Anna Kuk14 Politechnika Częstochowska
Wydział Zarządzania (uczestnik studiów doktoranckich)
Streszczenie: Wraz z transformacją gospodarki (w roku 1989) opublikowana została ustawa Prawo o stowarzyszeniach. Moment ów stał się początkiem rzeczywistego formo-wania się trzeciego sektora w gospodarce polskiej. Współcześnie sektor ten obejmuje setki różnorodnych podmiotów, a uwarunkowania ich działania podlegają nieustannym zmianom. Organizacje pozarządowe działają w złożonym systemie relacji z różnorodnymi interesariuszami. Siła tych relacji wpływa na kierunek, w jakim zmierza dany podmiot.
Organizacje o silnych powiązaniach z biznesem czy administracją ukierunkowują się na wyznaczone przez te relacje priorytety. Natomiast podmioty działające na rzecz lokalnej społeczności wydają się najlepszym przykładem wypełniania, tradycyjnie pojmowanej, misji trzeciego sektora. Celem artykułu jest próba diagnozy, w jaki sposób relacje z interesariuszami organizacji wyznaczają kierunki, w których zmierzają polskie podmioty non profit . Wyniki przeprowadzonych badań (analizy danych oraz studia przypadków) pokazują złożony obraz realiów funkcjonowania i różnorodnych czynników, mających wpływ na zarządzanie organizacją. Wypadkowa tych sił wyznacza orientację działania organizacji nienastawionej na zysk. W artykule zasygnalizowano jedynie niektóre aspekty poruszanej tematyki. Zidentyfikowano w ten sposób obszar do dalszych gruntownych badań.
Słowa kluczowe: interesariusze organizacji, organizacja non profit, organizacja pozarządowa, zarządzanie organizacją non profit
DOI: 10.17512/znpcz.2019.1.08
Wprowadzenie
Społeczeństwo obywatelskie stało się współcześnie podmiotem polityki państwa. W takim społeczeństwie obywatele angażują się w działalność dla dobra mniejszej lub większej wspólnoty, biorąc sprawy „we własne ręce”. Szczególnie w kontekście setnej rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę tematyka zaangażowania obywateli w sprawy państwa i społeczności lokalnych jest istotna i aktualna. Organizacje pozarządowe, nazywane także organizacjami non profit, to fundament obywatelskiego społeczeństwa. Silne organizacje to silne społeczeństwo oraz stabil-na demokracja.
14 Anna Kuk, mgr, ania.kuk@wp.pl, ORCID: 0000-0003-2431-8518
Zeszyty Naukowe Politechniki Częstochowskiej Zarządzanie Nr 33 (2019) s. 90-103
dostępne na: http://www.wz.pcz.pl/znwz
Non profit kojarzy się na ogół z działalnością charytatywną, wolontariatem, ale także z czymś dodatkowym, funkcjonującym jakby na marginesie rzeczywistości gospodarczej. Jednak podmioty takie działają na takim samym rynku jak tzw. pod-mioty for profit, czyli sektor przedsiębiorstw. Wydaje się, że organizacje nienasta-wione na zysk nie podlegają takiej presji ze strony otoczenia, ponieważ nie oczekuje się od nich wypracowania określonego poziomu dochodu. Jednak analiza realiów, w jakich działają organizacje pozarządowe, odsłania zupełnie inny obraz.
Po pierwsze – analizowany sektor jest ogromnie zróżnicowany. Obejmuje on, przykładowo, zarówno takie podmioty jak koła łowieckie czy rolnicze, jak i instytucje o rozbudowanych strukturach, – na przykład Caritas Polska. Po drugie – fakt, że organizacja nie musi generować zysku, nie oznacza, iż nie jest rozliczana z efektów swojej działalności. Praktyczna ocena wyników funkcjonowania podmiotu non profit jest często trudna.
Dla wielu liderów w organizacjach pozarządowych zarządzanie jest sztuką dość trudną. Nikt bowiem, zakładając organizację pozarządową, nie sprawdza, czy po-siada zdolności zarządcze – po prostu ludzie tworzący organizację chcą realizować założone cele, nierzadko związane z wartościami czy realizacją pasji i zaintereso-wań. Niewiele organizacji ma potrzebę lub możliwości wynajęcia menedżera, który będzie zarządzał sprawami organizacji i podlegał zarządowi (Bogacz-Wojtanowska, Wrona (red.) 2016, s. 7). Jednak zarządzanie podmiotem non profit, choć z pozoru łatwe, z uwagi na brak presji na zysk byłoby często poważnym wyzwaniem, nawet dla wysoko wykwalifikowanego menedżera. Skomplikowane relacje pomiędzy różnorodnymi interesariuszami, zmienność otoczenia, brak stabilności finansowej – to tylko niektóre problemy stojące przed zarządem organizacji.
Podmiotem niniejszego opracowania są organizacje pozarządowe działające w Polsce. Pojawiają się odniesienia do podmiotów działających w sektorze non profit w innych krajach. Przedmiotem opracowania są uwarunkowania, w jakich działają polskie organizacje nienastawione na zysk, w szczególności w aspekcie ich relacji z interesariuszami oraz praktycznych problemów zarządzania organizacją. Celem artykułu jest próba diagnozy, w jaki sposób różnorodne czynniki – przede wszystkim siła relacji z konkretnymi interesariuszami – określają kierunki, w których zmierzają organizacje pozarządowe w Polsce. W pierwszej części artykułu zwró-cono uwagę na problemy dotyczące definiowania i klasyfikacji analizowanej grupy podmiotów, dokonano przeglądu ważniejszych koncepcji.
Zwrócono także uwagę na ogromne zróżnicowanie sektora. Następnie nakreślono skomplikowany system relacji organizacji z jej różnorodnymi interesariuszami. W ostatniej części opraco-wania zanalizowano studia przypadków lokalnych organizacji non profit. Analiza działalności miejscowych stowarzyszeń służy zobrazowaniu tradycyjnej orientacji podmiotu non profit – czyli działania dla dobra lokalnej wspólnoty. W oparciu o powyższe dane podjęto próbę oceny, w jaki sposób uwarunkowania działalności determinują styl działania danej organizacji.
Wykorzystano takie metody badawcze jak: analiza danych oraz studium przypadku . W analizie danych zastanych badano: dostępną literaturę przedmiotu, akty prawne oraz sprawozdania finansowe i mery-toryczne badanych organizacji.
Anna Kuk
Należy zaznaczyć, że określenia „organizacja non profit” oraz „organizacja po-zarządowa” będą stosowane zamiennie, pomimo iż (jak opisano w dalszej części artykułu) nie są to określenia w pełni pokrywające się.
Podstawowe dane o organizacjach non profit
Sektor organizacji pozarządowych spełnia dwie podstawowe funkcje: pomaga w rozwiązywaniu problemów społecznych oraz umożliwia ludziom realizację ich wizji dotyczącej wsparcia potrzebujących. W Polsce, z uwagi historyczne uwarun-kowania, sektor ten jest nadal w fazie formowania się i wypracowywania właści-wych metod działania. Podstawy prawne funkcjonowania podmiotów non profit określała do 2003 roku wyłącznie Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach. W 2003 roku została uchwalona fundamentalna dla organizacji pozarządowych Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicz-nego i o wolontariacie (Społeczeństwo obywatelskie… 2014, s. 23). Nie dziwi więc fakt, że większość organizacji pozarządowych została zarejestrowana w Polsce po 2000 roku.
Z uwagi na ogromne zróżnicowanie organizacji non profit, zarówno w Polsce, jak i w skali światowej, niezmiernie trudno o jedną, jasną ich definicję. Według formy organizacyjno-prawnej, podmioty te tworzą tzw. trzeci sektor działalności społeczno-gospodarczej (w odróżnieniu od sektora publicznego – administracji oraz sektora przedsiębiorstw–biznesu, nastawionego na zysk). Nie odnosimy się tutaj do klasycznego podziału gospodarki na sektory według stopnia przetwórstwa (sektor I – rolnictwo i leśnictwo, II – przemysł przetwórczy i budownictwo oraz sektor III – usługi). Nowsze, szersze systematyki, wyróżniają nawet siedem grup podmiotów działających na rynku15. W rzeczywistości sektory przenikają się i coraz częściej granica między nimi jest płynna. Przykładem mogą być tu fundacje korporacyjne. Z jednej strony prowadzą one działalność społecznie użyteczną, z drugiej strony są przedłużeniem polityki swojego fundatora – czyli korporacji nastawionej na zysk.
Sama nazwa „organizacja non profit” wskazuje wyraźnie na cechę odróżniającą ją od innych, tj. nastawienie na cele niefinansowe. Z kolei zamiennie stosowana nazwa „organizacja pozarządowa” wskazuje na inną cechę charakterystyczną, jaką jest niezależność od administracji rządowej.
W klasyfikacjach podmiotów non profit panuje spore zamieszanie. Trudno o jednoznaczne określenie i wyraźne rozgraniczenie sektorów. Kryteria kategoryzacji są zróżnicowane. Oto niektóre proponowane definicje i typizacje:
Katalog organizacji pozarządowych znajduje się w tekście jednolitym Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2018 poz. 450, art. 3) – choć ustawa mówi właściwie o tym, czym organizacje pozarządowe nie są. Zgodnie z jej treścią organizacjami pozarzą-dowymi są:
15Propozycja niemieckiego badacza G.F. Schupperta (Schuppert 1991, s. 123-136).
niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi;
niedziałające w celu osiągnięcia zysku;
osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości praw-nej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia.
Dodatkowo Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie odróż-nia organizacje pozarządowe, od „podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3” (inne podmioty, które mogą prowadzić działalność pożytku publicznego, np. spółdzielnie socjalne, partie polityczne, związki zawodowe).
Organizacja pozarządowa może, ale nie musi, działać w zakresie pożytku publicznego. Dodatkowo trzeba podkreślić, iż czym innym jest być organizacją pozarządową, a nawet prowadzić faktycznie działalność pożytku publicznego, a czym innym posiadać status organizacji pożytku publicznego (tzw. OPP). Nie każda organizacja non profit posiada status OPP. Warunki, jakie trzeba spełnić, aby zyskać taki status, określa rozdział 3 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jednym z wymogów jest co najmniej dwuletnie prowadzenie działalności pożytku publicznego. Status OPP otwiera przed organizacją nowe perspektywy, w tym możliwość zbierania 1% z podatku dochodowego od osób fizycznych. Jednocześnie status ten zobowiązuje do dodatkowych czynności, np.
księgowych czy sprawozdawczych.
Dla odmiany Kodeks postępowania administracyjnego wymienia tzw. Organiza-cje społeczne, którymi są: organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne (Ustawa Kodeks postępowania administracyjnego, art. 5).
W klasyfikacji często przywołuje się formę prawną danego podmiotu. W krajach anglosaskich większość organizacji non profit ma status spółek. W Unii Europejskiej reprezentatywne są tu w szczególności stowarzyszenia i fundacje. W Polsce znakomita większość organizacji ma formę stowarzyszenia. W grudniu 2017 roku było zarejestrowane około 23 tys. fundacji i 111 tys. stowarzyszeń (https://www.fakty.ngo...). Dane statystyczne prezentowane są w różny sposób, z uwagi na różnorodną interpretację klasyfikacyjną. Przykładowo GUS wyszczególnia grupę: stowarzyszenie i podobne organizacje społeczne oraz podgrupę: typowe stowarzyszenia. Główny Urząd Statystyczny podaje nastę-pujące dane: w 2016 roku aktywnie działało 91,8 tys. stowarzyszeń i podobnych organizacji społecznych (fundacji, społecznych podmiotów wyznaniowych oraz organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego). Liczba takich organizacji zwiększyła się o 5% od 2014 roku i o 15% od 2010 roku. Zrzeszały one w 2016 roku łącznie 9,1 mln członków. Omawiane organizacje dysponowały 138,4 tys.
pełnoetatowych miejsc pracy, które stanowiły 1,4% przeciętnego zatrudnienia w gospodarce narodowej (http://stat.gov.pl/obszary…). Co do formy prawnej, zaznaczyć należałoby, iż w naszym kraju do trzeciego sektora zalicza się tak różnorodne, podmioty, jak na przykład: koła gospodyń wiejskich, uczniowskie
Anna Kuk
kluby sportowe czy najbardziej znaną, dysponującą znacznym kapitałem katolicką instytucję charytatywną, jaką jest Caritas Polska.
Międzynarodowe klasyfikacje organizacji non profit często bazują na zakresie działania podmiotu (na przykład: skupiające się na kulturze i rekreacji, ochronie zdrowia, usługach społecznych i inne).
Inna segmentacja – zaproponowana przez H. Hansmanna – bierze pod uwagę źródła finansowania (wyróżniając organizacje donacyjne i komercyjne) oraz formy kontroli (wymieniając podmioty samopomocowe oraz przedsiębiorcze) (Hansmann 1980, s. 835-901).
Zarysowany powyżej obraz komplikuje się jeszcze bardziej, gdy przywołamy czę-sto aktualnie używane określenie, jakim jest „ekonomia społeczna”. Ekonomia spo-łeczna to tylko jeden ze sposobów określenia działalności gospodarczej, która łączy w sobie cele społeczne i ekonomiczne. Bywa ona nazywana również
gospo-darką społeczną lub przedsiębiorczością społeczną
(http://www.ekonomiaspoleczna.pl/...). Pojęcie to jest bardzo szerokie, a formy prawne zaliczane do podmiotów ekonomii społecznej to również stowarzyszenia i fundacje.
Pozostawiając powyższą terminologię, w aspekcie zarządzania organizacją poza-rządową kluczowe znaczenie mają następujące, wspólne dla podmiotów non profit, atrybuty:
pozafinansowe cele organizacji,
dobrowolność uczestnictwa,
rozproszenie własności,
specyfika interesariuszy (por.: Mirońska 2016, s. 32).
Dwie pierwsze cechy są klarowne. Atrybut rozproszenia własności należy rozumieć jako fakt, iż założyciele nie są właścicielami organizacji. Własność jest rozproszona pomiędzy trudną do zidentyfikowania społeczność, co pociąga za sobą również rozproszenie władzy, kontroli i odpowiedzialności (Mirońska 2016, s. 35).
O specyfice interesariuszy będzie szerzej w kolejnej części artykułu.
Powyższe rozważania potwierdzają wysnuty wcześniej wniosek, że w aktual-nych realiach gospodarczo-polityczaktual-nych coraz trudniej o jednoznaczne klasyfikacje. Sektory przenikają się i tendencja ta się pogłębia. W związku z tym wydaje się, że należy odejść od tradycyjnych podziałów i poszukać rozwiązania dopasowanego do teraźniejszości.
Relacje z interesariuszami organizacji pozarządowej
Interesariusze są definiowani jako osoby, grupy ludzi lub organizacje wpły-wające na funkcjonowanie danego podmiotu oraz podlegające jego działaniom (Mirońska 2016, s. 81). Wydaje się, iż tak szerokie ujęcie tej grupy pozwala zaliczyć do niej praktycznie każdy podmiot czy osobę mającą jakąkolwiek styczność z organizacją. Kluczowy jest tu jednak zakres, istotność i częstotliwość tego oddziaływania. Dla organizacji pozarządowych znamienna jest wielość grup intere-sariuszy oraz złożoność relacji pomiędzy nimi. Charakterystyczne jest
istnienie zarówno zewnętrznych, jak wewnętrznych interesariuszy. Schematyczny podział tych grup, zaprezentowano w Tabeli 1.
Tabela 1. Interesariusze organizacji non profit
Interesariusze wewnętrzni Interesariusze zewnętrzni
Zarząd organizacji Darczyńcy
Członkowie organizacji Beneficjenci
Pracownicy Społeczność lokalna
Wolontariusze Pozostali/Partnerzy
Źródło: Opracowanie własne na podstawie (Domański 2010; Mirońska 2016)
Zaznaczyć trzeba, iż podział pomiędzy poszczególnymi grupami interesariuszy jest płynny, grupy często przenikają się. Członek organizacji może być również jej beneficjentem – w przypadku tzw. organizacji samopomocowej – oraz jednocześnie, w pewnym sensie, jej darczyńcą (opłaca składki członkowskie, świadczy nieodpłatnie pracę). Przedsiębiorca przekazujący dary rzeczowe organizacji może w którymś momencie stać się jego dostawcą, czyli partnerem.
Może on być także członkiem lokalnej społeczności i dzięki temu pośrednio korzystać z działalności organizacji. W artykule rozważania zogniskowano na kategorii interesariuszy zewnętrznych.
Cechą wyróżniającą beneficjentów jest zapisanie tej grupy w dokumentach rejestrowych organizacji – w czasie tworzenia jej misji. Czerpią oni bezpośrednie korzyści z działalności organizacji, są jakby powodem jej istnienia. Beneficjenci, jeśli nie pochodzą z samej organizacji, wydają się tutaj jedynie odbiorcami działań.
W rzeczywistości winien być to układ dwustronny. Beneficjenci powinni mieć wpływ na „ofertę” organizacji, świadomie ją kształtować, jako osoby najbardziej kompetentne w tej sprawie i zmotywowane do uczestnictwa w działaniach.
Zaznaczyć należałoby tu fakt, iż beneficjenci organizacji non profit często wywodzą się ze specyficznych środowisk. Z idei działania bez oczekiwanego zysku wynika to, iż adresatami poczynań podmiotu są często osoby w jakiś sposób życiowo nieporadne, na przykład niepełnosprawni, bezrobotni czy dzieci.
Przykładowo –wyniki badania podmiotów ekonomii społecznej działających na terenie miasta Czę-stochowy i niektórych okolicznych gmin podają następujące dane: dzieci i młodzież (49%), osoby z niepełnosprawnością i osoby przewlekle chore (33%), a także osoby w wieku emerytalnym (21%) to grupy beneficjentów najczęściej wymieniane (Podsumowanie raportu… 2017, s. 4).
Szerszą i bardziej aktywną grupę interesariuszy stanowią darczyńcy. Nie ma ograniczeń co do ich „pochodzenia”. Skomplikowaną kwestią są motywy pomagania organizacjom, wiele jest badań dotyczących tej kwestii. Z istoty charytatywności działań donatorów powinien wynikać fakt nieoczekiwania własnych korzyści za oferowane wsparcie (na zasadzie wzajemności). Jednak
Anna Kuk
wszelkie podejmowane działania wynikają z jakichś potrzeb czy pobudek. Donator – osoba prywatna – działa, kierując się swoimi potrzebami „moralnymi”. Za swoją pomoc otrzymuje w zamian: satysfakcję, świadomość spełnienia obowiązku obywatelskiego, dobre samopoczucie. Firma wspomagająca podmiot non profit wzmacnia swój pozytywny wizerunek wśród obecnych oraz przyszłych klientów.
Jest to jedynie jedna z korzyści, jaką można osiągnąć z takiej współpracy. Nie rozważa się tu tego typu działań jak sponsoring czy marketing wspólnej sprawy (cause marketing), które bazują na wzajemnych, nierzadko równoważnych benefitach. Darczyńcy pełnią też, w pewnej mierze, funkcję kontrolną – czuwając nad zbieżnością celów własnych i wspieranej organizacji. Donatorzy oczekują często, iż będą mieli wpływ na zachowanie organizacji. Grupa darczyńców charakteryzuje się skłonnością do modyfikowania swoich działań. Zawiedzeni działalnością organizacji donatorzy często wycofują swoje wsparcie. Dobrym sposobem zwiększania lojalności darczyńców jest właśnie pozwolenie im na wybór, jaki konkretnie cel chcieliby wspierać. Analogicznie jak w przypadku klientów dla podmiotów komercyjnych – trudno zdobyć darczyńcę, a łatwo go stracić. Lepiej więc zainwestować w utrzymanie relacji, niż skupiać się na zdobywaniu nowych ofiarodawców. Tezę taką potwierdzają wyniki badań dotyczące tzw. stopy retencji (ang. retentionrate) – czyli stosunku liczby obecnych darczyńców do ich liczby z poprzedniego okresu. Zaplanowane na dużą skalę badania w USA pozwoliły oszacować, że stopa retencji w tym kraju wynosi przeciętnie 40%. Oznacza to, że każdego roku około 60% darczyńców decyduje się odejść od dotychczas wspieranej organizacji. Co ciekawe, wielkość składek zarówno darczyńców lojalnych, jak i utraconych nie była skorelowana z dochodami (Mirońska 2016, s. 183-184). Reasumując, można stwierdzić, że wzajemne oddziaływanie organizacji oraz jej darczyńców jest widoczne na wielu płaszczyznach.
O ile klarowne wydaje się wyliczenie wśród interesariuszy zewnętrznych:
darczyńców, beneficjentów oraz pozostałych, o tyle sporna może wydawać się kategoria społeczności lokalnej, jako zewnętrznego interesariusza. Jest to jednak zasadne z uwagi na samą ideę funkcjonowania organizacji pozarządowej. Dzia-łalność na rzecz społeczeństwa to przecież jej credo. Już podczas rejestracji organizacji tworzy się jej statut, którego elementem obowiązkowym są cele – a są to cele społecznie użyteczne, często na ograniczonym obszarze terytorialnym.
Spośród społeczności lokalnej wywodzą się najczęściej zarówno członkowie, jak i bene-ficjenci organizacji. Organizacje są najbliżej lokalnej społeczności i dzięki temu, poprzez swoją działalność, w naturalny sposób są w stanie zidentyfikować i zdia-gnozować jej sytuację, określić zadania niezbędne do zaspokojenia jej potrzeb i rozwoju oraz świadczyć związane z tym usługi. Równocześnie pełnią rolę rzecznika słabszych mieszkańców oraz marginalizowanych grup społecznych i środowisk (Potencjał częstochowskich NGO… 2017, s. 3). Wyróżnienie wśród interesariuszy organizacji non profit lokalnej społeczności wspierają dane statystyczne: wśród badanych organizacji w 2016 roku przeważały te, które działały regionalnie i lokalnie. Jednostki prowadzące działalność głównie na terenie powiatu i województwa stanowiły 37%, a w najbliższym sąsiedztwie i
gminie – 36%. Udział podmiotów, które działały na obszarze całego kraju wyniósł 21% badanych organizacji. Najmniejszą grupę tworzyły jednostki charakteryzujące
się
najbar-dziej rozległym zasięgiem działania – przekraczającym granice kraju (6%) (http://stat.gov.pl/obszary…). Społeczność lokalna jest pośrednim beneficjentem podmiotu non profit. Na przykład organizacja aktywizująca zawodowo bezrobot-nych sprawia, iż zmienia się struktura lokalnej zbiorowości, a z pracy dotychcza-sowo bezrobotnych wynikają dodatkowe benefity dla całej społeczności. Podmiot pomagający usamodzielnić się wychowankom domu dziecka w rezultacie dostarcza społeczności wartościowych członków, którzy nie muszą liczyć na pomoc społeczną. Uczniowski klub sportowy proponuje zajęcia ruchowe dla wszystkich chętnych, stara się także o jak najlepszą bazę sportową, dostępną dla całej społeczności lokalnej.
Wśród pozostałych interesariuszy zewnętrznych wymienić można partnerów – podmioty współpracujące: inne organizacje pozarządowe, administrację publiczną, dostawców, przedsiębiorstwa. Szczególne znaczenie ma tutaj współpraca z orga-nami administracji publicznej. Organizacje non profit często wykonują zadania powierzone im przez urzędy miast i gmin (najczęściej z zakresu opieki społecznej, sportu, kultury, edukacji). Przytoczyć tu można wyniki badania podmiotów ekonomii społecznej działających na terenie miasta Częstochowy i niektórych okolicznych gmin. W 2016 roku podmioty te finansowane były w 59% ze środków samorządowych, a 46% badanych podmiotów realizowało zadania zlecane przez samorząd (Podsumowanie raportu… 2017, s. 3). Według ogólnopolskiego badania Stowarzyszenia Klon/Jawor w 2014 roku budżety 60% organizacji były zasilane przez fundusze na realizację zadań publicznych (Kondycja sektora… 2016, s. 14).
To samo badanie zwraca uwagę na fakt, iż podmioty pozarządowe najczęściej utrzymują kontakty z lokalnymi samorządami (92%), przy czym dla 46% mają one trwały i regularny charakter (Kondycja sektora… 2016, s. 15). Dąży się do intensy-fikacji współpracy pomiędzy trzecim sektorem a sektorem publicznym. Prawo narzuca tu pewne rozwiązania – organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, we współpracy z organizacjami pozarządowymi (Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, art. 5.1). Także Unia Europejska pomaga rozwijać współpracę międzysektorową, finansując różnorodne projekty oraz przekazując granty z Europejskiego Funduszu Społecznego. Z tego funduszu współfinansowana jest, przykładowo, aktywność lokalnej jednostki wspierającej podmioty ekonomii społecznej – Jurajskiego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej (http://jowes.pl/...). Badania prowadzone przez ten ośrodek potwierdzają, w wersji lokalnej, trend intensyfikacji współpracy
To samo badanie zwraca uwagę na fakt, iż podmioty pozarządowe najczęściej utrzymują kontakty z lokalnymi samorządami (92%), przy czym dla 46% mają one trwały i regularny charakter (Kondycja sektora… 2016, s. 15). Dąży się do intensy-fikacji współpracy pomiędzy trzecim sektorem a sektorem publicznym. Prawo narzuca tu pewne rozwiązania – organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, we współpracy z organizacjami pozarządowymi (Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, art. 5.1). Także Unia Europejska pomaga rozwijać współpracę międzysektorową, finansując różnorodne projekty oraz przekazując granty z Europejskiego Funduszu Społecznego. Z tego funduszu współfinansowana jest, przykładowo, aktywność lokalnej jednostki wspierającej podmioty ekonomii społecznej – Jurajskiego Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej (http://jowes.pl/...). Badania prowadzone przez ten ośrodek potwierdzają, w wersji lokalnej, trend intensyfikacji współpracy