Zatrucia. Zatrucia związkami chemicznymi mogą być spowodowane wdychaniem trujących par lub gazów, bądź też przypadkowym zażyciem

niebezpiecznych chemikaliów doustnie. Zasadą pierwszej pomocy jest moż-liwie najszybsze usunięcie substancji trujących z organizmu. W tym celu stosuje się płukanie żołądka, środki wymiotne i przeczyszczające. Płukanie żołądka powinno odbywać się w placówce służby zdrowia, gdyż istnieje niebezpieczeństwo zachłyśnięcia się popłuczynami. Można także zmniej-szyć działanie trucizn przez ich rozcieńczenie w organizmie lub neutraliza-cję. Takie próby należy podjąć jak najszybciej, podając zatrutemu do picia wodę ze sproszkowanym węglem aktywnym, lub samą wodę w dużej ilości. 9.1. Zatrucie gazem, takim jak: np. gaz świetlny, tlenek węgla(II), arsenowo-dór, fosgen, tlenki azotu, amoniak, chlor, chlorowodór. Należy natychmiast usunąć zatrutą osobę z niebezpiecznej strefy, pamiętając jednocześnie o za-bezpieczeniu osoby ratującej przed zatruciem. Poszkodowanego należy prze-transportować do miejsca, w którym ma on dostęp do dużych ilości świeżego powietrza. W razie omdlenia i ustania oddechu, zastosować sztuczne chanie, najlepiej przy użyciu worka AMBU. Nie stosować sztucznego oddy-chania w przypadku zatrucia cyjanowodorem lub fosgenem. Należy natych-miast sprowadzić lekarza.

9.2. Po zatruciu tlenkiem węgla(II) (czad) należy doustnie podać 0,5% roztwór wodny nadtlenku wodoru (łyżkę stołową co 10 minut) oraz środki pobudzające ośrodek oddechowy, takie jak na przykład kardiamid. Następ-nie należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

9.3. Po zatruciu tlenkami azotu należy podawać do wdychania powietrze z parami amoniaku. Doustnie podaje się 2% roztwór tiosiarczanu(VI) sodu. Następnie należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

9.4. Po zatruciu żrącymi gazami jak: chlor, chlorowodór, bromowodór, amoniak należy poszkodowanego wynieść na świeże powietrze. W razie utraty przytomności stosować sztuczne oddychanie, najlepiej przy użyciu

worka AMBU. W przypadku zatrucia amoniakiem wykonuje się inhalację z rozcieńczonego roztworu kwasu octowego, natomiast w przypadku kwa-śnych gazów - inhalację z rozcieńczonego amoniaku. Następnie należy na-tychmiast skontaktować się z lekarzem.

9.5. Połknięcie niepożądanej substancji chemicznej. W przypadku łknięcia substancji chemicznej należy spowodować wymioty, podając po-szkodowanej osobie wodny roztwór soli kuchennej (łyżka stołowa na szklankę wody). Nie można wywoływać wymiotów jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo zachłyśnięcia się. Nie można także wywoływać wymiotów, jeżeli pacjent połknął kwasy, za-sady lub inne substancje żrące, gdyż istnieje niebezpieczeństwo dalszego zranienia przewodu pokarmowego. W każdym przypadku należy jednak wezwać lekarza.

9.6. Po zatruciu kwasami podaje się tlenek magnezu, wodę wapienną, a także środki osłaniające, jak: jaja, mleko, odwar siemienia lnianego. W trakcie oczekiwania na przybycie lekarza układa się nogi chorego nieco wyżej od tułowia.

9.7. Po zatruciu silnymi zasadami należy podać środki zobojętniające, takie jak: 0,5% roztwór kwasu octowego, cytrynowego, mlekowego lub winowego, a także środki osłaniające, jak mleko i białko jaja kurzego. Nie wolno stoso-wać środków wymiotnych i przeczyszczających, ani też przeprowadzać płu-kania żołądka. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem.

9.8. Zatrucia aniliną i jej pochodnymi. Tego typu zatrucie może nastąpić nie tylko poprzez połknięcie, lecz także wskutek oblania dużej powierzchni skóry aniliną lub też w wyniku wdychania par aniliny. Po przypadkowym zażyciu aniliny doustnie, należy zastosować płukanie żołądka przez lekarza, środki wymiotne oraz środki przeczyszczające. Nie wolno podawać mleka, tłuszczu ani alkoholu. Przy zatruciu parami aniliny należy przenieść zatrute-go do dobrze przewietrzonezatrute-go pomieszczenia i podawać środki

aktywizują-ce np. czarną kawę, oraz środki wzmacniająaktywizują-ce, np. glukozę. Lekarz może podać dożylnie 10 cm³ 2% roztworu tiosiarczanu(VI) sodu. W przypadku oblania skóry aniliną należy zmywać ją 1% roztworem kwasu solnego. Również trzeba skontaktować się z lekarzem.

9.9. W przypadku zatrucia solami baru stosuje się środki wymiotne. Na-leży także podawać co 10 minut porcję wielkości stołowej łyżki 10% roz-tworu siarczanu(VI) magnezu. Wskazane jest przepłukiwanie żołądka 1% roztworem siarczanu(VI) magnezu. Postępowanie to prowadzi w zasadzie lekarz. Dobrze jest przy tym podawać środek osłaniający, jak: mleko, białko jaja czy albumina (roztwór 5g w szklance wody).

9.10. Zatrucie bromem może być spowodowane przypadkowym jego za-życiem doustnie lub wdychaniem par. W przypadku zatrucia doustnego sto-suje się środki wymiotne lub płukanie żołądka 0,5% roztworem tiosiarczanu (VI) sodu. Podaje się także tlenek magnezu, zawiesinę medycznego węgla aktywnego, mleko oraz środki moczopędne. W przypadku zatrucia parami należy przepłukać nos i gardło 0,5% roztworem tiosiarczanu(VI) sodu lub wodorowęglanu sodu. Można stosować inhalację amoniaku i pić zimne mle-ko. Dalszej pomocy udziela lekarz.

9.11. Po zatruciu fenolem stosuje się środki wymiotne i płukanie żołądka, które może prowadzić lekarz wodą wapienną lub 3% roztworem tlenku ma-gnezu. Środki te podaje się również doustnie. Nie należy stosować alkoholu etylowego lub tłuszczów, natomiast poleca się środki aktywizujące jak moc-na kawa zawierająca kofeinę. Następnie moc-należy moc-natychmiast skontaktować się z lekarzem.

9.12. Zatrucia rtęcią mogą być spowodowane wdychaniem par lub zaży-ciem rozpuszczalnych soli rtęci. W takim przypadku należy zastosować płu-kanie żołądka wodą z dodatkiem siarczanu(VI) magnezu lub wodorotlenku magnezu. Doustnie podaje się także duże ilości odtłuszczonego mleka lub

białko jaja. Resztki rtęci można absorbować, podając aktywny węgiel. Na-stępnie należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

9.13. Zatrucia parami węglowodorów aromatycznych. W przypadku cięższych zatruć wskazane jest leczenie kliniczne. W razie lekkich objawów zatrucia jak: bóle głowy, mdłości, bladość skóry itp., należy zatrutego ułożyć w dobrze przewietrzonym pomieszczeniu i podawać mleko. Trzeba skontak-tować się z lekarzem, który zadecyduje o dalszym postępowaniu. Jeżeli wę-glowodór przyjęto doustnie, wskazane są środki wymiotne, środki przeczysz-czające, ewentualnie płukanie żołądka, które może wykonać tylko lekarz. Należy również korzystać z ewentualnych, telefonicznych zaleceń lekarza.

We wszystkich nagłych przypadkach niezbędna jest natychmiastowa, fachowa interwencja wyspecjalizowanej osoby, najlepiej lekarza. Dotyczy to wszystkich opisanych zdarzeń i innych nie wymienionych wypadków takich jak: mechaniczne uszkodzenie oczu, wychłodzenie np. suchym lo-dem lub ciekłym azotem, powstanie głębokich ran zawierających obce ciała (należy przestrzegać zasady, by samemu nie usuwać obcego ciała tkwiącego w ranie, gdyż grozi to uszkodzeniem nerwów, naczyń krwionośnych lub ścięgien), złamania kości i zwichnięcia (gdy jest to możliwe unieruchamia się odłamy kostne, np. kończyn, usztywniając dwa sąsiednie stawy; podać środki przeciwbólowe), obficie krwawiące rany (można starać się zahamo-wać krwawienie przez założenie opatrunku uciskowego), szok z utratą przy-tomności lub zatrzymanie oddechu (można zastosować sztuczne oddychanie oraz masaż klatki piersiowej).

Należy zawsze pamiętać iż nieumiejętna pomoc może zaszkodzić poszko-dowanemu, dlatego konsultacja z lekarzem, nawet za pośrednictwem telefo-nu, pozwoli rozwiać ewentualne wątpliwości udzielającego pomocy, a oso-bie której pomoc jest udzielana, na pewno poprawi komfort psychiczny.

10. Wyposażenie podręcznej apteczki w laboratorium chemicznym