z wykorzystaniem elementów okładzinowych
5. Zawartość kadmu w farbach i lakierach
W zakresie bezpieczeństwa użytkowa-nia szczególną uwagę należy zwrócić na odporność elewacji na uderze-nia, działanie wiatru (parcie i ssa-nie), zmiany temperatury, wilgot-ności, rozszerzalności termicznej.
Elewacja powinna być zaprojektowana w taki sposób, żeby w przypadku jej uszkodzenia (wskutek działania powyż-szych czynników) nie narażała użyt-kowników, przechodniów na zranienie poprzez niebezpieczne (ostre) krawę-dzie lub spadające części.
Badanie odporności na działanie wiatru polega na sprawdzeniu odporności wy-branego fragmentu elewacji na działa-nie podciśdziała-nienia i nadciśdziała-nienia. Wymiary badanego fragmentu są uzależnione od typu elewacji. W przypadku elewa-cji typu a, b, f, g (rys. 1) minimalna po-wierzchnia elewacji powinna wynosić co najmniej 1,5 m2, w przypadku typów d i h należy zbadać model składający się
REKLAMA
t e c h n o l o g i e
z trzech pionowych i trzech poziomych rzędów okładzin, w przypadku zaś ty-pów c i e – fragment elewacji składa-jący się z czterech elementów. Badanie należy przeprowadzić w komorze ciś-nieniowej (wg schematu podanego na rys. 2) wywierającej obciążenie (od 0 do 2400 Pa) równomiernie rozłożone na powierzchni badanej elewacji. Bada-nie przeprowadza się aż do momentu stwierdzenia znaczącej nieodwracalnej deformacji. W trakcie badania trzeba obserwować występujące odkształcenia okładzin, rusztu itp. Wyniki badań po-winny być wykorzystane przez projek-tantów podczas projektowania elewacji wentylowanej. Ważne jest, aby wenty-lacja była odporna na większe obciąże-nie wiatrowe, niż to wynika z obliczeń.
Schemat komory ciśnieniowej do pro-wadzenia badań ilustruje rys. 2.
Elementy okładzinowe powinny mieć określone podstawowe pa-rametry mechaniczne: wytrzymałość na zginanie oraz moduł sprężystości.
Zależnie od typu elewacji należy rów-nież określić wytrzymałość okładzin na wyrwanie elementów mocujących, działanie sił ścinających, obciążeń dłu-gotrwałych itp.
Wymagana jest właściwa odporność elewacji na działanie siły poziomej (np. na oparcie drabiny). Odpowied-nie badaOdpowied-nie polega na obciążeniu
elewacji w ciągu minuty siłą pozio-mą 500 N. Siłę przekazuje się na powierzchnię elewacji poprzez dwie przekładki o wymiarach 25 x 25 x 5 mm oddalone jedna od drugiej o 400 mm. Po zdjęciu obciążeń ele-wacja nie powinna wykazywać uszko-dzeń, odkształceń.
Elewacja wentylowana powinna być odporna na uderzenie ciałem twardym (1–10 J). Zależnie od stopnia odporności
na uderzenie przejmuje się zakres za-stosowania elewacji. Badanie wykonuje się wg ISO 7892 za pomocą stalowych kulek o masie 0,5 i 1,0 kg spadających z wysokości 1,02 m (w przypadku kulki 1 kg) oraz 0,2–0,61 m (w przypadku kulki o masie 0,5 kg).
Na możliwość zastosowania poszcze-gólnych rodzajów elementów okładzi-nowych na elewacji ma wpływ również odporność elementu okładzinowego na uderzenie ciałem miękkim (energia uderzenia w zakresie 10–400 J). Bada-nie wykonuje się wg ISO 7892 [8], wy-korzystywane są w nim worki o wadze 3 i 50 kg. Wysokość spadku worka: 0,34 –2,04 m (w przypadku 3-kilogramowego worka) oraz 0,61–0,82 m (w przypadku 50-kilogramowego worka). Widok ogól-ny badania przedstawia fotografi a.
Możliwość zastosowania okładzin róż-nego typu w poszczególnych częściach budynku zależnie od odporności na uderzenie określa tabela.
Do elewacji wentylowanych stawiane są wymagania w zakresie odporności na zmiany hydrotermiczne:
Fot. 2 | Badania odporności okładziny elewacji wentylowanej na uderzenie ciałem miękkim
Rys. 2 | Schemat komory ciśnieniowej do badań odporności elewacji wentylowanej na działanie wiatru: 1 – szczelne ścianki komory; 2 – badany model; 3 – dystans pomiędzy płytą elewacyjną a płytą pilśniową; 5 – płyta pilśniowa; 6 – drzwi do komory; 7 – pompa
t e c h n o l o g i e
■ odporność na cykle nagrzewanie – deszcz (badanie symuluje odpor-ność elewacji na szok termiczny możliwy podczas szybkiej zmiany temperatur, na przykład podczas letniej ulewy). Elewacja powinna bez uszkodzeń wytrzymać 80 cykli nagrzewania (temperatura powie-trza 70oC, wilgotność 10–30%, czas trwania 2 h) – zraszania (temperatura wody 15oC, intensywność natrysku 1 l/m2);
■ odporność na zmienne cykle tempe-ratury; elewacja powinna bez uszko-dzeń wytrzymać pięć cykli zmiany temperatury.
Elementy okładzinowe powinny być odporne na działanie mrozu.
Liczbę cykli zamrażania–rozmraża-nia ustala się zależnie od strefy kli-matycznej posadowienia budynku.
Warunków technicznych wykonania i odbioru robót budowlano-mon-tażowych. Ze względu na podobną strukturę prac przy odbiorze elewacji wentylowanych zasadne jest zastoso-wanie wymogów analogicznych do odbioru robót kamieniarskich (PN-B--06190:1972).
Przed rozpoczęciem montażu elemen-tów okładzinowych należy sprawdzić zgodność z projektem wykonanych warstw izolacyjnych: termoizolacji (gru-bość, sposób montażu do podłoża, czy w poszczególnych strefach elewacji zostały zastosowane odpowiednie ma-teriały), wiatroizolacji (ciągłość welonu, zgodność dokumentacji z założeniami projektowymi). Należy również odebrać ruszt oraz elementy mocowania rusztu.
Elewacja powinna być wykonana zgod-nie z projektem określającym wymiary
Odporność na uderzenie, J
Miejsca zastosowania okładzin
Części elewacji znacznie oddalone od poziomu gruntu
Części elewacji niedostępne dla ludzi,
rzucanych obiektów
Ograniczony dostęp ludzi, minimalna możliwość
uderzeń
Dolne części elewacji, duży ruch ludzi
1 J (ciało twarde) Brak uszkodzeń – – –
10 J (ciało twarde) – Brak uszkodzeń Brak uszkodzeń Brak uszkodzeń
10 J (ciało miękkie) – – Brak uszkodzeń Brak uszkodzeń
60 J (ciało miękkie) Brak uszkodzeń Brak uszkodzeń – –
300 J (ciało miękkie) – – Brak uszkodzeń –
400 J (ciało miękkie) – – – Brak uszkodzeń
Tab. | Możliwe strefy zastosowania okładzin do elewacji wentylowanych w zależności od odporności na uderzenie
Mrozoodporność elementów okła-dzinowych może być określona za pomocą trzech opcji: opcja 0 (0 cykli mrozoodporności); opcja 1 (25 cykli mrozoodporności), opcja 2 (50 cykli mrozoodporności).
Dla poszczególnych elementów ele-wacji niedopuszczalne są jakiekolwiek przejawy korozji pogorszające prawi-dłowe funkcjonowanie zestawu. Sta-lowe lub aluminiowe elementy rusztu powinny być zidentyfi kowane oraz mieć określony zakres stosowania (atmosfera z dużą ilością zanieczysz-czeń chemicznych, atmosfera mor-ska, atmosferze przemysłowa itp.).
Odbiór elewacji wentylowanych Warunki techniczne odbioru elewa-cji wentylowanych niestety nie zosta-ły określone wprost w żadnej z wersji
REKLAMA
rusztu oraz kształt i wymiary specjal-nych elementów mocujących (kotwią-cych), ich liczbę i sposób zamocowa-nia, dostosowany do rodzaju okładziny.
Określenie liczby, kształtu i wymiarów elementów mocujących powinno na-stąpić na podstawie szczegółowych obliczeń statycznych, uwzględniających działanie sił zewnętrznych i wewnętrz-nych na okładzinę i konstrukcję rusztu.
Podczas odbioru elewacji szczególną uwagę należy zwrócić na sposób wykonania powierzchni przylega-jących do otworów drzwiowych i okiennych oraz porównać stan istniejący z założeniami projekto-wymi. W celu zapewnienia długotrwa-łej eksploatacji elewacji i niedopusz-czenia degradacji termoizolacji trzeba przyjrzeć się styku podokiennika i konstrukcji elewacji. Podokienniki zewnętrzne powinny po osadzeniu za-pewnić prawidłowy spływ wody opado-wej. Spoina pozioma między podokien-nikiem i krawędzią elementu okładziny pionowej, znajdującej się pod otworem okiennym, oraz styki podokiennikowe z elementami konstrukcji okna powin-ny być wypełnione wodoszczelpowin-nym ela-stycznym kitem.
Odbierając elewacje, należy sprawdzić jakość wykonawstwa w pobliżu
dylatacji budynku oraz zgodność z projektem wykonania dylatacji kompensacyjnych (jeżeli są przewi-dziane) pozwalających przemieszczać się elementom okładzinowym. W przypad-ku okładzin kamiennych odstęp pomię-dzy dylatacjami nie powinien przekra-czać 20 m. Rozwiązania poszczególnych dylatacji powinny być przewidziane w dokumentacji technicznej.
W celu spełnienia założonych wymagań termoizolacyjnych należy sprawdzić (zdejmując okładzinę), czy zachowa-no odpowiedni odstęp pomiędzy okładziną a termoizolacją. Ilość zdejmowanych okładzin warto ustalić pomiędzy stronami procesu budowla-nego w załączniku do umowy.
Odbierając powierzchnie elewacji, na-leży sprawdzić stan okładzin – za-stosowanie uszkodzonych okładzin jest niedopuszczalne. Warto także spraw-dzić kolory i odcienie kolorów wbudo-wanych elementów okładzinowych oraz porównać z założeniami projektowymi.
Stan techniczny poszczególnych okła-dzin należy oceniać na podstawie wy-magań przedmiotowych norm. Spraw-dzenie grubości spoin i prawidłowości ich przebiegu sprawdza się za pomocą oględzin zewnętrznych, a w przypad-kach budzących wątpliwości przez
REKLAMA
Fot. 3 | Elewacje wentylowane (archiwum firmy Euronit)
t e c h n o l o g i e
pomiar z dokładnością do 1 mm.
Sprawdzenie prostoliniowości i prawi-dłowości układu spoin w okładzinach z elementów regularnych należy prze-prowadzać przez naciągnięcie cien-kiego sznura lub drutu wzdłuż dwóch dowolnie wybranych spoin na całą ich długość i zmierzenie odchyłek z dokład-nością do 1 mm. Kierunek prostopadły należy sprawdzić przez przyłożenie do tego sznura lub drutu kątownika mu-rarskiego i pomiar odchyleń z dokład-nością do 1 mm. Odchyłki linii spoin od linii prostych nie powinny przekraczać 1 mm na długości 1 m (nie dotyczy to elementów o nieregularnym kształcie).
Lico okładzin powinno tworzyć po-wierzchnię ukształtowaną zgodnie z wymaganiami dokumentacji tech-nicznej. Odchylenia od projektowanej powierzchni nie powinny przekraczać połowy sumy odchyłek dla poszczegól-nych elementów okładziny o określonej fakturze wg wymagań norm przedmio-towych na te elementy. Sprawdzenie
prawidłowości powierzchni okładziny należy przeprowadzać za pomocą przy-kładania w dwóch prostopadłych do siebie kierunkach łaty kontrolnej o dłu-gości 2 m w dowolnych miejscach po-wierzchni i pomiaru szczelinomierzem z dokładnością do 2,0 mm prześwitu między tą łatą a powierzchnią okładziny.
W przypadku gdy zgodnie z wymaga-niami dokumentacji okładzina nie two-rzy płaszczyzny, do sprawdzenia należy zamiast łaty kontrolnej użyć odpowied-nich szablonów.
Literatura
1. PN-B-02011:1977 Obciążenia w ob-liczeniach statycznych – Obciążenie wiatrem.
2. PN-EN 1991-1-4:2008 Eurokod 1:
Oddziaływania na konstrukcje – Część 1–4: Oddziaływania ogólne – Oddzia-ływania wiatru.
3. ETAG 034 Guideline for european tech-nical approval of kits for external wall claddings Part I: Ventilated cladding and associated fi xing, Brussel 2010.
4. PN-EN 14509:2010 Samonośne izo-lacyjno-kostrukcyjne płyty warstwowe z dwustronną okładziną metalową – Wyroby fabryczne – Specyfi kacje.
5. ETAG 016 Kompozytowe płyty war-stwowe – Część 1: Informacje ogól-ne, Bruksela 2005.
6. PN-EN 13162:2009 Wyroby do izo-lacji cieplnej w budownictwie – Wy-roby z wełny mineralnej (MW) pro-dukowane fabrycznie – Specyfi kacja.
7. PN-EN 12155:2004 Ściany osłonowe – Wodoszczelność – Badania labora-toryjne pod ciśnieniem statycznym.
8. ISO 7892:1988 Vertical building ele-ments – Impact resistance tests – Impact bodies and general test procedures.
9. PN-B-06190:1972 Roboty kamieniar-skie – Okładzina kamienna – Wyma-gania w zakresie wykonywania i ba-dania przy odbiorze.
dr inż. Ołeksij Kopyłow
Instytut Techniki Budowlanej