Związek aktywności ruchowej z piłką z umiejętnościami

Celem badania było określenie poziomu empatii uczniów szkół średnich oraz wykazanie różnic między empatią rozumianą jako ogólna właściwość osobowości a empatią sytuacyjną na lekcjach wychowania fizycznego (sto sowane w tekście pojęcie „wychowanie fizyczne” jest rozumiane jako jednostka lekcyjna, w której wykorzystywana jest piłka). Zastosowanym w badaniach testem był test zgodności χ2, test istotności różnic między grupami oraz współczynnik siły związku ϕ (Góralski 1976).

Analiza poziomu empatii jako właściwości osobowości ujawnianej przez uczniów wskazuje na duże różnicowanie jej natężenia. Rozkład wyników tej zmiennej (ze względu na poziom – bardzo niski, niski, średni, wysoki i bardzo wysoki) jest statystycznie istotny. Za stosowano test zgodności χ2 = 50,16 > χ2 = 16,9 przy ά ≤ 0,05 i df = 9, ϕ = 0,38 przy ά ≤ 0,001.

Badani uczniowie przejawiali najczęściej niski i wysoki poziom empatii jako właściwości osobowości, szczególnie w zakresie stena 3 i 7 (po 45 osób). Najmniej liczną grupę stanowili uczniowie o bardzo wysokim po-ziomie empatii. Analiza poziomu empatii sytuacyjnej wykazała, że w za-kresie tej właściwości również występuje zróżnicowanie. Zastosowano test zgodności χ2 = 45,9 > χ2= 16,9 przy ά ≤ 0,05 i df = 9, ϕ = 0,35, a uzyskany wynik był istotny statystycznie – poziom empatii plasował się głównie w zakresie wysokiego i bardzo niskiego, co określa sten 1 i 8 (po 53 osoby). Analiza różnic między empatią jako właściwością oso bo-wości oraz empatią sytuacyjną na lekcji wychowania fizycznego dowodzi, że test statystyczny między grupami nie potwierdza różnic. sprawdzono dodatkowo, czy występują różnice między grupami w zakresie badanych

zmiennych pod względem płci i wieku. Uzyskane różnice dotyczą poziomu empatii jako właściwości osobowości przejawianej na lekcji wychowania fizycznego wśród dziewcząt w wieku 15–17 lat. Uzyskane wartości w teście wskazują istotność różnic dla χ2= 10,1 > χ2 = 9,49 przy ά ≤ 0,05 i df = 4, ϕ = 0,17. Wynik ten jest istotny statystycznie. Dziewczęta przejawiają najczęściej wysoki i niski poziom empatii jako właściwości osobowości oraz wysoki i bardzo wysoki poziom empatii sytuacyjnej, przy czym w wieku 15–17 lat następuje u nich obniżenie poziomu empatii do wartości bardzo niskich.

Uwzględniając uzyskane wyniki badań i ich analizę statystyczną, można wnioskować, że poziom empatii jako właściwości osobowości i empatii sytuacyjnej ujawnianej podczas ćwiczeń, zabaw i gier z piłką jest zróż ni-cowany. O ile w przypadku pierwszej kategorii empatii uczniowie prze-jawiali głównie jej niski poziom, następnie wysoki i bardzo niski, o tyle w kategorii empatii sytuacyjnej przeważał poziom wysoki i bardzo niski. Należy sądzić, że jest to wynik konfrontacji przekonań, wiedzy, doświad-czeń o samym sobie z konkretnymi działaniami i zachowaniami wymu-szonymi sytuacjami, powstającymi podczas ćwiczeń, zabaw i gier z piłką. W przypadku badanej młodzieży te formy aktywności ruchowej spo-wodowały przede wszystkim obniżenie poziomu empatii z niskiego na bardzo niski oraz wzrost wyników z wysokich na bardzo wysokie, jeśli chodzi o empatię sytuacyjną. Uzyskane wyniki mogą być powiązane z pra widłowościami rozwojowymi dziewcząt, dotyczącymi m.in. po trzeby wy różniania się, inności, dążenia do dominacji. Formy aktywności ru cho-wej z piłkami mogą ułatwić zaspokajanie tych potrzeb, lecz pod warun-kiem że nie będzie wyraźnych ukierunkowań na zwycięstwo. problem ten nie występuje w przypadku osób o wysokim poziomie empatii jako właś-ciwości osobowości i empatii sytuacyjnej.

Wśród uczniów szkół średnich przeprowadzono także badania, któ rych celem było określenie zależności poziomu empatii jako właściwości oso-bowości od płci i wieku. Analiza zebranego materiału ujawniła, że poziom empatii badanej populacji jest niezadowalający i osiąga średnią wartość 5,55 stena. Okazało się, że płeć oraz wiek mają istotny wpływ na poziom empatii (ά ≤ 0,05), przy czym poziom empatii jako właściwości osobo-wości uznano za niezadowalający, gdyż średnia wartość stenowa wzrosła do 5,14. Najwyższy poziom empatii ujawniły uczennice pierwszej klasy (6,54 stena), a najniższy uczennice klasy trzeciej (3,77 stena). podobny

po ziom empatii, uznany również za niezadowalający, prezentowali chłopcy (5,99 stena), choć w tej grupie, w klasie drugiej najwyższy poziom empatii równy był 6,93 stena. przy porównywaniu średnich wartości stenowych, zarówno w grupie chłopców, jak i dziewcząt, najniższy poziom empatii przypadał na klasę trzecią (Rzepa i wsp. 2001).

Celem zbadania wpływu form aktywności ruchowej na poziom empatii uczniów do programu dydaktycznego realizowanego w czasie lekcji wy-cho wania fizycznego wprowadzono ćwiczenia, zabawy i gry z piłką, wspomagające i wzmacniające empatię. Odnosiły się one do „odczy-tywania” werbalnych oraz niewerbalnych informacji i obejmowały m.in. określoną gestykulację, mimikę twarzy (zdziwienie, zaskoczenie, nieza-dowolenie itp.) jako sygnały oznaczające gotowość lub jej brak do roz-poczęcia działania. Umożliwiało to wyodrębnianie zachowań em pa-tycznych, które odnosiły się również do emocji wywoływanych przez określone sytuacje gry (zdobycie czy strata punktu, udane czy nieudane rozwiązania w grze). Analiza wyników wykazała, że pomimo niższego poziomu empatii grupy doświadczalnej w stosunku do grupy kontrolnej w pierwszym pomiarze w pomiarze drugim i trzecim nastąpił wzrost jej poziomu, choć różnice nie były istotne statystycznie (analiza testem t-studenta). W grupie kontrolnej poziom empatii w pomiarze drugim i trze cim obniżał się, choć i w tym przypadku różnice nie były statystycznie istotne. W grupie doświadczalnej dostrzeżono korzystne zmiany wśród badanych, również w poszczególnych poziomach empatii, np. na poziomie wysokim nastąpił przyrost o 13%.

przedstawione wyniki mogą świadczyć o tym, że wykorzystywanie aktywności ruchowej z piłką, ukierunkowanej na pobudzenie i wzmacnia-nie empatii, może dawać obiecujące wyniki, szczególwzmacnia-nie w zakresie efek-tów wychowawczych, odnoszących się do zachowań egoistycznych oraz uwrażliwiania jednostki. Wyniki sprawności fizycznej w obu gru pach były podobne (wyniki testu istotności różnic nie potwierdziły tego), z ten-dencją do wzrostu, co świadczy, że wprowadzone do zajęć środki ukie run-kowane na badaną właściwość osobowościową nie zaburzyły jej progresji. Należy sądzić, że przyjęty kierunek postępowania, ze względów wy-chowaw czych i społecznych, można uznać za właściwy. Doskonaląc me-tody badań, a także dokonując lepszego doboru i konstruowania nowych środków z zakresu aktywności ruchowej z piłką przy zachowaniu właś-ciwych uwarunkowań przy ich realizacji (np. nie wprowadzając ry wa

li-zacji do lekcji ukierunkowanej na rozbudzanie i wzmacnianie em patii), można uzyskiwać coraz lepsze rezultaty. Empatia, rozwijana i wzmac-niana aktywnością ruchową z piłką, z dużą skutecznością elimi nuje za cho-wania egoistyczne i znacząco wpływa na rozwój osobowości ucznia. Umiejętność kształtowania własnej tożsamości (świadomości siebie) m.in. w czasie pełnienia określonej funkcji podczas ćwiczeń, za baw i gier z piłką, odczuwanie stanów emocjonalnych własnych i wspólnie z innymi jest ważnym momentem integrującym ćwiczących. Wczuwa nie się w stan emocjonalny partnerów, wspólne przeżywanie ra dości z osiągniętego celu, smutku w sytuacji niepowodzenia prowadzi do wzajemnej akcep-tacji, pomocy, naśladownictwa moto rycz nego i za chowań społecznych określających różne poziomy empatii (po powczak, Rzepa 2007).

4.3. Związek aktywności ruchowej z piłką