pod opieką trybunałów.
Wszyscy wieśniacy i Budnik Szlachcic. Niech źyie NAPOLEON, Oyciec ludu Polskiego i krainy Pol
skiey! niech źyie nasza Oyczyz,na, iuź nie maco
cha, niech źyie nasze JW. Państwo, nasz dobry, zacny i godny Pan Wielohorski.
Panowie Dziedziczni i z Sąsiedztwa ( pomiędzy któ
rymi nayźywiey głos pokochanego od ludzi, Pana . Wielohorskiego słyszeć można. ) Niech źyie W. NA
POLEON , którego prawica skruszyła Pruskie ia- rźmo, który nadał wolność cywilnę naszym współ
ziomkom, niech źyię dobrzy nasi rolnicy, dawniey poddani, dzisiay sęsiedzi i bracia.
Stary ¿fozwo. Widzicie kochani przyiaciele, źe nasi dawuieysi dziedziey, nie są przeciwni wolno
ści biednego człeka, dobre i czyiłe maię serca, oni nam chętnie pomogę do lepszego bytu; dzięki za to Naywyźszemu.— Wiedzę oni z doświadczenia pobliźszych wsiów okupnych, z wsiów' JW. Mar
szałka Małachowskiego-, Ordynacyi Zamoyskich i innych, iak to lud maięcy wolność w tych
włd-ściach, iest bogaty, wesoły, i iakie to są ludne wsie; iak tu u nas parę lat będzie wolność w ca
łym kraiu i na okolicę, to się i Moskala i Austryi nie zlękniemy’, osobliwie przy Francuzie. I nasz Dobrodziey do nas się zbliża, właśnie na sam raz, bo w y taką iesteście uniesieni dzisiay ciekawością, ze i mowy i tchu przybraknie.
Gmina. Witamy Dobrodzieja, o iakich nam to tu rzeczach nasz kmotr Józwo powiada, i dobro- dzieia o tern iaki dosłuch zayść musiał: będziemy go prosić by nam co powiedział o konstytucyi i co to się ma rozumieć przez równość pod prawem?
Xiqdz Pleban. Te wszystkie ustawy Szczęśliwej równości poświęcone Statutem Konstytucyjnym, beda iak naymocniey uwaźanemi w obliczu prawa, moie kochane dzieci, a to się ma rozumieć, źe wszyscy obywatele Xięstwem Warszawskiego i Wielkiey-Połski są równymi, niemasz ani wyższe
go, ani niższego i któryby mógł przodkować dru
giemu, i nie będzie inney różnicy między nami
\ tylko ta jedynie, którą zasługa i cnota oznaczy.
Jeden z wieśniaków. A Urzędnicy publiczni ni«
będąż ci więcey od innych szanowanemi.
Kiiidz Pleban. Zapewne ż e 1 ich szanować się winno, bo ieżeli dopełniaią publicznych obowią
zków, to jedynie dla tego, źe znani są za ludzi zasłużonych i cnotliwych. Pr/.ytem znaczna część urzędników wraca w obywatelski szereg, gdy ich obowiązki ustaią; a pomimo tego tak docześni iako i dożywotni urzędnicy nie są w obliczu pra
wa, w źadnyrp czasie wiecey od innych obywateli uwaźanemi: — Nikt się zpod prawa nie może wy
łamywać, ono iest wyrazem woli powszechnej,
którey wszystko ulega, nikt nie ma prawa opierać
•ię temu, co ogół ustanowił.
Jeden z wieśniaków. W ięc i ia do stanowienia prawa będę miał udział.
Xiqdz Pleban. Bez wątpienia należeć będziesz do stanowienia praw przez deputowanych gminnych, których gminy wybiorą. Ci wybrani deputowani, w waszem imieniu będą stanowili prawa zgodne z waszym interessem i wolą, bo zapewne przy ich wysłaniu nie przepomnicie im zalecić by wnosili do Rady Stanu i tę skłaniali do podania proiektów, względem ustanowienia szkółek parafialnych, ba
bienia, budowniczych, konowalskich, względem wynalezienia środków, byście mógli ostać czyn- szownikami, okupnikami, dzierźawczami, (Me- tayers,) (*) by wam skarb publiczny pożyczał pie
niędzy na okupienie gruntów u swych dawnych Panów, by wam święcie dochowano kontraktów, tak o pańszczyznę, szarwarki iako i czynsze i
(*) Un Métairie est un bien, ordinairement de peu d’étendue, donné par bail à un agriculteur « condition de partager avec le propriétaire tous les profits. Le fermier se nomme métayer, il apporte avec lui, ses instrumens, charues, char et tes cl harnois. — Le propriétaire fournit la terre, petite ferme, qui reste à son entretien, le bétail de quelque nature qu’il soit— il fournit aussi la moitié des semences. Le bail porte l'évaluation du bétail et l’état d’amodiation où sont les terres, c'est à dire si elles ont été bien entretenues de fumier. Si quelque pièces du bétail manque, on en acheté d'autre le fermier et le propriétaire payent chacu/i la moitié du prix. ,
S ’il prospéré et qu’il y en ait à vendre, la moitié du prix appartient au propriétaire ; à l’époque des moissons le propriétaire se rend sur sa terre, toutes les gerbes étant
daniny. By żydom wzbronić przedaży trunków i szynkować napoiów. By założyć szpitale dla wie
śniaków, utrzymywać Doktorów, Cyrulików i Apte
ki po gminach i powiatach, a to wszystko kosztem narodowym; by przez to 'zaradzić zarazom, które tak łatwo między ubogim ludem się rozszerzaj np.
terainieyszego roku osobliwie w Auguście i pó- źniey ledwie nie trzecia częśc ludu na febry, gorą
czki i dyssenterye po Nadwiślu w Płockim i Bidgo- wskim departamencie pomarło, a to wszystko przez brak przyzwoitey opieki; może w innych okolicach ieszcze więcey ta zaraza uszkodziła lu
dność kraiową, wiele takoż innych ustaw i praw kraiowi pożytek i bogactwa ziednać mogących.
Jasną tedy iest rzeczą, iż wola wasza będzie miała wpływ do prawodawstwa.
Wieśniak. Ale może i takie postanowią prawa, których my żądać nie będziemy.
Xiądz Pleban. Wszystkie prawa maią dobro publiczne za cel. — Jeżeli wam się podobaią pra
wa, które są dla was zyskowne, trzeba żebyście i w tych się polubili, które ogółowi sprzyiaią, bo niemasz prawa, któreby z sobą iakiego nie niosło pożytku, przytem większość, to iest: -Większa
li-coupées, on n'en enlève aucune qu'il ne les ait comptés, il fait porter la moitié dans ses granges.
Quand le métayer quitte la ferme, on fait une nouvelle évaTuation du bétail----S ’il est augmenté le propriétaire paye la moitié de l’augmentation, s’il a diminué, le mé
tayer paye au propriétaire la moitié de la différence du prix d’évaluation du commencement du bail à celui où
il échoit.
( W nastgpnérn liście' ta nota będzie tłomaczona. )
skonałości, co iest niepodobną rzeczą. Posłowie więc są wolnymi od wszelkiego oskarżenia lub za
rzutu, to iest nieopowiedzialnymi wględnie ich opinii} ale z wszystkich osobistych czynów, można ich pozwać do sądu, gdyby Seym miał ich uznać podległych zaskarżeniu. Jeżeli Poseł iest dłu
żnym takową summę, można go pozwać i żądać zapłacenia iak od kogokolwiek bezurzędnego.
^ Wieśniak. Jeszęzesmy też nic o Królu nie mówi
li» z czego on się utrzymywać będzie?
Xiqdz Pleban. Dobra iego składaią się rocznie z siedmiu millionow, przez połowę w dobrach Kró
lewskich, połowę w gotowiznie ze skarbu, powtó
rce z Pałacu Królewskiego w Warszawie i Pałacu Saskiego.
Wieśniak., Czy Król iest Obywatelem?
\iadz Pleban. Osoba Królewska wychodzi z.
zwyczaynego szeregu Judzi, iest nietykalną i świętą, to iest nie może bydż pociągniętym przed prawo za iakizkołwiek rodzay odpowiedzialności, wzglę
dem swego urzędowania. TLo się na pozór wydaie niesprawiedliwie: ale zważywszy, iż gdyby Król był odpowiedzialnym, naówczas zawsze ile razy byłby pociągany do usprawiedliwienia się, Państwo wystawionem by zostało na gwałtowne wzruszenia}
rostropnosc tedy radziła, ażeby Król był wolnym od wszelkiey odpowiedzialności, ale za to Mini
strowie są odpowiedzialnymi, ażeby tym sposo
bem wola Królewska nigdy przeciwną nie była Konstytucyi; bo Król nie czyniąc nic przez siebie samego w sprawie publiczney, wzywTać musi do wy
konania swey woli, iakażkolwiek ona bydż może z pożytkiem lub szkodą krain, jednego z swych Ministrów.
^jeden z wieśniaków. W ięc można będzie p@- cięgnęć do sędu Ministra?
Xiądz Pleban. Zapewne, i prawo by go ukarała stosownie do popełnioney winy.
¿feden z Wieśniaków. Tem Iepiey, niemasz w tem nic złego, tym sposobem będę ostrożniey- szymy — i nic przeciw prawu nie uczynię.
Dziedziczni Panowie. Czas iuż się spóźnia, go
ście nasi mogliby za złe poczytać, iź ich tak długo zatrzymuiemy, odłoźemy te rozmowy do przy- szłey niedzieli, prosiemy X. Plebana i naszego do
brego Józwa, by nas z gminę odwiedził, łaskawi sęsiedzi zechcę nas swę przytomnościę udarować:
w ten dzień będziemy uroczyście obchodzić tak waźnę dla dobra kraiu i ludzkości pamiętkę.
Gmina. Uczyniemy zadosyć woli JW. Państwa, ale prosiemy, ażeby nasz zacny Pan Wielohorski, także się znaydował. — Zegnamy JW. Państwo — Zacnego Pana Wielohorskiego i naszego do- brodzieia.
Słyszałeś zacny Mężu głos prawdy, głos za bra- cię twemi odwiecznę skrępowTanemi niewolę, twe cnoty sę nam zakładem, żę go serce uczuło; ale gdyby można pomyśleć, że te łkania ludu w zgro- żnem otrętwionego iarżmie nie przeymę litościę, tylko Giebie i małę liczbę tobie podobnych Mę
żów, przecież rozpaczać nie będziem, kiedy po- łęczaięcy tyle gorliwości o dobro powszechne, z wrodzonę do sprawiedliwości skłonnościę, we
źmiesz w obronę tak świętę sprawę, i będziesz usiłował by przyspieszonemi zostały w nayściśley- szćm wzięciu rychłe skutki dobroczynnego prawa, dla nowo przyłęczonych i odtworzonych kraiowi
Obywateli. — Mnie naymocniey zobowiążesz, ieźeji dozwolisz bym w następnym liście przedsta
w ił ci godny Mężu resztę rozpraw, fctóęe się ukończyć ifiaią na tey Saturna uroczystości, pier
wszy raz po tylu upłynionych wiekach w naro
dzie naszym widzieć się maiącey.
Okrutnieysi od Rzymian, którzy obrażoną lu
dzkość w święta ku czci tego Bóstwa obchodzone przebłagiwać starali się, raz przecie doszliśmy Epoki, od którey ten, coby się dłużey prawa lu
dzkości gwałcić poważył, iuź nie tylko Niebu, ale i doczesnym W ładzom, pilnuiącym wykonania konstytucyiney uchwały, usprawiedliwiać się znie
wolonym będzie.