Zmiana halsu

Podobnym zupełnie w wykonaniu do „zwrotu przez rufę“ jest manewr „zmiana halsu“. Jeśli przy jeździe z wiatrem, wiatr dący ztyłu zaczyna trochę skręcać w stronę, po której mamy obecnie grot i jest obawa, że może przerzucić samowolnie żagiel na drugą stronę, coby mogło sprowadzić nieobliczalne czasem następstwa, zmieniamy hals t. j. postępujemy jak przy zwrocie przez rufę nie zmieniając jednakowoż naszego kursu.

5. Człek za burtą

Manewr, który musi być ćwiczony przez załogi wszystkich jachtów a w szczególności takich, których terenem działalności jest morze lub wielkie wody śródlądowe, aby w danym wypadku, gdzie chodzi o życie ludzkie, mógł być wykonany dobrze i z pożytkiem.

Bierzemy pod uwagę, że wszystkie jachty żeglujące na wielkich wodach są zawsze zaopatrzone w przyrządy ratunkowe, jak: koła, kamizelki kapokowe, boje i t. p. i że załoga umie pływać. Ćwiczy się ten manewr przez rzucenie boi i w następstwie postępowanie jakby chodziło o człowieka tonącego.

Gdy rozlegnie się krzyk „Człek za burtą", który wydaje pierwszy lepszy z załogi, spostrzegłszy upadającego. z pokładu do wody, najbliżej będący rzuca koło ratunkowe lub inny przyrząd tonącemu tak, aby padł jak najbliżej, jednakowoż nie trafiwszy go. Jeden z załogi obserwuje cały czas miejsce, gdzie się tonący znaj­ duje i podaje kierunek. Ważne jest to szczególniej na morzu pod­ czas dużych fal.

36

Jacht zaś zależnie od kursu względem wiatru wykonuje odpo­ wiedni zwrot i podjeżdża do tonącego idąc w ostatnim momencie jak najwolniej (prosto na wiatr z zluzowanemi Szkotami), a po od- powiedniem zbliżeniu się przyjmuje na pokład tonącego.

Jeśli jacht holuje na linie bąka (łódeczkę okrętową, niem. Beiboot), to równocześnie z rzuceniem koła ratunkowego, siada doń któryś z załogi i jeśli to ze względu na stan morza możliwe, wiosłuje do tonącego, biorąc go przez pawęż lub przez dziób (a nie przez burtę) do łodzi.

Cały powyższy opis manewru i postępowania przy wpadnięciu kogoś z załogi do wody, ulega najrozmaitszym zmianom, zależnie od chwilowych warunków. Dlatego też jedyną gwarancją udania się tego czasem bardzo ciężkiego manewru, jest oprócz dzielności i błyskawicznego orjentowania się załogi, ciągłe ćwiczenia przy rozmaitych warunkach pogody.

6. Refowanie

Refowanie czyli zmniejszanie żagli, możnaby przy dzisiejszym stanie techniki urządzeń jachtowych, nazwać zwijaniem żagli, gdyż odbywa się to zapomocą przyrządu zwanego zwijaczem, który na­ wija grot na bom. Na każdym nowoczesnym jachcie grot, a czasem i fok daje się zwijać, jeśli chcemy go zmniejszyć przy silnym wietrze.

Na wielkich turystycznych jachtach morskich są urządzenia do refowania żagli dawnym sposobem, czasem jako rezerwa, w razie gdyby zwijacz doznał jakiej awarji.

Stary sposób zmniejszania czyli refowania żagli jest trochę trudniejszy i mozolniejszy a polega na tem, że żagiel wielki (grot) i przednie dolne żagle mają ponaszywane w pewnych odstępach równolegle do dolnego leika (lina obrębiająca żagiel od dołu) wzmacniające pasy płótna „wstęgi refowe", na których w pewnych odległościach wszyte są linki, obustronnie wiszące (ceizingi) linki refowe. Zapomocą tych linek związuje się dolną część żagla u grota, przymocowując go do borna, przy przednich zaś żaglach zwinąwszy dolną część żagla poniżej linek refowych. Pobieżny opis powyższy musi być w naturze wykonany, gdyż wtedy może dopiero młody żeglarz poznać jak się taki ref robi. Teorja w tym wypadku zostaje wtyle za doświadczeniem i ćwiczeniami praktycznemi.

Dziś wszystkie sposoby refowania, polegają na zwijaniu grota na bom, zapomocą dźwigni z kołem zębatem z zatrzaskiem, lub

na śrubie bez końca t. z. ślimakiem i odpowiednich trybach na okuciu borna, są to „zwijacze żagla". Na większych turystycznych jachtach morskich, zatrzymano dotychczas dawny sposób refowania, który mimo tego, że mozolniejszy i przy manewrze refowania wy­ maga całej załogi, jest on jednakowoż przy wielkich powierzch­ niach żagli, pewniejszy. Zresztą jacht turystyczny morski ma żagle zasadnicze małe, których nie trzeba tak prędko przy silnym wietrze zmniejszać, jak to się dzieje na nadmiernie ożaglowanych jachtach wyścigowych.

Przednie żagle zwija się chyba tylko w specjalnych konstruk­ cjach. Zwykle ma jacht nowoczesny parę różnej wielkości foków i kliwrów na zmianę i podwójne fały przednich żagli, aby w razie potrzeby zmienić większy na mniejszy lub odwrotnie.

Ponieważ trudno przewidzieć zawsze w porcie jaka pogoda i wiatr będzie na morzu, odbywa się więc zmniejszanie żagli naj­ częściej w podróży lub na regatach, zdała od portu wtedy, kiedy bezpieczeństwo załogi i statku tego wymaga. Prócz tego trzeba zapamiętać, że nowoczesny jacht niezawsze idzie najszybciej przy pełnych żaglach. Jeśli ich za dużo lub nie są zmniejszone, kładą jacht podczas wielkiego wiatru mocno na bok i statek nie idzie na swej linji wodnej konstrukcyjnej, mając przez to dużo więcej oporu w wodzie, a więc nie rozwija swej normalnej szybkości.

A zatem: mniejsze i lżejsze jachty refują swe żagle wcześniej a wielkie i ciężkie o wiele później, lecz i to wszystko zależy od wyczucia, doświadczenia i zżycia się kapitana i załogi z jachtem. Zawsze jednakowo a szczególniej podczas regat, jest złotą regułą, że łatwiej o d r e f o w a ć jak z a r e f o w a ć i ten jest dobrym że­ glarzem, który wie, kiedy to uczynić.

Refowanie żagla wielkiego (grota) (podczas nadchodzącej burzy lub szkwałów) musi być jak następuje wykonane.

Przedewszystkiem dla ulżenia a nawet umożliwienia zwinięcia grota musi jacht być zwrócony na wiatr a w momencie zwijania nawet wprost przeciw wiatru. Jest to rzecz wymagająca wielkiej uwagi i doświadczenia ze strony sternika, gdyż jachtu nie można długo utrzymać w takiej pozycji, a nie wolno sternikowi przedłużać tego momentu, bo jacht może stracić rozpęd, a wtedy nie słucha już steru, co jest wprost niebezpiecznem. Jacht nie słuchający steru, staje igraszką fal i wiatru, do czego sternik nigdy nie powinien dopuścić.

38

Po decyzji kapitana co do zmniejszenia żagli kilku wyznaczo­ nych z załogi staje do obsługiwania fałów, dwóch zaś do skręcania żagla zapomocą przyrządu do refowania (zwijacza), na dany znak przez kapitana w momencie w którym jacht staje prawie przeciw wiatru zwijają jak najprędzej żagiel, który w miarę zwijania opu­ szczają ci z załogi, którzy stoją przy fałach, sternik zaś zwraca jacht na wiatr, aby mu dać rozpęd i znowu powtarza się ta sama praca co poprzednio aż do odpowiedniej komendy kapitana. Fały zostają umocowane, manewr skończony i jacht idzie dalej swoim kursem.

Zmiana przednich żagli na mniejsze nie przedstawia już żad­ nych trudności.

W czasie manewru refowania grota reszta załogi pomaga sternikowi przy obsłudze grota, wyciągając listewki z żagla, pil­ nując regularnego zwijania się płótna na bomie i wyklarowując dirki i uchwyty.

Na małych jachtach bezbalastowych, jest najpewniej wykonywać cały manewr zwijania żagli na brzegu lub w porcie, gdyż z po­ wodu małej stateczności tego rodzaju statków, udaje się to tylko bardzo zgranej, wyćwiczonej i znającej dobrze swój jacht załodze i naturalnie tylko przy średnej siły wiatrach.

Zatrzymałem się dłużej opisując warunki i sposoby refowania, jako manewru ważnego, który zmniejsza niebezpieczeństwo i od­ bywa się zwykle przy zbliżającej się burzy lub w czasie nadlatu­ jących szkwałów.

Rozwinięcie (rozrefowanie) żagli jako manewr wykonywany w czasie słabnących wiatrów i lepszych już warunków ogólnych jest łatwym i odbywa się technicznie tak samo jak i zwijanie żagla.