Osteoperception in patients with implant-supported dental prostheses – a literature review
1 Specjalistyczne Gabinety Stomatologiczne LRM w Poznaniu
2 Klinika Gerostomatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Dynamika rozwoju implantologii umożliwiła wyko-rzystanie wszczepów śródkostnych jako filarów zarówno w rekonstrukcjach protezami stałymi, jak i ruchomymi. Implanty śródkostne jako sztucz-ne filary umieszczosztucz-ne w kości są alternatywnym dla zębów naturalnych elementem narządu żucia, najbardziej zbliżonym, choć nie całkowicie od-zwierciedlającym warunki fizjologii narządu żucia.
Ta wyjątkowa forma podparcia uzupełnień prote-tycznych wymaga określonego podejścia ukierun-kowanego na indywidualnego pacjenta w aspek-cie morfologicznym i czynnościowym. Odmienna percepcja odbioru bodźców zewnętrznych w ja-mie ustnej zaopatrzonej w implanty związana jest z innymi strukturami neuronalnymi, zwanymi receptorami lub organami czuciowymi. Potrzebne jest rozróżnienie pomiędzy nociceptorami, termo- i mechanoreceptorami. Zasadnicza funkcja w od-czuciu somatycznym jest powiązana z
precyzyj-nym ruchem, a „funkcja czuciowa zębów” wpływa na motoryczną kontrolę ruchu żuchwy. Wiązadło przyzębne, którego brakuje przy implantach śród-kostnych spełnia w narządzie żucia istotną moto-ryczną funkcję z uwagi na zawartość nociceptorów i mechanoreceptorów.
Celem pracy jest prezentacja transmisji per-ceptywnej w narządzie żucia pacjentów ze zre-konstruowanym uzębieniem przy użyciu implan-towanych filarów w aspekcie neuroanatomicznym, histologicznym i psychofizycznym, w oparciu o do-niesienia z piśmiennictwa.
Percepcja jest uświadomioną reakcją czucia somatycznego narządu zmysłu na bodziec ze-wnętrzny. Różne systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzenie, słyszenie, odbiór sma-ku, zapachu, dotyku i zmiany temperatury. We wszystkich tych czuciowych reakcjach początko-wy kontakt ze światem zewnętrznym jest możlipoczątko-wy
Małgorzata Bielińska, Ryszard Koczorowski
dzięki istnieniu struktur neuronowych zwanych receptorami, zakończeniami nerwowymi lub orga-nami (Rycina 1).
W jamie ustnej dominującą rolę odgrywa na-rząd zmysłu odbierający smak oraz somatyczny układ czuciowy. Pierwszy, wrażliwy jest na odbiór bodźców chemicznych w postaci cząsteczek roz-puszczonych w płynie, działających na komórki chemoreceptorowe, zlokalizowane w obrębie jamy ustnej głównie w kubkach smakowych brodawek okolonych i liściastych języka. Drugi natomiast od-powiada na bodźce mechaniczne, termiczne i no-ciceptywne za pośrednictwem eksteroreceptorów [1]. Eksteroreceptory pełnią ważną rolę w percepcji sensorycznej i reakcji zwrotnej odpowiedzialnej za kontrolę motoryczną w narządzie żucia, a więc ru-chu z udziałem zębów, implantów, mięśni, stawów skroniowo-żuchwowych oraz miękkich tkanek we-wnątrzustnych. Przekazywana informacja czucio-wa wykorzystyczucio-wana jest dla celów ochronnych, poprawy motoryki i precyzyjnego gryzienia oraz żucia [2]. Przyzębne wiązadła szczytowe, policz-kowe i języpolicz-kowe są obficie zaopatrzone w nerwy czuciowe zakończone w postaci wolnych periferal-nych zakończeń nerwowych, zakończeń podob-nych do Ruffiniego oraz ciałek blaszkowatych [3].
W obrębie mechanoreceptorów znajdowane są 4 struktury receptorów obwodowych, takich jak ciał-ka Meissnera, ciałciał-ka Pacciniego, komórki Merkela i zakończenia Ruffiniego [4]. Wyróżnia się dwa ro-dzaje tych receptorów: typ I – o małym, ale wy-raźnie zaznaczonym polu odczuwania oraz typ II – o dużym rozproszonym polu czucia [5]. Ponadto podział receptorów uwzględnia szybko adaptujące się receptory tzw. RA (Rapidly Adapting), reagują-ce podczas dynamicznej fazy wystąpienia bodźca oraz receptory o powolnym procesie adaptacyj-nym tzw. SA (Slowly Adapting), które odpowiadają zarówno na dynamiczne, jak i statyczne działanie bodźca.
Receptory przyzębia zlokalizowane w dzią-śle, kości wyrostka zębodołowego, okostnej oraz
ozębnej, posiadające cechy mechanoreceptorów uczestniczą w eksteroceptywnej funkcji dotyko-wej. Około 75% mechanoreceptorów znajdują-cych się w ozębnej ma swoje komórki w zwoju nerwu trójdzielnego (zwoju Gassera), natomiast pozostałe 25% w jądrze śródmózgowia. Bodźce przebiegające przez zwój nerwu trójdzielnego ku jądru czuciowemu nerwu trójdzielnego w ośrodko-wym układzie nerwoośrodko-wym wywołują reakcje uświa-domione. Odruchy nieuświadomione natomiast przebiegają po dotarciu bodźców do czuciowych neuronów śródmózgowia [6].
Mechanoreceptory ozębnej kontrolują zmiany napięcia więzadeł przyzębnych i zwiększenie siły działającej na ozębną, pobudzając w ten sposób większą liczbę tych receptorów, a to z kolei po-woduje wzrost liczby impulsów przechodzących przez nerwy czuciowe do jądra nerwu trójdziel-nego. Wzrost ten generuje impulsy hamujące, przewodzone do jądra ruchowego i zmniejszają-ce liczbę impulsów ruchowych przekazywanych włóknom mięśniowym, osłabiając w ten sposób siły żucia. Analogiczny łuk odruchowy przechodzi od receptorów nacisku tzw. proprioreceptorów, zlokalizowanych w mięśniach i monitorujących napięcie mięśniowe [6]. Czynności fizjologiczne, takie jak żucie, połykanie i mówienie powodują powstawanie obciążeń różniących się zasadniczo pod względem częstości, liczby, czasu trwania i kierunku działania siły oraz w przypadku pra-widłowych funkcji, a ozębna zazwyczaj stwarza możliwości ich absorbowania i przekazywania do kości podpierającej tkankę. Niski próg wrażliwości mechanoreceptorów sprawia, że nawet delikatny ucisk wywierany na koronę zęba jest znakomicie lokalizowany i analizowany pod względem siły i kierunku. Próg wrażliwości receptorów bólu, czyli wolnych zakończeń nerwowych jest z kolei wyso-ki, co powoduje, że dopiero silne bodźce bólowe wywołują reakcje odruchowe, prowadzące do rozluźnienia mięśni, np. po nagryzieniu twardego pokarmu. Bogate unerwienie czuciowe ozębnej
Rycina. 1. Schemat organizacji funkcjonalnej układu nerwowego i przekaźnictwa sygnałów
Figure 1. Function of nervous system and signal transmission
Zjawisko osteopercepcji u pacjentów zaopatrzonych w implantoprotezy zębowe – przegląd piśmiennictwa
umożliwia regulowanie nadmiernych i nierówno-miernych obciążeń różnych elementów narządu żucia podczas czynności fizjologicznych i chroni ząb przed wtłoczeniem w głąb zębodołu, a wy-soka wrażliwość ozębnej na zewnętrzne bodźce mechaniczne sprawia, że więzadła przyzębia sta-nowią swego rodzaju „zwornik” pomiędzy żuciem a innymi funkcjami motorycznymi narządu żucia [7]. Stąd też więzadło przyzębne może być uwa-żane za kluczowe dla zachowań ruchowych i pro-cesu żucia. Istnieje ścisłe powiązanie pomiędzy ozębną oraz czynnością mięśni i dlatego u pacjen-tów bezzębnych zaopatrzonych w implanty nie ma bezpośredniej odpowiedzi odruchowej.
Fenomen osteopercepcji w oparciu o dowody neuroanatomiczne
Zarówno tkanki otaczające implanty, jak i rodzaj połączenia wszczepów z kością różnią się zasad-niczo od tkanek otaczających i kotwiczących zęby w kości wyrostka zębodołowego. Implant umo-cowany jest w strukturze kości na zasadzie funk-cjonalnej ankylozy, określonej przez Branemarka jako osteointegracja, czyli bezpośredni struktural-ny i funkcjonalstruktural-ny kontakt pomiędzy kością a po-wierzchnią implantu [8]. Cechą różnicującą połą-czenie z kością śródkostnego wszczepu od zęba naturalnego jest brak ozębnej przy implancie, a tkanki miękkie otaczające jego szyjkę zawiera-ją włókna przyzębne w postaci nadzębodołowego aparatu więzadłowego, biegnącego równoległe do długiej osi implantu i tworzące nabłonkowy kołnierz. Przyczep nabłonkowy łączy się z po-wierzchnią wszczepów śródkostnych za pomocą hemidesmosomów i blaszki podstawnej podobnej do występującej przy zębach. Odmienna jest także architektura kości, w której pogrążony jest wszczep śródkostny, ze względu na brak łęgów zębodoło-wych bądź przegród międzyzębodołozębodoło-wych, które ulegają resorpcji po ekstrakcji zębów [9].
Pomimo tych wydawałoby się istotnych różnic, sprawność czynnościowa narządu żucia zrekon-struowanego przy użyciu wszczepów śródkost-nych jest duża, a podłożem tego zjawiska jest tzw.
fenomen osteopercepcji. Zjawisko to opisywane jest jako aktywacja zakończeń nerwowych w oto-czeniu implantu śródkostnego, w wyniku transmi-towanych przez uzupełnienie protetyczne bodź-ców zgryzowych na kość.
Wszelkie ingerencje w uzębionym narządzie żucia (ekstrakcje, przeciążenia, wyłamania itp.) naruszają mechanoreceptory ozębnej zmieniając tym samym czuciową reakcję zwrotną, oraz mody-fikują funkcje dotykowe i motorykę narządu żucia.
Jakikolwiek stan wpływający na mechanorecepto-ry przyzębia może zmieniać ścieżkę czuciowego sprzężenia zwrotnego i w taki sposób wpływać na funkcję dotykową i precyzyjną regulację kon-troli nad motoryką żuchwy. Najbardziej znacząca zmiana w przyzębiu zachodzi podczas
ekstrak-cji zębów, gdyż dochodzi do utraty dużej liczby eksteroreceptorów ozębnej, pełniących funkcję w percepcji sensorycznej i reakcji zwrotnej odpo-wiedzialnej za kontrolę czynności.
Po implantacji wszczepów śródkostnych, zja-wisko funkcjonalnej reinerwacji, czyli ponownego unerwienia wynikającego z czynności nie zosta-ło jak dotąd udowodnione. Zdolności funkcjonal-ne układu stomatognatyczfunkcjonal-nego zaopatrzofunkcjonal-nego w implantoprotezy, jak podaje Abarca i wsp. [10], są duże, a stan ten związany jest z obecnością pewnej obwodowej ścieżki odpowiedzi zwrotnej do kory czuciowej na skutek aktywacji receptorów umiejscowionych w kości i okostnej otaczającej implant zębowy. Zjawisko to określone zostało jako osteopercepcja, jednakże mechanizm bę-dący podłożem tego fenomenu pozostaje nadal w sferze badań.
Dzięki odpowiedzi receptorów umiejscowio-nych w okolicy implantu możliwe jest odtworzenie właściwej obwodowej efektywnej ścieżki odpo-wiedzi zwrotnej. Ta hipotetyczna integracja może prowadzić do lepszej akceptacji i bardziej natural-nego funkcjonowania protezy zębowej.
Psychofizyczne podłoże osteopercepcji Zjawisko osteopercepcji pozostające w sferze ba-dań rozważane jest na gruncie psychologicznym i psychofizycznym, a przewodnictwo bodźców do-tykowych przez alloplastyczne filary śródkostne oceniane jest przy użyciu tzw. aktywnych i pasyw-nych testów.
W testach aktywnych z zastosowaniem folii alu-miniowej o różnej grubości, umieszczonej pomię-dzy powierzchniami żującymi zębów lub/i różnych konstrukcji implantoprotetycznych, określa się su-biektywne odczucia badanego pacjenta. Badania przeprowadzone przez Batista i wsp. [11] wykaza-ły, że istnieje zdolność odczuwania bodźców do-tykowych przewodzonych przez protezy wsparte na implantach, a odczucie to różni się w zależno-ści od konstrukcji i długozależno-ści okresu adaptacji im-plantoprotezy. Niektórzy pacjenci w początkowym okresie użytkowania implantoprotez wykazują obniżoną zdolność odczuwania i rozpoznawania obciążeń zgryzowych. Wynika to z ograniczone-go czucia zewnątrzustneograniczone-go spowodowaneograniczone-go bra-kiem eksteroreceptorów i wpływa na obiektywne i/
lub subiektywne odczucie „stukania” zębami oraz zmianą w zakresie artykulacji mowy, wynikającą ze zmienionego czucia gnostycznego (przewaga bodźców z receptorów językowych, mięśniowych nad bodźcami z receptorów okostnowych) [12].
Dowiedziono, że pacjenci ze zrekonstruowa-nymi łukami zębowymi za pomocą protez stałych lub całkowitych protez ruchomych z retencją na implantowanych filarach (overdenture) mogą od-bierać bodźce dotykowe na poziomie zbliżonym do uzębienia naturalnego, co z kolei nie jest moż-liwe w przypadku konwencjonalnych protez
cał-Małgorzata Bielińska, Ryszard Koczorowski
kowitych opartych na śluzowo-kostnym podłożu.
To dowodzi istnienia neurofizjologicznej integracji wszczepów śródkostnych z układem stomatogna-tycznym na różnych odcinkach odbioru bodźców.
Tabela 1 ilustruje różnice jakie istnieją pomię-dzy zębami, protezami i śródkostnymi wszczepa-mi w dwóch (czynnym i biernym) progach czucio-wych.
Podobne wyniki otrzymali w swoim badaniu Enkling i wsp. [13], stwierdzając, że odbieranie bodźców dotykowych przez implantowany wsz-czep, w sytuacji obecności przeciwstawnego zęba naturalnego, jest podobne jak w przypadku uzę-bienia własnego. Podkreślić należy natomiast, że obserwacje kliniczne wskazują na znacznie mniej-szą zdolność wykrywania i adaptowania się do zaburzeń zwarcia u pacjentów z uzupełnieniami opartymi wyłącznie na implantach w odniesie-niu do pacjentów z uzupełnieniami na zębach ze zdrowym przyzębiem [12]. Podkreślić należy także odmienną integralność sensoryczno-percepcyjną różnych rodzajów konstrukcji implantoprotetycz-nych. W przypadku całkowitych protez ruchomych opartych przynajmniej częściowo na błonie ślu-zowej wyrostka zębodołowego i/lub podniebienia zaobserwowano, przynajmniej w początkowym okresie użytkowania, lepszą transmisję bodź-ców z błony śluzowej i okostnej do ośrodkowego układu nerwowego, w stosunku do protez stałych opartych wyłącznie na wszczepach śródkostnych.
Udowodniono także, że pacjenci zaopatrzeni pro-tezami stałymi, które są oparte przynajmniej czę-ściowo na zębach naturalnych, dzięki strukturze i funkcji tkanek przyzębia posiadają lepszy stopień sensoryczno-percepcyjnej integralności, warun-kującej lepszą odpowiedź na różnorodne bodźce, w tym także na bodźce zwarciowo-zgryzowe, niż pacjenci z protezami opartymi wyłącznie na im-plantach. Istnieje bowiem szereg odruchów (np.
Rubinowa) regulujących stopień napięcia mięśni żwaczowych w zależności od stopnia podrażnienia eksteroreceptorów przyzębia lub tkanek miękkich podłoża. Klinicznie wykazano, że protezy stałe, oparte zarówno na implantach, jak i zębach (tzw.
filarach mieszanych), sprzyjają szybszej adaptacji i komfortowi żucia. [12]
W testach pasywnych wykorzystuje się aktywa-cję filarów alloplastycznych prądem elektrycznym, a następnie określa się obecność trójdzielnych somatosensorycznych potencjałów wzbudzonych (TSEP – Trigeminal Somatosensory Evoked Po-tentials) przy użyciu elektroencefalogramu [14].
Pomimo trudności związanych z uzyskaniem ciszy tła i koniecznością zastosowania zaawansowa-nych analizatorów sygnału [15] zaobserwowano, że przewodzenie impulsów elektrycznych przez wszczepiony implant jest możliwe mimo braku ozębnej. Dzieje się tak dzięki obecności recepto-rów znajdujących się w okostnej i kości otaczają-cej zintegrowany implant.
Inną nieinwazyjną metodą, określającą funkcje dotykowe jest obrazowanie aktywności kory mó-zgowej poprzez zastosowanie funkcjonalnego ma-gnetycznego rezonansu jądrowego (fMRI – Func-tional Magnetic Resonance Imaging) [16, 17], które w połączeniu z innymi technikami (np. TSEP) po-zwala na precyzyjne określenie funkcji układu so-matosensorycznego w obrębie jamy ustnej [16, 18].
Badania wykorzystujące metodę fMRI przeprowa-dzone przez Habre-Hallage i wsp. [19] wykazują, że punktowe mechaniczne pobudzanie implantów prowadzi do aktywacji somatosensorycznych ob-szarów korowych, a także wskazują na współistnie-nie plastyczności centralnego układu nerwowego, związanej z terapią implantoprotetyczną [20]. Na skutek ekstrakcji zębów i utraty ozębnej obszary kory mózgowej pozbawione organu docelowego zostają uwrażliwione na odbiór bodźców pocho-dzących z receptorów obwodowych zlokalizowa-nych w kości wyrostka zębodołowego, stawach skroniowo-żuchwowych, okolicznych mięśniach, błonie śluzowej i skórze. Stąd też wyróżnia się re-ceptory I rzędu (w ozębnej), przesyłające bodźce w kierunku mięśni żwaczowych, z wykorzysta-niem neuronów pośrednich OUN, wywierających wpływ na wzorzec ruchomości żuchwy, harmonię zwarciową, a nawet regulację sił żucia [12] oraz re-ceptory II i III rzędu, oddalone od połączenia filaru z kością, co ogranicza czucie gnostyczne i wydłu-ża okres adaptacji do protez. Naukowcy sugeru-ją, iż aktywacja kory mózgowej jest zasadniczym mechanizmem leżącym u podstaw osteopercep-cji. Te badania pokazują, że punktowa stymulacja mechaniczna implantów stomatologicznych akty-wuje zarówno pierwotne, jak i wtórne obszary kor-tykalne somatoczuciowe. Sugerowane jest także występowanie tzw. plastyczności mózgu, kiedy usunięte zęby są zastąpione implantami. Ta korty-kalna aktywacja może stanowić leżący u jej pod-staw mechanizm osteopercepcji.
Uważa się, że aktywność określonych obsza-rów kory mózgowej koreluje z protokołem implan-tacyjnym, zależnym od czasu wprowadzenia im-plantów. Należy wziąć pod uwagę, że ekstrakcja Tabela 1. Różnice progów czuciowych pacjentów z zębami, protezami i implantami
Table 1. Differences in sensitivity thresholds in patients with teeth, dentures and implants
Rodzaj podparcia Próg czynny (wykrywanie grubości) Próg bierny (wykrywanie obciążeń)
Ząb naturalny (żywy lub leczony endodontycznie) 20 μm 2 g
Proteza ruchoma 150 μm 150 g
Implant podpierający protezę 50 μm 100 g
Zjawisko osteopercepcji u pacjentów zaopatrzonych w implantoprotezy zębowe – przegląd piśmiennictwa
zębów i natychmiastowa implantacja może wy-woływać różne kortykalne przemodelowanie, od-mienne od zastosowania tradycyjnych dwufazo-wych rehabilitacji jakie mają miejsce w implantacji późnej [7]. Ponadto natychmiastowa implantacja pozwala na zachowanie większej liczby wolnych zakończeń nerwowych w tkankach otaczają-cych wszczep śródkostny [21, 22]. Optymalizacja wyników rehabilitacji implantoprotetycznej jest wieloczynnikowym procesem, w zakres które-go wchodzi właściwe zaplanowanie i precyzyjne przeprowadzenie zabiegu implantacji, uwzględ-niające zjawisko neuroplastyczności kory mó-zgowej skorelowanej z formą protokołu implan-tacyjnego [23]. Zastosowanie natychmiastowych wszczepów śródkostnych jako metody odtwórczej utraconych zębów wymaga ukierunkowanego na implantoprotetykę badania i właściwej kategory-zacji oraz kwalifikacji pacjenta do terapii zabie-gowej. Należy jednoznacznie określić czynniki, które mogą ograniczyć jej skuteczność lub nawet dyskwalifikować zastosowanie tych inwazyjnych procedur [24].
Parafunkcje, takie jak zgrzytanie, zaciskanie zębów, bruksizm, stanowią przeciwwskazanie dla natychmiastowej formy implantacji wszczepów śródkostnych, ze względu na negatywny wpływ nadmiernych sił zgryzowych w fazie gojenia i ryzy-ko związanych z tym przeciążeń zgryzowych [25].
Histologiczny aspekt zjawiska osteopercepcji Badania Haesmana [26] dowodzą, iż ekstrakcja zębów skutkująca utratą ogromnej liczby czucio-wych włókien nerwoczucio-wych wiąże się z około 20%
redukcją mielinowych włókien z nerwu zębodoło-wego dolnego. W obrębie tego nerwu włókna ner-wowe zaopatrujące zęby oraz przyzębie pozostają zatem częściowo zachowane utrzymując swoją funkcję. Niemniej jednak większość zachowa-nych mechanoreceptywzachowa-nych neuronów w jądrze śródmózgowia traci niektóre funkcje [27]. Bada-nia histologiczne nad obecnością i sprawnością czynnościową nerwów czuciowych w tkankach otaczających implant wykazują, iż istnieje pewien sposób ponownego unerwienia (reinervation) tka-nek znajdujących się w okolicy implantu (tkanki periimplantowe) [22, 28].
Mimo, iż ingerencja chirurgiczna związana z wprowadzeniem wszczepu śródkostnego pro-wadzi do degeneracji włókien nerwowych znajdu-jących się w obrębie pola operacyjnego, zaobser-wowano pojawianie się nowych włókien i wolnych zakończeń nerwowych już w ciągu pierwszego tygodnia procesu gojenia się tkanek po zabiegu chirurgicznym [29]. Jahangiri i wsp. [30], w ba-daniach przeprowadzonych w 2005 r. na psach, wskazują na możliwość istnienia zjawiska częścio-wej regeneracji więzadeł przyzębnych (ozębnej) na powierzchni implantu, jednak powiązanie tego zjawiska z odtworzeniem obwodowego szlaku
odpowiedzi zwrotnej wymaga dalszych analiz do-świadczalnych.
Jest bezsprzeczne, iż ze względu na brak ela-stycznych włókien ozębnej sztywne zakotwicze-nie wszczepów śródkostnych w kości wyrostka zębodołowego powoduje, iż uzupełnienia prote-tyczne oparte na implantach przenoszą siły żu-jące bezpośrednio na struktury kostne narządu żucia. A zatem, siły wywierane na zintegrowane implanty śródkostne przenoszone bezpośrednio na kość wyrostka zębodołowego i powodujące odkształcenia kości prowadzą do aktywacji re-ceptorów znajdujących w tkankach periimplantu, tj. kości i okostnej. Mechanoreceptory znajdujące się w okostnej biorą więc udział w odbiorze bodź-ców dotykowych.
Odnotować należy, że wzrost w poziomie pro-gu czucia (im wyższy próg czucia, tym gorsza per-cepcja) sugerujący zmniejszenie funkcji dotykowej i pogorszenie odpowiedzi odnotowuje się przy:
znieczuleniu, zapaleniu przyzębia, ekstrakcji, re-plantacji, starzeniu się, polineuropatii.
Podsumowanie
Terapia implantoprotetyczna, mająca na celu re-konstrukcje różnego rodzaju braków zębowych, jest obecnie powszechnie stosowaną metodą, a coraz nowsze systemy implantologiczne po-zwalają na udoskonalenie efektów rehabilitacji protetycznej, zapewniając pacjentom psycho-somatyczny komfort. Pomimo, iż leczenie im-plantoprotetyczne wyszło poza sferę analiz eks-perymentalnych, ciągle prowadzone są dalsze badania i obserwacje naukowe w celu uzyskania optymalnego efektu terapii, maksymalnie zbliżo-nego do sytuacji jaka występuje w jamie ustnej z uzębieniem naturalnym. Szereg dostępnych na rynku narzędzi pozwala skutecznie monitorować uzupełnienia protetyczne oparte na śródkostnych wszczepach, które w sposób zbliżony do fizjolo-gii pozwalają przenosić siły żujące bezpośrednio na struktury kostne narządu żucia i wykorzystują zjawisko osteopercepcji. Choć istnieją histolo-giczne, neurofizjologiczne i psychofizyczne dowo-dy na występowanie osteopercepcji, wyjaśnienie wszystkich mechanizmów leżących u podłoża tego fenomenu, wpływającego na czynność układu stomatognatycznego odtworzonego za pomocą wszczepów śródkostnych, pozostaje przedmiotem dyskusji i wymaga dalszych badań naukowych.
Odpowiedź zmysłowa pełni zasadniczą rolę w precyzyjnej kontroli motoryki w narządzie żucia.
Brak ozębnej przy śródkostnych implantach za-pewnia aktywację mechanoreceoptorów w oko-ło implantowej kości oraz sąsiadującej okostnej i zdaje się zastępować brak fizjologicznego apa-ratu zawieszeniowego. Sprzyja to odbudowaniu właściwej ścieżki odpowiedzi układu nerwowego na lokalne wewnątrzustne bodźce. Kontrola czu-ciowo-ruchowa u pacjentów zaopatrzonych w
im-Małgorzata Bielińska, Ryszard Koczorowski
planty zębowe zapewnia naturalną funkcję układu stomatognatycznego poprzez fizjologiczną i psy-chofizyczną integrację z organizmem człowieka na wielu płaszczyznach adaptacyjnych.
Piśmiennictwo
Kmieć Z. Histologia i cytofizjologia zęba i jamy ustnej.
[1]
Błona śluzowa jamy ustnej. Elsevier Urban & Partner.
Wrocław. 2007:114–123. Polski
Trulsson M. Sensory-motor function of human periodon-[2]
tal mechanoreceptors. Journal of Oral Rehabilitation.
2006;33(4):262–273.
Lambrichts I, Creemers J, Van-Steenberghe D. Morpholo-[3]
gy of neutral endings in the human periodontal ligament:
An electron microscopic study. J Period Res. 1992;27:
Ziętek. Periodontologia. Tkanki przyzębia. Elsevier Urban
& Partner, Wrocław. 2011:1–19.
Lindhe J, Lang NP, Karring T. Clinical Periodontology [7]
and Implant Dentistry. Periodontal Tactile Perception and Peri- Implant Osseoperception. Blackwell Publishing Ltd.
Oxford. 2008:108–125.
Branemark PI, Adell R, Albrektsson T, Lekholm U, Lund-[8]
kvist S, Rockler B. Osseointegrated titanium fixtures in the treatment of edentulousness. Biomaterials. 1983;1;4;1:
25–28.
Pietruska M, Pietruski J. Periodontologiczno-implantolo-[9]
giczna chirurgia plastyczna. Wybrane zagadnienia z ana-tomii przyzębia i tkanek otaczających implanty. Czelej,
giczna chirurgia plastyczna. Wybrane zagadnienia z ana-tomii przyzębia i tkanek otaczających implanty. Czelej,