Cechy teksturalne osadu, takie jak średnica ziarna i jej pochodne, niosą w przypadku nadmorskich mokradeł istotną informacje o naturze procesów dostarczających materię mineralną. Deponowany materiał, za wyjątkiem strumienia eolicznego, pochodzi, z morfologicznego punktu widzenia, z obszarów niżej położonych - dna morza lub laguny. Procesy dostarczające osad z tych dwóch środowisk różnią się energią, a zatem cechy uziarnienia mogą dostarczyć informacji o źródle materii mineralnej w badanym środowisku (Folk i Ward 1957; Pejrup 1988).
Analizując profile pionowe średniej średnicy ziarna, można zauważyć, że poza nielicznym wyjątkami zmiany wartości nie przekraczają 0,5 - 1 phi. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, iż pojedyncze zalewy sztormowe pozostawiają po sobie warstwę osadu o zbyt małej miąższości aby utworzyć zauważalną i możliwą do odseparowania laminę,. Próby, o jedno lub dwu-centymetrowej miąższości, obejmują przedział czasowy od jednego roku do kilkunastu lat. Ślady zdarzeń związanych ze sztormami ulegają przez to częściowemu zatarciu, chociaż nadal wpływają na wartości wskaźników cech teksturalnych. Wysoka domieszka frakcji piaszczystej we wszystkich próbkach zdaje się ponadto sugerować, iż zalewy sztormowe są częstym zjawiskiem, nawet jeśli nie pozostawiają po sobie wyraźnego śladu w litologii. Z wymienionych powodów zdecydowano się na zastosowanie klasyfikacji teksturalnej Flemminga (2000), przeznaczonej dla środowisk, w których nie występuje frakcja żwirowa. Terminologia, zmodyfikowana w celu lepszego odzwierciedlenia środowiska zalewowego oraz użyte przedziały podsumowane są w Tabeli 8.1.
Zastosowanie klasyfikacji Flemminaga do badanych osadów prezentuje Rycina 8.1. Większość prób należy do klas drobnoziarnistych - piaszczystego i lekko-piaszczystego namułu, przy czym wspomniana wcześniej domieszka frakcji piaszczystej powoduje, że żadna z prób nie została zaklasyfikowana jako czysty namuł. Niska zawartość iłu, w stosunku do frakcji mułkowej świadczy natomiast według Pejrupa (1988), o wysokiej energii środowiska. Na Rycinie 8.1 jest to widoczne w postaci koncentracji próbek w dolnej części diagramu. Należy zwrócić uwagę na mało liczną ale istotną grupę osadów silnie piaszczystych - są one śladem najbardziej intensywnych zalewów sztormowych.
Tabela 8.1. Terminologia opisowa zastosowana w dwuczęściowej klasyfikacji Flemminga (2000).
Rycina 8.1. Diagram trójkątny klasyfikacji teksturalnej osadów klastycznych Pejrupa (1988) w modyfikacji Flemminga (2000). Na osiach przedstawiono zawartości procentowe poszczególnych frakcji.
W podziale na frakcje: piaszczystą, mułkową i ilastą, ujawnia się duża jednorodność prób, co utrudnia dalszą klasyfikację. Na podobny problem natknęli się Rotnicki
Klasa teksturalna Klasa wg. Flemminga (2000)
<5 Namuł Mud
5-25 Namuł lekko piaszczysty Slightly sandy mud
25-50 Namuł piaszczysty Sandy mud
50-75 Mulisty piasek Muddy sand
75-95 Lekko mulisty piasek Slightly muddy sand
>95 Piasek Sand
Zawartość mułu ( >4 phi) [%]
i Młynarczyk badając osady korytowe Prosny (1989). Zastosowane przez nich rozwiązanie polega na zmianie zakresu wielkości ziarna, obejmowanego przez poszczególne grupy. Podobnie postąpiono w przypadku badanych osadów, dobierając przedziały empirycznie, na podstawie kryterium największego zróżnicowania. W pierwszej grupie umieszczono piaski grubo i średnioziarniste, w drugiej piaski drobne i mułki gruboziarniste a ostatnią stanowią mułki średnio i drobnoziarniste oraz iły. Rezultatem powyższych działań jest Rycina 8.2.
Rycina 8.2. Diagram trójkątny klasyfikacji teksturalnej osadów. Na osiach przedstawiono zawartości procentowe poszczególnych frakcji. Literami oznaczono grupy osadów - patrz opis w tekście.
Na przekształconym diagramie wyróżniono cztery grupy osadów. Pierwszą i jednocześnie najliczniejszą z nich, oznaczono na diagramie literą A. Są to najdrobniejsze osady pochodzące z wewnętrznych części mokradeł, zarówno delty wstecznej Łeby jak i Łupawy: ŁEBA-W2, ŁUPAWA-E5 oraz brzegów jeziora Łebsko: ŁEBSKO-2. Budują one mineralny składnik torfów i organicznych namułów drobnoziarnistych. Niska zawartość najgrubszej frakcji wynika z oddalenia od kanału rzecznego i co za tym idzie niższej energii
zalewów. Do tej grupy zaliczają się również nieliczne próbki pochodzące z części zewnętrznych delt wstecznych, reprezentujące materiał akumulowany w warunkach braku silnych zalewów sztormowych.
Osady rdzeni, położonych w wewnętrznej części mokradła, znajdują się w większości w grupie B. Charakteryzują się one zmienną zawartością najgrubszej frakcji i niską, mniejszą niż 50%, zawartością frakcji najdrobniejszej. Jest to wynik działania dwóch odmiennych procesów depozycyjnych - zalewów rzecznych, osadzających drobny i średnioziarnisty materiał oraz epizodów zalewów sztormowych dostarczających najgrubszą frakcję - jednak nie w ilości wystarczającej do utworzenia wyraźnej warstwy. Rezultatem jest mieszanina dwóch frakcji. Minimalna miąższość warstwy sztormowej, która gwarantuje jednoznaczne odwzorowanie w osadzie, nie jest znana i zależy między innymi od intensywności procesów bioturbacji i natężenia akumulacji osadu (Mertz i in. 2003). Utwory, które są śladem zdarzeń sztormowych stanowią kolejną grupę - oznaczoną jako C na Rycinie 7.2. W jej obręb wchodzą pojedyncze próby z wewnętrznej części mokradła.
Można powiedzieć, że wspomniane trzy grupy tworzą spektrum osadów zależne od dostawy materiału gruboziarnistego, czyli od zalewów sztormowych. Zachowują one prawidłowości przestrzenne charakterystyczne dla równiny zalewowej i ekosystemów marszy - osad drobnieje i staje się bardziej jednorodny w miarę oddalania od kanału rzecznego (Yang 1999; Woolnough i in. 1995; Allen 2009). Odrębną klasę (D) wydzielono dla części próbek ze wschodniej części delty wstecznej Łeby. W przypadku tego obszaru zakres rozpiętości osadów jest bardzo duży, przypominając w tym względzie osady delty Łupawy (np. ŁUPAWA-E4), jednak praktycznie brak jest frakcji najdrobniejszej. Na podstawie informacji uzyskanych w Dyrekcji Słowińskiego Parku Narodowego oraz z rozpoznania w terenie, wiadomym jest, że na wschodnim brzegu delty prowadzona jest wycinka trzciny. Jest zatem prawdopodobne, że brak pokrywy roślinnej, przynajmniej przez część roku, powoduje powstanie warunków hydraulicznych odmiennych od brzegu zachodniego i brak możliwości depozycji frakcji ilastych (Frey i Basan 1985).
Zakładając, iż cechy teksturalne profilu pionowego osadów odzwierciedlają pozycję danego punktu mokradła w stosunku do linii brzegowej (Allen 1993), można wyróżnić trzy rodzaje trendów wielkości ziarna (Allen 1996; Haslett i in. 2003):
• lekko malejący - odpowiadający stanowi równowagi;
• rosnący - towarzyszący regresji geosystemu w kierunku lądu i występujący naturalnie jako efekt wzrostu poziomu morza (Titus 1988);
Omawiany geosystem nie znajduje się pod wpływem procesów o intensywności porównywalnej z wybrzeżami pływowymi, nie można zatem spodziewać się występowania tak jednoznacznych tendencji jak powyższe. Mimo to, wykresy średniej średnicy ziarna (patrz Rozdział 5), pokazują ślady stopniowego drobnienia osadu ku stropowi lub brak wyraźnych trendów. Taka sytuacja odpowiada stanowi dynamicznej równowagi z poziomem morza. Z ogólnego obrazu wyróżniają się jedynie osady wschodniej części delty wstecznej Łeby, w których spadek wielkości ziarna ku powierzchni jest wyraźny i silny.
Sytuacja ta wydaje się zmieniać w najmłodszych osadach, powyżej głębokości 20 centymetrów. Dobrze jest to widoczne na przykładzie wskaźnika skośności uziarnienia (Rycina 8.3). Z wyjątkiem osadów zachodniej części delty wstecznej Łupawy, we wszystkich profilach zaznaczają się trendy ujemne. Ujemna skośność łączona jest z osadami pochodzącymi z otwartego wybrzeża morskiego (Duane 1964), co w połączeniu z obserwowanym wzrostem zawartości frakcji piaszczystej, pozwala domniemywać o zwiększającym się udziale materii mineralnej dostarczanej przez zalewy sztormowe.