyższych ustaleń należy zauważyć, że w obecnym kształcie bu-dżet gminy charakteryzuje się cyklicznym niedoborem na początku miesiąca (kiedy przypada np. termin wypłaty wynagrodzeń dla nauczycieli – w pierwszym dniu miesią-ca, płatności składek do ZUS – do piątego dnia każdego miesiąca), a dochody z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych przekazywane są do dziesiątego dnia miesiąca po miesiącu, w którym poda-tek wpłynął. Rozważenia wymaga zatem kwestia ujednolicenia terminu płatności składek do ZUS oraz przekazywania chodów z tytułu udziałów w podatku do-chodowym od osób fizycznych (zastąpienie terminu: do dziesiątego dnia każdego mie-siąca terminem: do piątego dnia każdego miesiąca). Kwestia ta była także przedmio-tem interpelacji poselskiej¹⁰.

Zadłużenie

Analizę stanu zadłużenia jednostek sa-morządu terytorialnego województwa

lubuskiego warto poprzedzić analizą dy-namiki zadłużenia polskich samorządów terytorialnych. W latach 2012–2014 odno-towano wzrost zadłużenia instytucji samo-rządowych o prawie 7 punktów procento-wych – z 67,4 mld zł na koniec 2012 r. do 72,1 mld zł na koniec 2014 r. Dynamika wzrostu długu w sektorze samorządo-wym była ponad kilkakrotnie większa niż długu sektora finansów publicznych ogółem, który zmniejszył się w wymienio-nym okresie i wyniósł na koniec 2014 r.

827,2 mld zł, to jest 98,4% wielkości długu w 2012 r. (840,5 mld zł). Za trzy kwartały 2015 r. dług publiczny wzrósł do kwoty 876 mld zł¹¹.

Dług kontrolowanych lubuskich gmin co prawda wzrósł w ujęciu nominalnym na koniec 2014 r. do kwoty 219,6 mln zł (tj. o prawie 6 punktów procentowych), jednak w relacji do dochodów wykona-nych zmalał z 59% na koniec 2012 r. do 52% na koniec 2014 r. Głównymi tytułami dłużnymi były kredyty, pożyczki oraz ob-ligacje, których zbywalność jest ograniczo-na¹² i są wykazywane w sprawozdaniach jako kredyty.

Tytuły te stanowiły prawie 99% ogółu długu. Składową długu stanowiły tak-że zobowiązania wymagalne i choć ich udział w kwocie długu był niski, to sam fakt ich wystąpienia narusza zasadę

10 <www.sejm.gov.pl/sejm7.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=2D65405B>, dostęp 18.04.2016 r.

11 Ministerstwo Finansów, Zadłużeniesektorafinansówpublicznych, „Biuletyn Kwartalny” III/2015, <http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1170490/zsfp_2015_09.pdf>, dostęp 18.04.2016 r.

12 Zgodnie z warunkami umów, były to obligacje, dla których zbywalność została ograniczona i w związku z tym są one klasyfikowane jako kredyty – § 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z 28.12.2011 r.

w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu pu-blicznego (Dz. U. nr 298, poz.1767) i § 2 ust.1 pkt 2 załącznika nr 9 do rozporządzenia Ministra Finansów z 4.03.2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finan-sowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1773).

dokonywania wydatków publicznych w wy-sokości i terminach wynikających z wcze-śniej zaciągniętych zobowiązań (art. 44 ust. 3 pkt 3 ufp).

Kontrolowane gminy charakteryzowały się wysokim poziomem zadłużenia. Na przykład Gmina Lubsko zajmowała na ko-niec 2013 r. pierwsze miejsce wśród najbar-dziej zadłużonych (w relacji do dochodów wykonanych w tym roku) gmin wojewódz-twa lubuskiego, a jej dług wynosił 68,7%

dochodów wykonanych; Witnica – trzecie miejsce (62,2%); Kolsko – piąte miejsce (58,8%); Nowe Miasteczko – szóste miej-sce (57,9%)¹³.

Do końca 2013 r. poziom zadłuże-nia gmin ograniczały limity 60% i 15%.

Ponieważ część długu została zaciągnięta w związku z realizacją projektów współ-finansowanych ze środków Unii Europej-skiej, które podlegają wyłączeniu z limi-tów zadłużenia, wszystkie kontrolowa-ne jednostki spełniły 60% limit relacji łącznej kwoty długu do dochodów bu-dżetowych.

Odmiennie wyglądała sytuacja w za-kresie spełnienia limitu 15% – wskaź-nika ograniczającego spłaty kredytów, pożyczek i wykup obligacji wraz z od-setkami i dyskontem w danym roku bu-dżetowym w odniesieniu do dochodów budżetowych.

W trzech kontrolowanych jednostkach (gminy: Bojadła, Kolsko, Nowa Sól) prze-kroczono ten limit, co wynikało między innymi z tego, że od 1 stycznia 2014 r.

zaczynał obowiązywać indywidualny wskaźnik zadłużenia (spłat), którego kon-strukcja wymusiła na samorządach wcze-śniejszą restrukturyzację zadłużenia, po-legającą na zmniejszeniu wielkości spłat zobowiązań finansowych w okresie jego obowiązywania. Przykładowo, w Gminie Kolsko limit 15% został przekroczony czte-rokrotnie, a łączna kwota spłat rat kredy-tów i pożyczek (poza spłatami kredykredy-tów zaciągniętych na przejściowe finansowa-nie deficytu) wraz z należnymi w danym roku odsetkami od kredytów i pożyczek w stosunku do planowanych dochodów na koniec roku wyniosła 56%, natomiast do wykonanych dochodów 58%.

Po pierwszym stycznia 2014 r. wszystkie kontrolowane gminy zachowały relację wy-nikającą z indywidualnego wskaźnika za-dłużenia w roku budżetowym oraz w każ-dym roku następującym po roku budżeto-wym, co było możliwe przede wszystkim dzięki podejmowanym działaniom w za-kresie restrukturyzacji dotychczasowego długu, w szczególności przez wydłużanie terminu jego ostatecznej spłaty.

Na przykład Gmina Szprotawa w latach 2011–2013 przedterminowo spłaciła zo-bowiązania z tytułu kredytu i obligacji w łącznej wysokości 6,1 mln zł, równo-cześnie zaciągając dług o wyższym opro-centowaniu w związku z wydłużeniem terminu spłaty długu oraz dodatkowo ponosząc koszty prowizji w wysokości 90,1 tys. zł. W następstwie takich dzia-łań wysokość rocznych spłat zadłużenia

13 Na koniec 2014 r. Gmina Lubsko zajmowała nadal pierwsze miejsce wśród najbardziej zadłużonych gmin województwa lubuskiego, a jej dług stanowił 87,4% dochodów wykonanych.

zmniejszyła się. Gmina Kolsko zaciągnę-ła kredyt długoterminowy w wysokości 5,2 mln zł, a ostateczną spłatę kredytu, przypadającą na 2015 r., wydłużyła do końca 2032 r. Także w tym przypadku zabieg ten pozwolił na zmniejszenie wy-sokości rocznych spłat zadłużenia.

Spełnienie wymogów wynikających z indywidualnego wskaźnika zadłużenia było możliwe również dzięki zawyżaniu prognoz wielkości dochodów jakie zostaną osiągnięte ze sprzedaży majątku, stano-wiących element relacji i umożliwiających podwyższenie wielkości planowanych na dany rok łącznych kwot z tytułu spłat rat kredytów i pożyczek, wykupu papierów wartościowych oraz odsetek i dyskonta od tych zobowiązań, a także spłat kwot wy-nikających z udzielonych poręczeń i gwa-rancji. Sytuacja taka wystąpiła w trzech gminach (Szprotawa, Witnica, Bojadła), gdzie nie zachowano wymogu realizmu przygotowywanych wieloletnich prognoz finansowych, pomimo obowiązku wyni-kającego z art. 226 ust. 1 ufp. Dla przy-kładu, Gmina Szprotawa w WPF na lata 2014–2036 ujęła nierealistyczną prognozę dochodów pochodzących ze sprzedaży majątku.

Poczynając od 2014 r., w kolejnych la-tach założono, że wpływy z tych docho-dów będą corocznie przekraczały 3 mln zł, podczas gdy dochody ze sprzedaży majątku w latach 2011–2013 tylko raz zbliżyły się do kwoty 0,9 mln zł. W trakcie kontroli NIK skorygowano wieloletnią prognozę finansową Gminy Szprotawa, zmniej-szając kwotę przychodów w 2014 r. o bli-sko 30 mln zł oraz zmniejszając wielkość prognozowanych dochodów ze sprzedaży majątku w każdym roku o około 2 mln zł.

W pięciu spośród jedenastu skontrolowa-nych gmin wystąpiły w badanym okresie zobowiązania, których termin płatności minął, a nie uległy one przedawnieniu.

Tym samym naruszono podstawową zasa-dę dokonywania wydatków publicznych, stanowiącą, że wydatki publiczne powinny być dokonywane w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.

I tak na przykład, na koniec lat 2011, 2012 i 2013 Gmina Torzym posiadała zo-bowiązania wymagalne w wysokości od-powiednio 2208,5 tys. zł, 2313,3 tys. zł i 2548,3 tys. zł, przy czym ich udział w długu gminy zmniejszał się z 23%

do 17%. Zobowiązania te powstały w:

Urzędzie Miejskim, w gminnych jed-nostkach oświatowych, ośrodku pomocy społecznej (OPS) i samorządowym zakła-dzie budżetowym (Zakłazakła-dzie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej – ZGKiM), przede wszystkim w związku z nietermi-nowym:

• regulowaniem zobowiązań z tytułu skła-dek na ubezpieczenie społeczne, ubez-pieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy:

Urząd Miejski w Torzymiu uregulował zaległości z wymienionych tytułów, sta-nowiące łącznie 287,9 tys. zł, z opóźnie-niem wynoszącym do 125 dni; jednostki oświatowe 1460 tys. zł – z opóźnieniem sięgającym nawet 245 dni, a do końca kontroli NIK nadal nie opłaciły kwoty 553 tys. zł; OPS opłacił zaległości wy-noszące 92,1 tys. zł z opóźnieniem do 94 dni; zobowiązania ZGKiM w wyso-kości 26,4 tys. zł zostały uregulowane z opóźnieniem do 37 dni;

• przekazywaniem równowartości odpi-sów na Zakładowy Fundusz Świadczeń

Socjalnych (ZFŚS) na wyodrębnio-ny rachunek funduszu¹⁴, przy czym do czasu zakończenia kontroli NIK nadal nie przekazano łącznej kwoty odpisów 527,9 tys. zł, w tym dotyczą-cych Urzędu Miejskiego w Torzymiu – 29,5 tys. zł, jednostek oświatowych – 465,1 tys. zł i ośrodka pomocy spo-łecznej – 33,2 tys. zł;

• uiszczaniem zaliczki na podatek docho-dowy od osób fizycznych w jednostkach oświatowych (73,3 tys. zł), ze zwłoką 13-14 dni;

• wypłacaniem wynagrodzeń ników Urzędu i wynagrodzeń pracow-ników jednostek oświatowych – ze zwłoką 2-3 dni, nagród jubileuszowych z opóźnieniem sięgającym pięciu mie-sięcy, z umów zleceń z trzymiesięcznym opóźnieniem (319,4 tys. zł).

Konsekwencją nieterminowego regulo-wania zobowiązań była zapłata odsetek za zwłokę. Gmina Torzym uiściła 111,2 tys. zł, w tym Urząd Miejski – 65,3 tys. zł, a jed-nostki oświatowe – 36,4 tys. zł.

Realizacja dochodów własnych W kontrolowanych lubuskich jednostkach samorządu terytorialnego, poza Gminą Kolsko, udział zrealizowanych docho-dów własnych, które przesądzają o stop-niu samodzielności samorządu terytorial-nego, w dochodach ogółem wykazywał

tendencję wzrostową: w 2012 r. wyniósł 47%, w 2013 r. – 48,2%, a w 2014 r. – 49,5%

dochodów wykonanych. Stwierdzono jednak, że ich wysokość byłaby wyższa, gdyby gminy wykazywały większą ak-tywność w ich pozyskiwaniu, a udziela-jąc ulg w podatkach lokalnych zachowały należytą staranność w analizowaniu sy-tuacji finansowej dłużników. W sześciu gminach (Nowa Sól, Szprotawa, Lubsko, Kolsko, Bojadła i Zbąszynek) stwierdzono bowiem niepodejmowanie lub opieszałe podejmowanie czynności zmierzających do wyegzekwowania zobowiązań podat-kowych. Przykładowo, Urząd Gminy w Nowej Soli na zaległości w łącznej kwo-cie 1 100 291,58 zł¹⁵ nieterminowo kie-rował upomnienia i z opóźnieniem wy-noszącym od 2 do 17 miesięcy wystawił tytuły wykonawcze. W Urzędzie Miejskim Lubsko, z uwagi na niepodejmowanie czyn-ności zmierzających do wyegzekwowania zaległości z tytułu podatku od nierucho-mości, dopuszczono w 2014 r. i 2015 r. do przedawnienia zaległości w łącznej kwocie 234 359 zł¹⁶. Stwierdzono także przypad-ki niewystępowania z zapytaniem o stan egzekucji w zakresie zaległości objętych wystawionymi tytułami, pomimo istnie-nia przesłanek do podjęcia takich czynno-ści, wynikających z przepisu § 8 rozporzą-dzenia Ministra Finansów z 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych

14 Zobowiązania wymagalne na koniec 2011 r., 2012 r. i 2013 r. wyniosły łącznie 1 111 260,38 zł. W ZGKiM wykazano zaległości wymagalne w badanych latach wobec ZFŚS: 10 413,40 zł; 10 080,00 zł; 6460,13 zł, dotyczące spłacanych przez pracowników rat pożyczek z ZFŚS nieprzekazanych przez ZGKiM na konto funduszu.

15 Na dzień 31.12.2012 r.

16 Zaległość z tytułu podatku od nieruchomości za 2008 r. w wysokości 104 844 zł przedawniła się w dniu 1.01.2014 r. oraz za 2009 r. w wysokości 129 515 zł przedawniła się w dniu 1.01.2015 r.

przepisów ustawy o postępowaniu egze-kucyjnym w administracji¹⁷.

W pięciu gminach (Bojadła, Nowa Sól, Szprotawa, Torzym, Zbąszynek) niepra-widłowo udzielono ulg w spłacie zobo-wiązań podatkowych. Zaniechano ciążą-cego na organie podatkowym obowiązku podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu fak-tycznego (art. 122 i art. 187 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podat-kowa)¹⁸. Przykładowo:

• Gmina Torzym umorzyła przedsiębiorcy zaległość w podatku od nieruchomości w kwocie ponad 51 tys. zł między in-nymi na podstawie wniosku podatnika, w którym poinformował o zatrudnieniu około 50 nowych pracowników. Infor-macji tej nie zweryfikowano. Ponadto dostarczone po wezwaniach wymagane dokumenty były niekompletne, a zatem wniosek, stosownie do art. 169 § 1 Ordy-nacji podatkowej, powinien być pozo-stawiony bez rozpatrzenia.

• W Gminie Zbąszynek stwierdzono trzy przypadki, na łączną kwotę pra-wie 391 tys. zł, a w Gminie Szprota-wa – dSzprota-wa na łączną kwotę prawie 161 tys. zł, udzielenia ulgi w zapłacie podatku od nieruchomości z narusze-niem przepisów określających między innymi sposób udzielania pomocy de minimis. Decyzje oparto na niepełnym

materiale dowodowym, gdyż podatnicy nie przedłożyli wymaganych informacji w sposób określony przepisami rozpo-rządzenia Rady Ministrów z 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubie-gający się o pomoc de minimis¹⁹. Rzetelność informowania o stanie finansów publicznych

W każdym z kontrolowanych samorządów wystąpiły błędy dotyczące prezentacji da-nych o zadłużeniu bądź kosztach obsługi długu. W pięciu urzędach gmin nierze-telnie sporządzono sprawozdania: o sta-nie zobowiązań według tytułów dłużnych oraz poręczeń i gwarancji (Rb-Z), uzupeł-niające o stanie zobowiązań według tytu-łów dłużnych (Rb-UZ) oraz o nadwyżce/

deficycie jednostki samorządu terytorial-nego (Rb-NDS), co stanowiło naruszenie obowiązku sporządzania sprawozdań rze-telnie i prawidłowo pod względem me-rytorycznym, wyrażonego odpowiednio w § 10 ust. 4 rozporządzenia Ministra Finansów z 4 marca 2010 r. w sprawie sprawozdań jednostek sektora finansów publicznych w zakresie operacji finanso-wych²⁰ oraz w § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sprawoz-dawczości budżetowej²¹:

• Gmina Bojadła nie wykazała w sprawoz-daniu Rb-NDS oraz w sprawozw sprawoz-daniu

17 Dz. U. nr 137, poz. 1541, ze zm., uchylone z dniem 22.05.2014 r.

18 Dz. U. z 2015 r. poz. 613, ze zm.

19 Dz. U. nr 53, poz. 311, ze zm.

20 Dz. U. z 2014 r. poz. 1773.

21 Rozporządzenie z 3.02.2010 r. (Dz. U. nr 20, poz. 103). Obecnie obowiązuje rozporządzenia Ministra Finan-sów z dnia 16 stycznia 2014 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (Dz. U. z 2014 r. poz. 119, ze zm.).

Rb-Z za 2014 r. przychodów i długu na realizację programów i projektów z udziałem środków unijnych. Z doku-mentów dotyczących wyemitowanych w 2014 r. obligacji komunalnych wynika, że zostały one wypuszczone w celu sfi-nansowania planowanego deficytu bu-dżetu związanego z budową kanalizacji w kwocie 5,8 mln zł, w tym wyprzedzają-cego finansowania działań realizowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej w kwocie 2,2 mln zł.

Faktycznie na ten cel zaciągnięto zobo-wiązania w wysokości 2081 tys. zł.

• W sprawozdaniach Rb-Z sporządzo-nych przez gminy: Torzym, Szprotawa i Lubsko w zakresie danych o kredytach i pożyczkach JST na realizację progra-mów i projektów z udziałem środków pochodzących z budżetu UE wykazano nierzetelne dane o wyłączeniach z limitu zadłużenia. W sprawozdaniach za lata 2011, 2012 i 2013 dotyczących Gminy Torzym zawyżono przedmiotowe wy-łączenia o 10 071,6 tys. zł, natomiast w sprawozdaniach Gminy Szprotawa za 2012 r. i 2013 r. w zakresie współ-finansowania – o kwotę 1889,9 tys. zł.

W sprawozdaniach Gminy Lubsko za-niżono wyłączenia o 507,3 tys. zł.

• W sprawozdaniu Rb-NDS Gminy Szpro-tawa za 2012 r. nie wykazano przycho-dów na realizację programów i projektów realizowanych z udziałem środków unij-nych, podczas gdy gmina wyemitowała obligacje z przeznaczeniem na ten cel w wysokości 915,8 tys. zł (na zadania pn.

„Kompleksowe rozwiązanie gospodarki wodno-ściekowej dla aglomeracji Szpro-tawa” i „Przebudowa targowiska miej-skiego w Szprotawie”). W sprawozdaniu

wykazano też wykup obligacji samorzą-dowych na powyższy cel w wysokości 4,3 mln zł, podczas gdy w 2012 r. nie do-konywano rozchodów w tym zakresie.

• Trzy gminy nieprawidłowo zaprezento-wały w sprawozdaniach Rb-UZ struk-turę terminową zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów oraz wyemito-wanych papierów wartościowych we-dług pierwotnego terminu zapadalności bądź według pozostałego terminu zapa-dalności. Kwoty błędnie wykazanych

W dokumencie PREZESA NAJWYŻSZEJ IZBY KONTROLI Sprawozdanie z działalności NIK w 2015 roku (Stron 91-103)